Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Oorspronkelijk, inheems of Inheems?
Bij OneWorld houden we onze huisstijl voortdurend onder de loep. Is die nog van deze tijd en bovendien: rechtvaardig? Vanwege de negatieve connotatie en de koloniale herkomst vermijden we de term ‘inheems’ (we kiezen voor ‘oorspronkelijk’). Als een auteur bewust ‘Inheems’ schrijft, gaan wij daarin mee mits geschreven met een hoofdletter. De hoofdletter toont respect, omdat het gaat om een collectieve identiteit, net zoals ‘Canadees’ een hoofdletter heeft.
Dit opiniestuk verscheen eerder op OneWorld.nl in juli 2018.
‘Dat werd tijd!’ Dit was onze eerste gedachte toen we lazen dat OneWorld
gaat stoppen met koloniaal taalgebruik. Dat de Nederlandse taal ‘doorspekt is met kolonialisme, neerbuigendheid en vooral: het witte, westerse perspectief’ lijdt geen enkele twijfel. Dus inderdaad, hoog tijd om daarvan af te stappen. Benieuwd naar de voorgestelde wijzigingen kwamen we het woord ‘inheems’ tegen. OneWorld stelt voor het woord ‘inheems’ te vervangen. Als uitleg schrijft de redactie:
“Vaak gebruikt in: ‘inheemse bevolking’ of ‘inheemse gebruiken’. Dit woord is belast met de blik van buiten. Eigenlijk wil je ‘primitief’ zeggen. Volgens Wikipedia is het bovendien een ‘biogeografische statusaanduiding voor ‘een soort’ die van nature (dat wil zeggen spontaan en zonder menselijke invloed) in het gebied voorkomt. Het woord heeft zowel betrekking op flora als op fauna.’ Terwijl het meestal over mensen gaat! Deze biologische benadering komen we ook bij andere woorden tegen. Alternatief: Oorspronkelijke bewoners, oudste bewoners of traditionele gebruiken is accurater.”
Not so fast! Graag pleiten wij voor het behoud van de term in het geval van de inheemse volken van Suriname.
De Surinaamse strijd
Suriname is het enige land ter wereld waar Nederlands de officiële taal is én waar de nazaten van de oorspronkelijke bewoners – die er dus al waren voordat Suriname werd gekoloniseerd – nog steeds wonen en zich als zodanig identificeren. Zij vechten al decennia voor erkenning van hun bestaan, inclusief de juridische erkenning van hun eigen bestuursvormen, tradities, talen en niet te vergeten: hun grond. Deze strijd duurt voort omdat opeenvolgende Surinaamse regeringen deze rechten nooit hebben erkend.
Het internationaal recht en een wereldwijde lobby van
indigenous peoples bood aanknopingspunten en legitimiteit aan de Surinaamse strijd. Als resultaat kwam er in 1989 een door Nederland ondertekend internationaal
verdrag en hebben de VN en de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) declaraties aangenomen waarin de rechten van
indigenous peoples expliciet worden gemaakt. Ook zijn er tientallen, zo niet honderden vonnissen, uitspraken en aanbevelingen van internationale en regionale mensenrechtenorganen geweest die de rechten van
indigenous peoples erkennen.
Taal luistert nauw
In de juridische wereld luistert taal heel nauw. Over de term indigenous peoples is jarenlang gediscussieerd en actie gevoerd. Het zijn niet de ‘oorspronkelijke’ of de ‘oudste’ bewoners die rechten hebben, het zijn indigenous peoples. Peoples met een ‘s’ erachter om duidelijk te maken dat het om volkeren gaat in de zin van het internationaal recht en niet om gewoon mensen (people). Het zijn namelijk volkeren, niet ‘mensen’ die internationaal het recht op zelfbeschikking hebben. En de Nederlandse vertaling van indigenous peoples is ‘inheemse volken’ of ‘inheemse volkeren’.
“
Inheemse Surinaamse vertegenwoordigers kozen in de jaren 80 en 90 uitdrukkelijk voor deze term
Surinaamse inheemse vertegenwoordigers hebben in de jaren 80 en 90 uitdrukkelijk voor deze term gekozen in plaats van het toen gebruikelijke ‘indianen’ dat de misvatting reflecteert van Columbus die dacht dat hij in India terecht was gekomen. Ook dit is onderdeel van het recht op zelfbeschikking: het recht om te kiezen hoe je genoemd wordt. Het is inheemse volken dus gelukt om hun rechten vastgelegd te krijgen, na jaren van protestdemonstraties en overleg met vertegenwoordigers van regeringen en internationale organen.
De erkenning van deze rechten kan alleen tot stand komen binnen bestaande systemen, zoals dat van de Verenigde Naties. Hierdoor dragen inheemse volken ongewild bij aan een niet door hen gekozen structuur van macht en dominantie. En daar zijn inheemse vertegenwoordigers zich heel goed van bewust. Maar culturen veranderen, talen veranderen, betekenissen van woorden veranderen en krijgen nieuwe inhoud. Het is de nazaten van de oorspronkelijke bewoners gelukt om nieuwe betekenis te geven aan het woord ‘inheems’. Laten we dus vooral de koloniale blik vervangen, maar laten we bij omstreden woorden ook goed nagaan wat de betekenis vandaag de dag is, hoe het wordt gebruikt, in welke context, en vooral: hoe de mensen op wie de term betrekking heeft daar zelf over denken.
