Er moeten dingen veranderen. Anders hebben we over een aantal decennia niet genoeg energie en voedsel meer. Een radicale verandering is wat we nodig hebben, maar als we Iers filosoof Edmund Burke moeten geloven, is dat op sociaal vlak juist onverstandig.
Een instabiele maatschappij vermindert financiële en sociale zekerheid
Burke was een fel tegenstander van de Franse Revolutie. Hij vond dat dingen moesten blijven zoals ze waren. Een maatschappij is volgens hem kwetsbaar en gebouwd op traditie en geschiedenis. Een maatschappij groeit langzaam als een soort evolutionair proces en een plotselinge verandering kan voor onrust zorgen, zei Burke. Burgers hebben daar last van. Een instabiele maatschappij vermindert financiële en sociale zekerheid. Vandaar dat Burke een voorstander was van langzame, geleidelijke veranderingen die bij de maatschappij passen zoals hij is.
Normen en waarden van de maatschappij
We kunnen lessen uit zijn gedachtegoed trekken. Veranderingen die niet aansluiten op de maatschappij houden geen stand. De maatschappij is ontstaan uit de normen en waarden van de afgelopen honderden jaren. Als je een verandering op gang probeert te brengen die daar niet op aansluit, is de kans klein dat dat lukt. Bij de implementatie van klimaatbeleid moeten we daar rekening mee houden. Dan bedoel ik niet dat we terughoudend moeten zijn met het bouwen van windmolens, omdat die een eeuw geleden nog niet bestonden. Ik bedoel dat we technologie op een passende manier moeten implementeren in de maatschappij.
Koken in India
Op het platteland van India, waar ik twee jaar geleden was, koken vrouwen iedere dag met een chulla. Dit is een soort primitieve oven die veel rook produceert en veel brandhout nodig heeft. Vrouwen krijgen daardoor last van hun longen en het mangrovebos wordt steeds verder weggekapt. Verschillende organisaties probeerden de vrouwen elektrische ovens te laten gebruiken, maar de ovens bleven altijd ongebruikt in de hoek van de kamer staan. De reden? Ze sluiten niet aan op de manier waarop de vrouwen hem willen gebruiken. De ene oven gebruikt te veel elektriciteit terwijl dat er al nauwelijks is, de andere werkt op zonne-energie en kan dus alleen buiten gebruikt worden, terwijl het juist not done is om in het zicht van anderen te koken.
De westerse arrogantie staat ontwikkeling in de weg
Sociale werkelijkheid
De enige manier om iets aan die situatie te veranderen, is door de lokale manier van leven te begrijpen en samen met de vrouwen te zoeken naar een nieuwe manier van koken. Pas dan blijft het mangrovebos behouden en sterven er minder vrouwen aan longproblemen. Hoewel we met onze kennis veel problemen over de hele wereld op kunnen lossen, betekent dat niet dat we daarbij lokale standaarden mogen negeren. De westerse arrogantie staat dan ontwikkeling in de weg, of, zoals Burke zou zeggen; de vernieuwing past dan niet bij de maatschappij en de wereld is dus beter af zonder.
Vooruitgang is dus niet iets dat uit zichzelf ontstaat. We moeten het sturen. We moeten er zeker van zijn dat veranderingen aansluiten op de sociale werkelijkheid, want anders verandert er niets. Burke was conservatief, maar juist zijn conservatisme moeten we gebruiken om kritisch te kijken naar de transities die we zelf op gang willen brengen.
