Vorige week vielen Ethiopische demonstranten vijf bloemenkwekerijen van Esmeralda Farms aan. De kwekerijen werden platgebrand en het bedrijf moest zelfs haar deuren sluiten. Waarom was het Nederlandse bedrijf het doelwit van de verwoestende aanval?
De getroffen rozenkwekerijen liggen dicht bij de noordwestelijke stad Bahir Dar. Onder de Amhara, een bevolkingsgroep die in deze regio woonachtig is, ontstond afgelopen juli grote onvrede. De protesten kwamen tot een hoogtepunt met de aanvallen op vijf bloemkwekerijen vorige week. Al eerder waren buitenlandse ondernemers in een andere regio doelwit van de demonstranten. Eind vorig jaar werden ook al drie Nederlandse agrarische bedrijven aangevallen. Die aanvallen vonden plaats in Oromia. Ook de Oromo zijn ontevreden met het huidige handelen van de overheid.
Top-down ontwikkelingsprogramma's
Volgens Jan Abbink, sociaal wetenschapper en hoogleraar Afrika-Studies aan de VU, ligt het politieke klimaat van Ethiopië ten grondslag aan de onvrede. Hij geeft aan dat grote delen van de Ethiopiërs zich niet vertegenwoordigd voelen door de huidige regering. “De ontwikkelingsprogramma’s die de overheid heeft opgezet zijn nogal top-down”, zegt Abbink. “De programma’s laten nauwelijks ruimte voor invloeden van onderaf.”
Een andere veelgehoorde klacht is dat de regering volledig uit mensen van de Tigray-bevolkingsgroep bestaat. Deze maakt maar een klein deel uit van de Ethiopische bevolking en wordt als té dominant gezien in het landsbestuur. Dit draagt ook niet bij aan de populariteit van de overheid. De ontwikkelingspolitiek die de Ethiopische overheid voert, heeft wel geleid tot grote groeicijfers (BNP) en toenemende werkgelegenheid. Buitenlandse investeerders worden aangetrokken door de gunstige voorwaarden: er zijn belastingvoordelen en de arbeid is goedkoop. Zo was het ook voor de Nederlandse bloemenbedrijven aantrekkelijk om te verhuizen naar Ethiopië, omdat ze ook nog Nederlandse subsidies kregen. Ook het klimaat en de grond zijn er goed. De bevolking van Ethiopië ondervindt alleen niet (direct) de gunstige effecten van deze fast forward ontwikkeling.
De bevolking van Ethiopië ondervindt nauwelijks de gunstige effecten van de fast forward ontwikkeling
Velen worden geconfronteerd met nadelige gevolgen van de samenwerking tussen Ethiopische regering en buitenlandse investeerders. In de Ethiopische grondwet is vastgelegd dat alle grond eigendom is van de staat ‘in naam van het volk’. Abbink legt uit dat het in Ethiopië dus niet mogelijk is om grond privé te bezitten, er is alleen sprake van ‘landgebruik’. De overheid heeft land dat voorheen gebruikt werd door lokale boeren en herdersvolken, nu grotendeels beschikbaar gesteld voor buitenlandse investeerders. Vaak worden de mensen niet of nauwelijks gecompenseerd. Dit creëert een grote onvrede onder de bevolking.
“Ethiopië verkeert momenteel duidelijk in een crisis”, zegt Abbink. In het oosten van het land is er sprake van ernstige droogte en voedseltekorten. In het noorden hebben meerdere opstanden plaatsgevonden. Sinds november zijn bij protesten vermoedelijk al 500 doden gevallen onder betogers. Door het harde optreden van de overheid verslechtert hun relatie met de bevolking alleen maar meer.
Logisch doelwit
Waarom kozen de aanvallers de Nederlandse kwekerijen? “De rozenkwekerijen vormen een logisch doelwit voor de demonstranten”, zegt Abbink. “Ten eerste uiten de betogers hun onvrede over hun benadeling. De buitenlandse bedrijven ontvangen wel ondersteuning en subsidie terwijl bevolkingsgroepen niks krijgen. Daarnaast zouden de boeren hun oude land weer in gebruik kunnen nemen als de buitenlandse bedrijven vertrekken. Ook is het aanvallen van de bedrijven een manier om hun zorgen duidelijk te maken aan de regering.”
Een aanval op de bedrijven alleen om ze kapot te maken, lijkt het dus niet. “De buitenlandse investeerders bevinden zich tussen twee vuren. Het is de betogers voornamelijk om de aandacht van de regering te doen. Andere zaken zoals meer loon, betere arbeidsvoorwaarden of duurzame productie binnen de rozenkwekerijen zijn niet de directe aanleiding.”
De aanvallen hebben dus in eerste instantie een gewenst effect. Door de aanvallen krijgen de demonstranten veel media-aandacht en zitten ze de regering dwars. Maar deze gewelddadige insteek van actievoeren heeft voor de voormalige eigenaren en werknemers van de rozenkwekerij verstrekkende gevolgen. Daarnaast zouden de buitenlandse investeerders op de lange termijn juist een positieve invloed kunnen hebben op het land als geheel. De positieve effecten zouden ook door kunnen sijpelen naar de armere lagen van de bevolking.
Meer weten over de mate van eerlijke productie van rozen? Lees hier het artikel Dat verdient een bloementje.
Meer weten over handel tussen Nederland en Ethiopië? Lees hier het artikel Ethiopië rolt loper uit voor Nederlandse ondernemers.
