De Europese Unie berust op pluralisme, democratie, gelijkheid en rechtsstaat. Of moeten we zeggen: berustte óóit op deze waarden? Extreemrechts, dat deze waarden ondermijnt, voert al decennia een emotionele haatcampagne. Een gesprek met Liz Fekete over haar nieuwe boek, over God, de staat en holbewoners.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“Ik dacht dat ik deed wat de samenleving van me verwachtte. In de kranten stond dat er te veel immigranten waren.” Dat biechtte de half-Zweedse, half-Duitse John Ausonius op aan journalist Gellert Tamas. Ausonius schoot in de wintermaanden van 1991 en 1992 elf mensen in Stockholm dood. De slachtoffers hadden één ding gemeen: de donkere kleur van hun huid.
Beeld:Cinzia D’Ambrosi
Twintig jaar later stapte Peter Mangs in de voetsporen van Ausonius. De dader van de Malmö shootings richtte zich opnieuw op mensen met een donkere huid en een niet-Zweedse achtergrond. Een jaar later volgden de aanslagen van Anders Breivik. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de agressiegolf tegen aliens, migranten en vluchtelingen met als doel ‘het land te redden’, ‘voor het volk op te komen’ of ‘de wereld te bevrijden van terroristen’.
Liz Fekete, directeur van het Londense Institute of Race Relations schreef vorig jaar een boek Europe’s Fault Lines over racisme en extreemrechts in Europa,. Tijdens een Skype-gesprek zochten we antwoorden op de vraag waarom Europa met haar humanistische idealen en aandacht voor pluralisme (opnieuw) bezwijkt onder populisme.
Rechtse oplossingen voor economische onzekerheid
Een samenleving waar paniek heerst valt ten prooi aan populistische leuzen die vreemdelingen als zondebok voor alles beschilderen, stelt Fekete. “Elke moslimgemeenschap in Europa wordt voortdurend verantwoordelijk gehouden voor alles wat er in de wereld gebeurt.” Gaat het slecht met de economie? Het is schuld van migranten die onze ‘banen stelen’ – zoals talloze koppen in sommige mainstream media schreeuwen. Extreemrechtse partijen beloven te voorkomen dat onze economie achteruit gaat door een stop op migratie te zetten. “Zo spelen ze in op de economische angst in tijden waar geen enkele partij volledige werkgelegenheid garandeert”, vertelt Fekete. “Kijk naar Italië: Lega Nord is aan de macht dankzij demagogische anti-migranten statements. Maar ze doen niets om de economie, die in puin ligt, aan te pakken. Extreemrechts geeft één simpele oplossing voor de economische kwesties: nativisme, our own people first.”
Matteo Salvini, minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier van Italië, de voorzitter van een extreemrechtse, separatistische Lega Nord.
De afbraak van de welvaartsstaat, die Fekete een kroon op de Europese prestaties noemt, wordt ook in de schoenen van de migranten-profiteurs geschoven. De echte reden is echter bij de overheden te zoeken. “In het neoliberale klimaat trekt de staat zich terug door de belangrijkste verantwoordelijkheden op het gebied van justitie en welzijn te privatiseren of ontmantelen. Zo verlaat de staat de burger.” Kun je dit vergelijken met de dood van God in de 18e eeuw en de opkomst van verlichtingsidealen? “Ja, ik denk dat het een vergelijkbaar moment is. Vroeger geloofden mensen dat God hen van bovenaf beschermde, later werd deze verantwoordelijkheid bij de staat gelegd. Nu, bij een grotere afstand tussen de staat en de burger is er een gat waar het extreemrechts hun kans heeft gezien. Mensen zijn namelijk op zoek naar hoop. De populisten pretenderen het te bieden.”
Let’s protect the women
Binnen het emotionele anti-migrantendiscours profileert extreemrechts zich als een witte, mannelijke ridder die de vrouwen en ‘onze waarden’ beschermt. ‘Moslims met een andere cultuur, die zich niet willen aanpassen aan onze cultuur’ vormen een gevaar. Ze komen naar Europa om onze vrouwen te verkrachten – dit gedachtegoed werd almaar sterker na het incident in Keulen tijdens de oudejaarsnacht waarna ruim 1200 vrouwen aangifte deden wegens seksueel geweld.
“
Extreemrechts profileert zich als een witte, mannelijke ridder die de vrouwen en 'onze waarden' beschermt
“De opkomst van extreemrechts heeft ook iets met mannelijkheidsissues en seksualiteit”, vertelt Fekete. “Een van de instincten waar populisten op inspelen is het sentiment om de westerse vrouw te verdedigen tegen een mosliminvaller. Een witte vrouw kan ook verleid worden door dat scenario.” Hoe is dit mogelijk in een maatschappij waarin feminisme een sterke positie kent? “Feministen zijn er grotendeels niet in geslaagd om een alternatief vanuit het antiracistische perspectief te vormen. Sterker nog, er is zelfs een stroming binnen het feminisme die gemanipuleerd werd door extreemrechtse partijen die pretenderen progressief te zijn. Extreemrechts zegt dingen zoals: moslims willen vrouwen verbieden bikini’s te dragen of vrouwen dwingen gesluierd rond te lopen. Maar zodra extreemrechtse partijen aan de macht komen, sturen ze vrouwen onmiddellijk terug naar huis waar volgens hen hun plaats is. In feite vertegenwoordigen extreemrechtse partijen geen enkele progressieve waarde. Vrouwen verdedigen tegen verkrachting is een voorbeeld van een compleet prehistorische holbewonershouding.”
Het verdedigen van traditionele waarden maakt deel uit van een waaier aan manipulatieve trucjes van extreemrechts, stelt Fekete. “In feite is dat een ander excuus om een reactionaire culturele revolutie te forceren en meer macht te krijgen. Populisten spelen goed in op de angst en het verlangen van de witte bevolking om hun macht over de wereld te behouden. Deze mensen willen geen concurrentie van vertegenwoordigers van minderheden die – volgens hen – de jobs krijgen waar hun kinderen eigenlijk recht op hebben. Dit mechanisme was goed zichtbaar tijdens het Brexit-referendum dat volledig rond het behouden van controle draaide: Take back control, Britain will be great again. Deze mensen leven in een andere wereld. We zijn geen imperium meer.”
Tijd voor verzet
Is er een alternatief voor de extreemrechtse revolutie? Wat moeten we doen om de spreiding van de haatideologie tegen te gaan?
“Je moet die mensen ontmaskeren omdat ze gewoon verschillende gemeenschappen manipuleren en tegen elkaar zetten.” Fekete legt extra nadruk op het begin van de zin: you have to expose them. Alsof het hier om een opdracht gaat.
Ze benadrukt hierbij de rol van de mainstream media, die volgens haar “deels verantwoordelijkheid dragen voor het creëren van een echokamer voor emotioneel en racistisch populisme. We zijn een ‘24/7 nieuws-samenleving. Dat is ook het verschil met de jaren dertig van de afgelopen eeuw. Nu werken mainstream media als een megafoon voor emotionele manipulatie van extreemrechts. Ze hebben manieren ontwikkeld om zulk discours te versterken. We hebben duidelijk veel werk aan de winkel. Zeker met de ontruiming van het medialandschap dat problemen populariseert en normaliseert. Mainstream media maken meer ruimte voor populistische, sensationele inhoud omdat die meer aandacht van de lezers trekt. Deze media proberen op die manier hun monopolie te behouden die in gedrang komt door de opkomst van alternatieve en sociale media. Het is ook de reden waarom demagogische politici zoveel mediatijd krijgen. Interviews met experts zijn nu eenmaal minder spannend om naar te kijken…”
“
Nu werken mainstream media als een megafoon voor de emotionele manipulatie
Fekete geeft ook aan dat veel van onszelf afhangt. We moeten volgens haar opnieuw rationeler redeneren en ons beter informeren over onze eigen geschiedenis. “Het is nog niet zo lang geleden dat er in Spanje mensen werden gemarteld tijdens de Franco-dictatuur. In Duitsland hebben zo veel mensen meegedaan aan de vervolging van Joden, communisten, sociaaldemocraten en homoseksuelen….” Hoog tijd om een antiracistische cultuur te ontwikkelen waar mensen aangemoedigd worden om antiracistische uitspraken te doen, vindt ze. Dit gebeurt nog te weinig.
De belangrijkste boodschap van deze geëngageerde vrouw die al dertig jaar de mechanismen van extreemrechts blootlegt, lijk te zijn: word wakker. Wake up. This is a thread we are facing. Wat we moeten begrijpen is dat de bedreiging een zekere macht bezit en dat die alleen maar kan worden uitgebreid als we het toelaten.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
