De echte slachtoffers van cancel culture zijn niet binnen drie weken weer op tv

In 2020 waarschuwden ruim 150 prominente schrijvers en denkers in een open brief voor ‘cancelcultuur’. Maar van de zes gevallen die in de brief genoemd worden, blijft bij nadere beschouwing weinig over.

Ondanks wat dramatisch gedoe van columnisten en commentatoren over de vreselijke ‘morele chantage’ van mensen die protesteren tegen racisme, loopt het ook in Nederland niet over van die ontzettend zware gevolgen. Johan Derksen werd al eerder ‘gecanceld’, net als tafelgenoot René van der Gijp. (Lees: ze werden bekritiseerd om hun racistische en homofobe uitspraken.) Destijds wilde zendermagnaat Talpa ze gewoon op tv houden.

Ook Jort Kelder is al vaak bekritiseerd om racistische uitspraken en zijn vriendschap met Thierry Baudet, maar mocht in de zomer van 2020 zowaar ‘het grote racismedebat’ van de AVROTROS op de publieke omroep presenteren.

En zelfs wanneer er wel gevolgen op de korte termijn zijn voor iemands carrière, valt dat op de langere termijn meestal reuze mee. Voetbaltrainer Ron Jans werd ontslagen door het Amerikaanse Cincinnati FC wegens ‘racial insensitivity’ (hij had het n-woord meegezongen in de kleedkamer en het afschaffen van slavernij ingezet als motivatiespeech voor een wedstrijd) en werd een paar maanden later aangesteld als hoofdtrainer van FC Twente.

Al die ‘cancellations’ hebben deze mannen toch niet echt monddood gemaakt, en over een gebrek aan inkomsten kunnen ze volgens mij ook niet klagen.

Dat was niet mijn punt.
1. Het activisme in de jaren 70/80 was veel gewelddadiger dan nu, weten we dat nog? Blijkbaar niet.
2. Het waren historische momenten, zeg ik als historicus. En nee, niet om daarmee geweld goed te praten maar het waren kantelpunten! Zie ‘t hele gesprek. https://t.co/h4BXlz3ZCi

— Nancy Jouwe (@NancyJouwe) July 13, 2020

Zulke campagnes hebben vaak persoonlijke gevolgen. Jerry Afriyie raakte zijn baan als beveiliger kwijt na zijn arrestatie tijdens een anti-Zwarte Piet-demonstratie, omdat hij geen Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) meer kon krijgen. Sylvana Simons was een populaire presentator, totdat ze zich begon uit te spreken tegen racisme. In 2015 sloot de producent van de theatertour LULverhalen haar uit na één optreden, omdat het publiek woedend de zaal verliet toen ze over Zwarte Piet begon. En in 2016 moest ze beveiligd worden na bedreigingen. Tot op de dag van vandaag vind je in de Twitter- of Facebook-commentaren over Afriyie of Simons steevast bedreigingen.

Als voorbeeld uitte Van Veelen zijn woede over de kritiek op de Amerikaanse auteur Jeanine Cummins. Cummins, een witte vrouw, had een boek geschreven vanuit het perspectief van een Mexicaanse vluchteling. Dat kon op stevige kritiek rekenen van vooral Mexicaanse en Mexicaans-Amerikaanse critici, die het boek stereotiep en onrealistisch vonden. Een aantal boekhandels annuleerde daarop evenementen rond het boek, en haar boektour werd geannuleerd. Overigens stond het boek toen Van Veelen zijn kritiek publiceerde boven aan de New York Times-bestsellerlijst, en het zou in totaal 22 weken in de lijst blijven staan.

En toen? Hoeveel van die redacteuren, die veelal de macht hebben om mensen opdrachten te geven of werk te ontzeggen, zullen weigeren om nog met Ingabire te werken? Wat doet de angst voor zúlke ‘cancellation’ met gemarginaliseerde stemmen? En hoeveel stemmen hebben we verloren omdat zij de negatieve, overtrokken reacties zagen, iedere keer dat iemand anders publiekelijk iets antiracistisch durfde te zeggen?

Maar voor gemarginaliseerde mensen die gecanceld worden omdat zij zich uitspraken tegen (bijvoorbeeld) racisme zijn de gevolgen vaak veel groter en significanter. En als we naar Nederlandse media als geheel kijken, ontbreekt het niet bepaald aan goed betaalde stemmen die antiracisme belachelijk maken, gaan steigeren bij iedere kritiek op racistische uitspraken, en zelf het liefst al die mensen van kleur die iets tegen racisme zeggen de mond zouden willen snoeren.