Wat wil eerste pan-Europese partij Volt bereiken?

En hoewel het officieel niet kan, doet er dit jaar voor het eerst een pan-Europese partij mee: Volt. Officieel kunnen stemmers alleen op partijen uit eigen land stemmen. Een overkoepelende Europese partij is nog niet mogelijk. “Alsof je bij de landelijke verkiezingen alleen op lokale partijen mag stemmen”, vindt lijsttrekker van Volt Nederland Reinier van Lanschot. Om dat te omzeilen heeft Volt het creatief aangepakt: per land een afdeling, met exact hetzelfde verkiezingsprogramma en dezelfde waarden. Een stem op Volt Nederland staat voor hetzelfde als een stem voor Volt Zweden. Er zijn acht landen aangesloten.

“Maar we moeten echt door dat glazen plafond heen”, zegt Van Lanschot. En dat wil Volt bereiken met quota. In 2025 zouden bedrijven verplicht moeten worden meer vrouwelijke vertegenwoordigers in het bestuur te hebben. En ondernemingen moeten periodiek verantwoording afleggen over hun salarissen: vrouwen moeten evenveel verdienen als mannen.

“Ik was altijd een tegenstander van quota. Juist omdat ik vind dat een vrouw gekozen moet worden omdat ze goed is in haar werk en niet omdat ze een vrouw is”, aldus Van Lanschot. “Maar ik zie ook hoe stroef dat gaat. Ik ben er daarom op teruggekomen. In een ideale wereld heb je die quota niet nodig, maar als je het nu niet forceert, dan kom je nooit op dat punt. Ik denk dat het een goede manier is om het nu recht te trekken. Op den duur zullen ze niet meer nodig zijn, omdat het dan normaal is geworden.”

Dat klopt volgens hoogleraar Van Esch niet helemaal. “Landen hebben voor lang niet alles een vetorecht. Over de migratiecrisis zijn bijvoorbeeld allang duidelijke afspraken gemaakt. Landen als Polen en Hongarije werken dat in de praktijk tegen, omdat ze weigeren mee te werken.” Volgens haar gaat het niet op bestuurlijk niveau mis, maar op uitvoerend niveau. “Dat is ook niet zo gek. Draai het eens om: als de EU iets afspreekt wat wij echt niet zouden willen, dan gaan we daar ook niet zomaar mee akkoord.”

Zo wil Nederland niet al te strenge maatregelen treffen, vanwege het risico dat multinationals vertrekken – naar landen waar de regels minder streng zijn. Ondertussen worden er ook nog steeds nieuwe plannen gemaakt. Zo hebben de milieu- en transportministers van de EU afgelopen najaar een verklaring getekend om zich in te spannen voor schone mobiliteit in Europa. Dat betekent: minder brandstof, meer elektrisch. Over twee jaar moeten er nieuwe wetten liggen. Plannen die Volt toejuicht. Van Lanschot: “Maar er is meer nodig. De circulaire economie moet een kickstart krijgen, de landbouw moet verduurzaamd worden en we moeten een prijskaartje hangen aan CO2. EU-lidstaten die zich daar niet aan houden, moeten een sanctie krijgen. Zo verdelen we de lasten.”

Het streven is daarom dat asielzoekers daadwerkelijk evenredig verdeeld worden over de EU-lidstaten. Op een veilige plek met goede zorg. Daarvoor moeten bepaalde wetten aangepast worden: als het aan de nieuwe partij ligt is het land van aankomst niet langer het land waar een vluchteling asiel moet aanvragen. Die zou zelf een voorkeur moeten kunnen uitspreken. Wel zou bijgehouden moeten worden hoeveel plek er per land is, zodat alle lidstaten evenveel bijdragen.

“De enige manier om dit representatief te krijgen, is via een loting. Maar daar zien we wel een aantal problemen bij”, vertelt hoogleraar Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam Tom van der Meer. “Dat werkt namelijk alleen bij heel grote lotingen. Voor een Europese bevolking gaat het om duizenden mensen en dat is niet praktisch. De afspiegelingsfunctie werkt alleen als iedereen uit het comité deelneemt, maar we weten dat een heel groot deel van de bevolking daar geen zin in heeft. Ook niet als ze een vergoeding ontvangen.”

In het verkiezingsprogramma belooft de partij dat al haar doelen in het Europees Parlement uitgewerkt kunnen worden. Maar dat gebeurt op een sluwe manier, vindt ook hoogleraar Van Esch. “Je kunt beloven dat je een plan uit gaat werken, maar daarmee zeg je niet dat je dat ook uit gaat vóeren. Dat kan je namelijk helemaal niet beloven.” Om dat te kunnen realiseren, is een meerderheid van de stemmen vereist. En daar zijn vaak compromissen voor nodig. Bovendien heeft het Europees Parlement niet alles voor het zeggen. De Raad van Ministers heeft ook een plaats. “Bovendien zijn dit thema’s waar binnen de EU zonder Volt ook al over nagedacht wordt.”

Volt denkt zelf ook niet dat het een makkelijke weg te gaan heeft. “Iedereen is zich ervan bewust dat dit niet binnen een paar jaar tijd gaat gebeuren”, aldus Van Lanschot. “Er gaan nog decennia overheen voordat dit allemaal werkelijkheid kan zijn. Maar wij zijn er om het begin te maken.”