Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Grote Amerikaanse nieuwsmedia als The New York Times en persbureau The Associated Press lieten in de zomer van 2020 weten voortaan de Z bij Zwarte mensen met een hoofdletter te schrijven. Het was onderdeel van de bredere golf van antiracistische bewustwording dat jaar. Hoewel Nederlandse redacties, schrijvers en activisten wel redetwisten over het n-woord en over het gebruik van blank of wit, zijn redacties die gevoelig zijn voor de complexiteit van het hoofdlettergebruik bij de termen Zwart en wit/Wit op één hand te tellen. Hoe zit dat? Waar komt die hoofdletter in ‘Zwart’ vandaan, en wat is er (niet) voor te zeggen?
En OneWorld?
OneWorld schrijft ‘zwart’ in principe met een kleine letter, maar handhaaft de keuze van een schrijver als die ‘Zwart’ met een hoofdletter schrijft, mits dat consequent gebeurt. De auteur van dit stuk kiest voor de hoofdletter.
‘Schrijf het met een hoofdletter’
De discussie over het al dan niet verwijzen naar Zwarte mensen met een hoofdletter is niet nieuw. In 1878 gaf de Zwarte Amerikaanse advocaat, schrijver en oprichter van het weekblad Chicago Conservator Ferdinand Lee Barnett zijn redactioneel commentaar de titel: ‘Spell It With a Capital’. Hij schreef dat het woord ‘negro’ (destijds een gebruikelijke aanduiding voor Zwarte mensen) met een kleine letter Zwarte mensen stigmatiseert en vernedert. Immers: ‘De Fransen, Duitsers, Ieren, Nederlanders, Japanners en andere nationaliteiten worden geëerd met een hoofdletter, maar de arme zonen van Ham1 moeten de last dragen van een kleine n.’
Ook de bekende Zwart-Amerikaanse socioloog, jurist, activist en hoogleraar W.E.B. Du Bois, bekend als de ‘vader van het panafrikanisme’, richtte zich al een eeuw geleden tot verschillende redacties in een poging hen over te halen ‘Negro’ met een hoofdletter te schrijven. In 1926 schreef hij in een briefwisseling met de hoofdredacteur van de prestigieuze Encyclopaedia Britannica: ‘Ik beschouw het gebruik van een kleine letter voor de naam van twaalf miljoen Amerikanen en tweehonderd miljoen mensen als een persoonlijke belediging, en ik zal onder geen enkele omstandigheid toestaan dat dit artikel [in de encyclopedie] wordt gepubliceerd, tenzij het woord Negro in dit artikel met een hoofdletter wordt geschreven.’
“Vanaf de jaren 60 raakte in het Engels het woord ‘Negro’ in onbruik
Naar verluidt was het Du Bois’ spellingactivisme dat uiteindelijk leidde tot het algemene gebruik van een hoofdletter bij het schrijven van ‘Negro’ in kranten, boeken en andere gedrukte media. The New York Times motiveerde die keuze in 1930 met de toelichting dat het niet ‘slechts een typografische wijziging’ was, maar een ‘daad van erkenning van raciaal zelfrespect’. Overigens wilde de redactie vier jaar daarvoor nog niets weten van Du Bois’ verzoek om de hoofdletter N.
Vanaf de jaren 60 raakte in het Engels het woord ‘Negro’ in onbruik. Met de opkomst van de Black Panthers, de Black Power-beweging en de iconische strijdkreet van zanger James Brown (‘I’m Black and I’m Proud’) in 1968 kwam het neutralere ‘black’ in zwang. Inmiddels is ‘Negro’ ouderwets en zelfs ongepast. Maar waar ‘Negro’ (net als African-American) met een hoofdletter werd geschreven, zo schreven Amerikaanse media ‘black’ tot 2020 meestal met een kleine letter.
Vanaf de jaren 60 raakte in het Engels het woord ‘Negro’ in onbruik. Met de opkomst van de Black Panthers, de Black Power-beweging en de iconische strijdkreet van zanger James Brown (‘I’m Black and I’m Proud’) in 1968 kwam het neutralere ‘black’ in zwang. Inmiddels is ‘Negro’ ouderwets en zelfs ongepast. Maar waar ‘Negro’ (net als African-American) met een hoofdletter werd geschreven, zo schreven Amerikaanse media ‘black’ tot 2020 meestal met een kleine letter.
“Ook onder Zwarte intellectuelen is de hoofdletter controversieel
In juni 2020 kondigde AP aan ‘Black’ voortaan met een hoofdletter te schrijven: ‘Zwart met een kleine letter is een kleur, geen persoon’, aldus het bureau in een verklaring. Het stijlboek van AP werd aangepast om recht te doen aan ‘een essentieel en gedeeld gevoel van geschiedenis, identiteit en gemeenschap onder mensen die zich identificeren als Zwart, inclusief die in de Afrikaanse diaspora en binnen Afrika.’
Onenigheid onder Zwarte denkers
Onder Zwarte intellectuelen is de stellingname van AP controversieel. De meest diverse etnische groep op aarde onder één geschiedenis, gevoel en gemeenschap scharen, stuitte Zwarte schrijvers als Vilna Bashi Treitler, Claudia Rankine, Richard J. Powell, Badia Ahad-Legardy, Ayanna Thompson tegen de borst. Zij werpen op dat de meeste Afrikanen en mensen in de diaspora zich juist identificeren aan de hand van hun specifieke etniciteit. Ze noemen zich bijvoorbeeld Yoruba, Igbo, Burundees, Masai, Peul, Wolof, Zulu of Banyamulenge.
Bovendien: hoeveel ‘gedeeld gevoel van geschiedenis, identiteit en gemeenschap’ bestaat er tussen Zwarte mensen in de VS, de Baganda (de grootste bevolkingsgroep in Uganda), Zwarte Saudi-Arabiërs of de Zwarte inwoners van Melanesië? Volgens Hermine Pinson, schrijver en hoogleraar Engels en Afrikastudies, suggereert Zwart met een hoofdletter een monolithische kwaliteit. ‘En ik geloof niet dat zwarte mensen etnisch en fenotypisch2 monolithischer zijn dan witte mensen.’
Bovendien: hoeveel ‘gedeeld gevoel van geschiedenis, identiteit en gemeenschap’ bestaat er tussen Zwarte mensen in de VS, de Baganda (de grootste bevolkingsgroep in Uganda), Zwarte Saudi-Arabiërs of de Zwarte inwoners van Melanesië? Volgens Hermine Pinson, schrijver en hoogleraar Engels en Afrikastudies, suggereert Zwart met een hoofdletter een monolithische kwaliteit. ‘En ik geloof niet dat zwarte mensen etnisch en fenotypisch2 monolithischer zijn dan witte mensen.’
“Men wordt niet zwart geboren, maar zwart gemaakt
Andere Zwarte denkers zijn wél blij met het besluit van grote media om Zwart met een hoofdletter te schrijven. Kwame Anthony Appiah, hoogleraar filosofie en rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van New York, stelt in een artikel in The Atlantic: ‘Zwart met een hoofdletter geeft aan dat het geen algemene term is voor een of ander kenmerk van de mensheid, maar een naam voor een bepaalde door mensen gemaakte entiteit. Om Simone de Beauvoir te parafraseren: men wordt niet zwart geboren, maar zwart gemaakt. Hetzelfde geldt voor al onze sociale identiteiten.’ Zwart met een hoofdletter duidt dus volgens hem op een geconstrueerde en opgelegde identiteit, en niet op een biologisch kenmerk.
En wit dan?
Over de vraag of ‘wit’ dan ook met een hoofdletter moet, zijn de meningen verdeeld. Wit met een hoofdletter is beladen omdat Amerikaanse ‘white supremacy’-groeperingen zoals de Ku Klux Klan en het Stormfront wit al heel lang met een hoofdletter schrijven. Zij hebben het over White power, White supremacy, White race. Kun je wit met een hoofdletter schrijven zonder geassocieerd te worden met groepen en individuen die menen dat witte mensen behoren tot een ‘superieur ras’? Onder andere persbureau AP, the New York Times (NYT) en de Huffington Post vinden van niet.
Volgens onder meer de NYT vertegenwoordigt het woord ‘Wit’ bovendien geen gedeelde cultuur en geschiedenis zoals ‘Zwart’. Maar het idee dat Afrika cultureel minder gevarieerd is dan Europa klopt uiteraard niet, benadrukt filosofieprofessor Kwame Appiah.
“Wit met een hoofdletter is beladen door de associatie met 'white supremacy'-groeperingen
En dan is er nog het argument dat witte mensen zichzelf niet als ‘wit’ ervaren. Volgens socioloog Eve L. Ewing bestendigt dat de mythe dat witte mensen geen raciale identitiet zouden hebben. Zij schrijft: “Het is opmerkelijk dat Witte mensen door de wereld kunnen bewegen zonder ooit rekening te houden met hun Witheid. Het is een ongeloofelijke prestatie, die Witte mensen in staat stelt om slechts normaal, neutraal en zonder enig ras door het leven te gaan, terwijl de rest van is opgezadeld de onverkwikkelijke situatie wel tot een ras te behoren.” Ewing, die zelf Zwart is, schrijft zowel Zwart als Wit dus met een hoofdletter.
“Doen alsof 'Wit' geen ras is, is in feite een anti-Zwarte daad
Ook het Center for the Study of Social Policy, een Amerikaanse organisatie voor sociale rechtvaardigheid, vindt dat ‘Wit’ daarom met een hoofdletter moet. “’Wit’ geen ras noemen is in feite een anti-Zwarte daad waarmee je Witheid neerzet als neutraal en als de standaard. Wij vinden het belangrijk om de aandacht te vestigen op Wit als ras om zo te begrijpen en ruchtbaarheid te geven aan hoe Witheid functioneert.”
Geen discussie in Nederland
In Nederland speelt de discussie over de hoofdletter Z nauwelijks. Het gesprek wordt vooral gedomineerd door de polemiek rondom het gebruik van de termen ‘wit’ versus ‘blank’. Veel media gebruiken die woorden door elkaar, en zelfs het n-woord wil nog opduiken. Uit een stuk op OneWorld, in maart dit jaar, blijkt dat die discussie in Nederland voorlopig nog niet beslecht is.
“In Nederland speelt vooral de discussie over 'wit' versus 'blank'
Het lijkt erop dat in Nederland vooral op de websites van Dipsaus Exclusives en Lilith Mag Zwart regelmatig met een hoofdletter verschijnt. Het beleid van OneWorld is dat auteurs zelf mogen kiezen of ze Zwart met een grote of kleine letter schrijven. Het is wellicht geen toeval dat juist de redacties van deze media (mede) geleid worden door Zwarte vrouwen.
- Het idee dat Zwarte mensen afstammelingen zouden zijn van de vervloekte Bijbelse figuur Ham of Cham werd aangevoerd als rechtvaardiging voor de slavernij. Onder anderen Maarten Luther verdedigde dat idee. ↩︎
- Het fenotype van een mens of ander levend organisme is het totaal van alle waarneembare kenmerken van dat organisme. Oftewel: hoe iets of iemand eruitziet. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
