Manon van Hoeckel richtte in 2019 het Bouwdepot op. Beeld: Coco Olakunle

Wat als je dakloze jongeren gewoon een inkomen geeft?

Veel uit huis geplaatste jongeren vinden na hun achttiende verjaardag geen goede woonplek. Ze zijn ook kwetsbaar voor schulden. Het Bouwdepot geeft jongeren zonder thuis iets waar ze écht wat aan hebben: geld. Oud-deelnemer Maaike: ‘Dat je ook fouten mag maken, geeft zoveel zelfvertrouwen.’

Door 24 januari 2023
Goal Getters jongeren loon SDG 11 wonen woningnood
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Update van de redactie 24 januari 2023

Veel uit huis geplaatste jongeren vinden na hun achttiende verjaardag geen goede plek om te wonen. Dat komt uit een enquête van stichting Het Vergeten Kind. Het gaat om bijna de helft van de jongeren.

Het Vergeten Kind stelt voor de leeftijdsgrens voor jeugdzorg los te laten en te vervangen door maatwerk. Branchevereniging Jeugdzorg Nederland is het daarmee eens, maar het kabinet wil betere begeleiding in aanloop naar iemands achttiende verjaardag.

Bij Radio 1 legde Manon van Hoeckel, die in dit artikel geïnterviewd wordt, uit hoe dakloze jongeren die uit de jeugdzorg komen snel in grote schulden terechtkomen.

Dit interview verscheen oorspronkelijk op OneWorld.nl op 10 februari 2022. Leeftijden van de geïnterviewden zijn aangepast.

“Ik heb met zoveel maatschappelijk werkers en jeugdzorginstanties te maken gehad. Altijd was de hulp tijdelijk, en ik ‘moest’ van alles. Ik voelde me een nummertje. Dit keer mocht ik zélf doelen stellen en die heb ik zélf gehaald”, zegt de Eindhovense Maaike (22), die liever niet met haar achternaam in dit artikel wil, want – zegt ze – dan gaat iedereen ervan uit ‘dat je een probleemjongere, een crimineel of een drugsverslaafde bent’.

In 2020-2021 – toen zij dakloos dreigde te raken vanwege psychische problemen – was Maaike deelnemer van Het Bouwdepot. Dat project biedt groepen dak- en thuisloze jongeren één jaar lang een maandinkomen van 1.050 euro, ongeveer de hoogte van een bijstandsuitkering voor volwassenen, om zo te ‘bouwen aan hun toekomst’ en de negatieve spiraal van stress, armoede en dakloosheid te doorbreke.

“Deze groep valt buiten de boot”, legt medeoprichter Manon van Hoeckel (32) uit. De overheid gaat er namelijk van uit dat als een jongere tussen de 18 en 21 geen inkomen heeft, de ouders financieel bijspringen. Ze ontvangen daarom een uitkering van hooguit 269 euro per maand. “Maar in de praktijk kunnen of willen ouders lang niet altijd helpen. Dan is de jongere de dupe.”

OneWorld portretteert mensen die zich inzetten voor een betere buurt, school, of werkomgeving. De Verenigde Naties en miljoenen betrokken burgers spraken hiervoor de duurzame werelddoelen af (SDG’s), die we in 2030 moeten halen. Denk aan gendergelijkheid, géén armoede, betaalbare en duurzame energie en kwaliteitsonderwijs voor iedereen. De Goal Getters in deze rubriek gaan daar nu al voor.
Van Hoeckel studeerde af aan de Design Academy Eindhoven en is sociaal ontwerper, wat betekent dat ze op projectbasis creatieve oplossingen bedenkt voor grote problemen. Zo werkte ze eerder al eens met Stichting Zwerfjongeren Nederland, met wie ze stichting Bouwdepot oprichtte. “We dachten: laten we een experiment doen, kijken wat er gebeurt als je deze groep een maandelijks inkomen geeft. Dat is de mentaliteit van een sociaal ontwerper: minder lullen, meer doen.”

Ruimte om jong te zijn

Manon van Hoeckel.Beeld: Coco Olakunle
Aan het begin van het jaar stellen de jongeren die aan Bouwdepot meedoen persoonlijke doelen op. Die doelen variëren en zijn soms heel specifiek. Zoals een rijbewijs halen, zodat ze meer vrijheid en zelfstandigheid hebben. Of een woning inrichten. “Eén van de deelnemers sliep al een half jaar op een matras op een kale vloer, zonder gordijnen en zonder fornuis”, vertelt Van Hoeckel. “In het jaar van het Bouwdepot ging hij niet alleen een opleiding volgen, maar heeft hij ook eindelijk zijn woning ingericht, zodat hij er echt kon leven.”

Velen willen uit de schulden komen, sommigen hopen werk te vinden, anderen willen zich rustig oriënteren en ontdekken welke opleiding hen ligt. Het Bouwdepot linkt de jongeren aan hulporganisaties, die door het jaar heen contact houden en ondersteunen waar nodig. Van Hoeckel: “Jongeren mogen zelf aangeven hoeveel begeleiding ze nodig hebben. Velen zijn namelijk heel zelfstandig. Ze hebben vooral de ruimte nodig om jong te zijn, fouten te maken en niet alleen maar aan overleven te denken.”

Dak- en thuisloze jongeren

In Nederland wonen volgens het CBS ruim 12.600 dak- en thuisloze jongeren tussen de 18 en 27 jaar (cijfers uit 2020). Sommigen slapen daadwerkelijk op straat, maar veel jongeren zwerven ook tussen logeeradressen of verblijven in de crisisopvang. Ruim 60 procent van hen heeft een verleden in de jeugdzorg. Velen komen niet of amper rond en hebben hoge schulden.

“

Wij werken vanuit vertrouwen en zien een leefbaar inkomen als een basisrecht

Van Hoeckel benadrukt dat de jongeren weliswaar worden begeleid, maar níet gecontroleerd. “Sinds de Participatiewet (die meer mensen met een arbeidsbeperking aan werk zou moeten helpen, red.) hangen er altijd strenge voorwaarden aan de hulp die jongeren krijgen.” Bij Het Bouwdepot zijn die er niet. Halen de jongeren hun doelen niet? Dat is jammer, maar ze worden niet gekort op het inkomen. Willen ze naast het inkomen bijverdienen, dan mag dat ook. “Wij werken vanuit vertrouwen, en we zien een leefbaar inkomen als een basisrecht.”

Na de eerste ronde deelnemers liet het Bouwdepot een extern onderzoeksbureau in kaart brengen wat het project de vijf deelnemers opleverde. Alle jongeren gaven aan dat ze voor het eerst ‘financiële rust’ vonden, en daardoor eindelijk stappen konden zetten waar ze nooit aan toekwamen. Schulden werden (deels) afgelost, drie jongeren volgden een opleiding en één liep stage, en vier van de vijf vond een zelfstandige woning. Na het jaar verkeren ze weliswaar nog steeds in een precaire situatie, maar ze kijken wel met meer optimisme naar de toekomst.

Zélf doelen stellen en halen

Die eerste groep in 2019 bestond uit vijf jongeren uit verschillende steden. Zij konden worden geholpen met de steun van een aantal fondsen. Het jaar erop financierde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een ronde van nog eens vijf jongeren in Eindhoven. Het resultaat was zo goed dat die gemeente een subsidie verstrekte waarmee recent dertig nieuwe jongeren aan het Bouwdepot-traject begonnen. Ook in Amersfoort, Groningen en Alphen aan de Rijn doen in 2022 jongeren mee, steeds in groepen van vijf à tien.

Maaike was een van de Eindhovense vijf in 2020. Toen zij aan Bouwdepot deelnam, stond voor haar haar mentale gezondheid op de eerste plaats. Na een moeilijke jeugd – met daarin een vechtscheiding, ouders met schulden, een uithuisplaatsing en ‘wel twintig verhuizingen’ naar verschillende woongroepen, waar jongeren samenwonen onder begeleiding van jeugdzorg – ging het niet goed met haar toen ze achttien werd. “Ik had last van een depressie en een angststoornis, op school meekomen was heel moeilijk.”

“

Het Bouwdepot zegt eigenlijk: je mag fouten maken, ga een keer op je bek, maar leer ervan

Dankzij een hulpverleningsorganisatie kon ze ‘begeleid wonen’: in dit geval betekende dat zelfstandig wonen met huisgenoten in vergelijkbare situaties onder toezicht van een zorgverlener. De huur kon ze maar net betalen met haar jongerenuitkering. Maar het ging niet goed met haar; ze wilde opgenomen worden. De regel voor jongeren is: bij een opname in de geestelijke gezondheidszorg stopt de uitkering. “Dan zou ik dus dakloos raken. Precies rond die periode kon ik me gelukkig bij het Bouwdepot aanmelden.”

Dankzij het maandinkomen dat ze van Het Bouwdepot kreeg, kon Maaike tien weken opgenomen worden en toch haar huur blijven betalen. Sindsdien heeft ze een fulltime baan en een woning, en werkt ze rustig aan haar herstel. “Het Bouwdepot gaf me zelfvertrouwen”, zegt ze terugblikkend. “Het Bouwdepot zegt eigenlijk: je mag fouten maken, ga een keer op je bek, maar leer ervan.”

Manon van Hoeckel Beeld: Coco Olakunle

De beeldvorming aanpakken

De weerstand verbaast Van Hoeckel niet: die past bij het negatieve stereotiepe beeld van dak- en thuislozen, namelijk dat ze niet met geld zouden kunnen omgaan. Ze zouden het besteden aan drank en drugs. Die beeldvorming aanpakken, is dan ook een tweede doel van de stichting. Een collectief van journalisten, beeldmakers en fotografen heeft daarom Het Beelddepot opgezet: een alternatieve beeldbank waaruit media beelden kunnen vissen wanneer ze over dak- en thuisloze jongeren schrijven.
Jongeren onder de 18 worden niet opgenomen in CBS-statistieken over dakloosheid.Beeld: Dingena Mol
Van Hoeckel: “Media gebruiken bijna altijd een foto bij van een onverzorgde, slapende man op een bankje, als ze over dakloosheid schrijven. Maar dat is lang niet altijd hoe dakloosheid eruitziet.” Er wordt continu nagedacht over alternatieven. “Zoals aan een jonge meid die redelijk verzorgd op een bankje zit, en naar haar mobiel kijkt. Of iemand met een grote tas bij zich, omdat ze altijd onderweg is; iemand die thuis op de bank slaapt, of foto’s van de crisisopvang. En elk beeld moet een bijschrift met uitleg krijgen. Want iedereen heeft zijn eigen verhaal.”

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 10 februari 2022.

Hier hoef je niet te bewijzen dat je arm bent

Quiet Community wil het vooroordeel dat armoede je eigen schuld is wegnemen.

Niet migranten, maar politici veroorzaken het woningtekort

Statushouders krijgen onterecht de schuld voor het tekort aan betaalbare huurwoningen.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons