Wie zijn Black Lives Matter (en wat hebben ze bereikt)?
‘Black Lives Matter’ scandeerden miljoenen mensen vorig jaar tijdens wereldwijde demonstraties tegen racisme en politiegeweld. Maar wat weten we over de organisatie áchter die kreet – hun strategie, impact en de drie zwarte vrouwelijke oprichters? Een profiel.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In Amerikaanse steden waar Black Lives Matter-afdelingen sterk aanwezig zijn, daalt het aantal zwarte mensen dat sterft door toedoen van de politie ‘dramatisch’. Die constatering deelde de Amerikaanse hoogleraar Pan-Afrikaanse Studies Melina Abdullah vorig jaar met de BBC. Hoe dat kan? De organisatie weigert onder meer te onderhandelen met de politie, maar bekritiseert het optreden van agenten openlijk tijdens demonstraties. De politie weet dus dat ze in de gaten wordt gehouden, aldus Abdullah, tevens voorzitter van de BLM-afdeling van Los Angeles.
Dit is maar één van de vele wapenfeiten van Black Lives Matter, de slogan waarmee ook in Nederland duizenden mensen vorig jaar de straat op gingen. Ze protesteerden tegen institutioneel racisme en raciaal politiegeweld. Velen van hen hoorden voor het eerst de kreet ‘Black Lives Matter’. Maar van de herkomst van de kreet – die al bijna acht jaar bestaat – is minder bekend, net als de structuur van de organisatie(s) erachter. Wat ís BLM? En hoe kreeg de organisatie het afgelopen jaar zoveel voor elkaar?
Van #hashtag naar protestbeweging
Op een zomerdag in 2013 wordt bekend dat George Zimmerman, de Amerikaanse agent die de zwarte tiener Trayvon Martin (17) neerschoot, niet zal worden vervolgd. Activistes Alicia Garza en Patrisse Cullors uitten op social media hun onvrede. ‘Zwarte mensen, ik hou van jullie. Ik hou van ons. Onze levens doen ertoe’, schrijft Garza op Facebook. Cullors reageert met een hashtag: #BlackLivesMatter. Niet veel later claimt Opal Tometi, toen directeur van de Black Alliance for Just Immigration in New York, de domeinnaam blacklivesmatter.com en zet ze een Tumblr en Twitter-account op.
Opal Tometi op TEDWomen in 2016.Beeld:TEDWomen via Flickr.
De eerste twee jaar is Black Lives Matter vooral een gedeelde kreet en een platform om ideeën op te delen. In Los Angeles, de woonplaats van Cullors, wordt in 2013 een lokale afdeling opgericht. Bij de eerste bijeenkomst zijn zo’n dertig mensen aanwezig: studenten, activisten, kunstenaars en moeders. ‘We hadden het lef om de wereld te veranderen’, herinnert Melina Abdullah zich in een interview met de BBC. Abdullah is een van de beste vriendinnen van Cullors. ‘We hadden er alleen nog geen plan voor.’
Dat verandert in 2014, als opnieuw een witte agent een ongewapende zwarte tiener doodt – Michael Brown in Ferguson (Missouri). Overal in de VS drukken mensen hun woede en frustratie uit. Ferguson staat dagen in brand. De betogers die in de dagen na Browns dood op de bres springen dragen protestborden met daarop ‘Black Lives Matter’ of de afkorting ‘BLM’. De kreet en geheven vuist (die aan de antiracistische Black Panther-beweging uit de jaren 60 herinnert) gaan de wereld over. Vanuit meerdere steden in de VS worden ‘Black Lives Matter Freedom Rides’ georganiseerd naar Ferguson. Ook Cullors, Garza en Tometi reizen naar de stad af. Dat is in essentie het begin van het netwerk van lokale BLM-afdelingen.
Demonstranten in Ferguson, Missouri, 14 augustus 2014Beeld:Wikimedia Commons
Intussen blijven er zwarte mensen omkomen door politiegeweld in de Verenigde Staten. In de eerste vijf maanden van 2020 zijn dat er in al 164, zoals de 25-jarige Ahmaud Arbery, die aan het joggen was in Georgia en de 26-jarige Breonna Taylor die ’s nachts in haar appartement in Louisville door politiekogels werd gedood tijdens een inval. Als op 25 mei 2020 alwéér een zwarte man (George Floyd) wordt gedood door een witte agent, neemt de hashtag – die dan al bijna zeven jaar bestaat – een vlucht. Duizenden betogers scanderen bij antiracismedemonstraties ‘Black Lives Matter’. Eerst nog in de grote Amerikaanse steden, later wereldwijd, zoals in Nederland.
Een gezonde grasmat
Black Lives Matter is een ‘grass roots protestbeweging’: net als bij een gezonde grasmat komen ideeën en initiatieven van onderaf. Iedereen is welkom, er is geen sterke centrale leiding, iedereen kan en mag lokale afdelingen opzetten. Dat maakt BLM vergelijkbaar met de Occupy-beweging, die ook geboren is uit en gevoed wordt door sterke sociale onvrede. Black Lives Matter is dus meer een ideologie of gedachtengoed dan een organisatie.
“
Zwarte vrouwen zijn altijd het hart geweest van de bevrijdingsstrijd
Het voordeel van deze werkwijze is dat mensen de vrijheid hebben om op hun eigen manier vorm te geven aan de strijd tegen institutioneel racisme en politiegeweld. De keerzijde is dat het soms niet duidelijk is wie namens de organisatie kan spreken. Zo onderbraken in 2015 activisten namens BLM een rally in Seattle van de onafhankelijke linkse presidentskandidaat Bernie Sanders. Ze verweten hem dat hij te weinig tegen racisme deed. Later bracht een andere BLM-afdeling formeel excuses uit aan Sanders – die bekendstaat als een voorvechter van mensenrechten. Nog weer later verklaarden de drie oprichters (Cullors, Garza en Tometi) die spijtbetuiging niet te ondersteunen.
Ondanks zulke onenigheden houdt de organisatie bewust vast aan de decentrale organisatiestructuur. Die gaat terug naar het gedachtegoed van de Afro-Amerikaanse feministe en activiste Ella Baker, die sinds de jaren 40 vanuit New York streed voor burgerrechten voor zwarte Amerikanen. Baker zag liever grass-rootsactivisme dan sterke leiders. Mannelijke iconen zoals Martin Luther King en Malcolm X bleken namelijk makkelijke doelwitten voor tegenstanders en de Amerikaanse geheime dienst. Toen zij werden omgebracht saboteerde dat het werk van tienduizenden mensen.
Een gedenkbord voor de mensenrechtenactivist Ella Baker, Atlanta, Georgia, VS.Beeld:Thomas Cizauskas via Flickr
De nadruk op de groep, in plaats van op individuen, betekent niet dat BLM geen centrale figuren kent. Veel lokale afdelingen worden geleid door zwarte vrouwen. ‘Zij zijn altijd het hart geweest van de zwarte bevrijdingsstrijd’, aldus BLM Los Angeles-voorzitter Abdullah. Baker bijvoorbeeld werkte in de jaren 60 achter de schermen naast bekende activisten als W.E.B. Du Bois en Martin Luther King Jr., maar weinig kennen haar van naam. ‘Vaak worden we (zwarte vrouwen, red.) uitgewist. Dit keer weigeren we dat.’
Bovendien zijn er binnen de organisatie groepen die een centrale rol vervullen (zie kader). Op dit moment zijn dat de drie hoofdorganisaties Black Lives Matter Global Network Foundation, BLM Grassroots en het Black Lives Political Action Committee.
De drie-eenheid van Black Lives Matter
De website blacklivesmatter.com staat op naam van de Black Lives Matter Global Network Foundation (BLMGNF). Die stichting houdt zich bezig met het ophalen en uitbetalen van geld en beurzen. De stichting fungeert als vertegenwoordiger, katalysator en actiegerichte denktank.
Daarnaast zijn er 40 lokale afdelingen die formeel behoren tot het Black Lives Matter Network in de Verenigde Staten. Ook zijn er afdelingen in het Verenigd Koninkrijk en Canada. De lokale afdelingen die zich bezighouden met het opzetten en uitvoeren van acties zijn verenigd in het BLM Grassroots Network. De stichting BLMGNF en het Grassroots Network zijn zusterorganisaties.
De derde BLM-afdeling is een politiek comité dat in oktober 2020 werd opgericht, het Black Lives Matter Political Action Committee (BLM PAC) dat zwarte Amerikanen opriep om te stemmen bij de presidentsverkiezingen van november en de Georgia Special State Run Off in 2021.
Wat wil Black Lives Matter?
‘Er is een grote groep witte mensen van wie ik vermoed dat ze dachten dat zwarte mensen politiegeweld overdreven’, zei oprichter Patrisse Cullors in oktober vorig jaar tegen tijdschrift The Atlantic. Onder president Obama zouden veel witte Amerikanen ervan overtuigd geraakt dat het institutioneel racisme niet meer bestond. De opkomst van social media en het gebruik van smartphones maken een groot verschil in het bewustzijn over racisme, zei Cullors. Als een tiener niet de moed had gehad de dood van George Floyd te filmen en op social media te posten, was die nooit publiekelijk bekend geworden.
Patrisse Cullors, een van de oprichters van Black Lives MatterBeeld:Wikimedia Commons
Om zulke collectieve bewustwording is het BLM te doen. Begin juni 2020 noemde zo’n 76 procent van de Amerikanen racisme en discriminatie een ‘groot probleem’, tegenover 51 procent vijf jaar eerder, blijkt uit onderzoek van de Monmouth Universiteit. Overigens zakte dat percentage een maand later wel naar 67 procent en lag het onder Republikeinen een stuk lager: 40 procent. Onder niet-Republikeinen geloofden 86 procent van de witte Amerikanen dat racisme een groot probleem was.
“
Black Lives Matter inspireerde een hele nieuwe generatie activisten en lokale organisaties
Volgens de website is het uiteindelijke doel van Black Lives Matter ‘witte suprematie uit te roeien en lokale macht op te bouwen die kan interveniëren als er geweld wordt gebruikt tegen Zwarte gemeenschappen door de staat en [haar] bewakers’. Tot op heden betekende dat vooral het onder de aandacht brengen van het geweld van de Amerikaanse politie jegens jonge, ongewapende zwarte mannen en het blootleggen van racisme en ongelijkheid in het strafrechtsysteem. Met name zwarte mannen zijn al jaren oververtegenwoordigd in de gevangenissen: 34 procent van de mannelijke gevangenisbevolking is zwart tegenover 13 procent van de Amerikaanse bevolking als geheel.
Dit zou mede komen doordat de politie in zwarte wijken veel meer en veel vaker patrouilleert dan elders. Een van de belangrijkste eisen van de beweging is het ‘defunden’ van de politie: er zou mínder geld moeten worden uitgegeven aan de politie en méér aan scholing, (mentale) zorg, armoedebestrijding en huisvesting voor zwarte gemeenschappen. Ook organiseerde de stichting een campagne om een einde te maken aan de 1033-regeling, op basis waarvan de politie militair materiaal krijgt van het leger die nog steeds loopt.
Inspiratie voor andere groepen
De kreet ‘defund the police’ is afgelopen jaar in praktijk gebracht in onder meer Los Angeles en Austin waar er respectievelijk 150 miljoen dollar en 21,5 miljoen dollar werd bezuinigd op de totale politiebudgetten. In Los Angeles was dat het resultaat van collectieve acties van meerdere protestgroepen waar Black Lives Matter de leiding had. Betogers belden raadsleden en wachtten ze thuis op, ook schreven activisten hun eigen alternatieve stadsbegroting, ‘The People’s Budget.’
“
Bij het BLM Survival Fund konden zwarte Amerikanen die door corona financeel geraakt waren steun aanvragen
Als strijdkreet is Black Lives Matter overal, maar hij wordt ook gebruikt door mensen die zich verwant voelen met het gedachtegoed maar niet formeel onderdeel zijn van de organisatie. Black Lives Matter inspireerde een hele nieuwe generatie activisten en lokale organisaties. Na de dood van George Floyd liepen in grote Amerikaanse steden tussen de 15 en 26 miljoen mensen mee in protestmarsen met Black Lives Matter-vlaggen. Lang niet iedere groep was een Black Lives Matter-afdeling of opereerde formeel onder de Black Lives Matter-vlag.
Antiracismedemonstranten in New York, 7 juni 2020.Beeld:Anthony Quintano via Flickr
Afgelopen jaar ontving de stichting BLMGNF 90 miljoen dollar aan donaties. 30 miljoen gaf het uit aan operationele kosten en meerdere campagnes en steunmaatregelen, waaronder het Black Lives Matter Survival Fund. Bij dat fonds konden zwarte Amerikanen die door corona in financieel zwaar weer waren geraakt steun aanvragen toen de Amerikaanse regering maar niet met steunmaatregelen kwam. Daarnaast deed de stichting tijdens de presidentsverkiezingen in 2020 via haar website een poging om zoveel mogelijk zwarte Amerikanen naar de stembus te krijgen.
Overheden reageren
Volgens een analyse van de New York Times voerden meer dan 30 staten in totaal 140 nieuwe lokale wetten over toezicht op of hervorming van het politieapparaat door. De Staat New York deed de nekklem (waaraan Floyd overleed) in de ban, gevolgd door de staat Washington. In beide staten werden, net als in Colorado, nieuwe regels doorgevoerd die het makkelijker maken om politieagenten aan te klagen bij het gebruik van excessief geweld. In Seattle zijn politieagenten niet meer welkom op de vijf middelbare scholen waar ze tot vorig jaar surveilleerden. Zwarte scholieren vertegenwoordigen slechts 14 procent van het totaal aantal scholieren in de stad, toch is 50 procent van de scholieren die wordt doorverwezen naar het bureau zwart. Ook de scholen in de stad Milwaukee verbreken de banden met de politie.
“
Black Lives Matter werd genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede
In Georgia werd eindelijk een ‘hate crime’-wet goedgekeurd die het mogelijk maakt om strafverzwaring op te leggen als een misdaad gemotiveerd is door iemands huidskleur, land van herkomst, etniciteit, religie, geslacht, seksuele gerichtheid of een handicap. Het Amerikaanse parlement heeft een ontwerpwet goedgekeurd die is vernoemd naar George Floyd en die strengere strafeisen oplegt bij discriminatie en excessief gebruik van geweld, al is het die vraag of het wetsvoorstel door de Senaat komt waar de Republikeinen de meerderheid hebben.
Voordat witte suprematie is ‘uitgeroeid’ – zoals de oprichters hopen – moet nog veel gebeuren, maar de beweging boekt nog altijd successen. Derek Chauvin, die George Floyd doodde, werd dit jaar in een uniek vonnis (Amerikaanse agenten worden zelden veroordeeld voor raciaal geweld) veroordeeld voor moord en dood door schuld (‘second-degree murder, third-degree murder and second-degree manslaughter’). Black Lives Matter werd genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
