Mensenrechten

‘Wij in de favela’s hebben het meest van corona te vrezen’

Brazilië wacht met ingehouden adem op de piek in het aantal coronabesmettingen. Wat begon als een virus dat rijke Brazilianen meenamen, vormt nu de grootste bedreiging voor de bewoners van de overvolle favela’s.

Door 15 mei 2020
Brazilie Coronavirus Favela Ongelijkheid politiek Rio de Janeiro SDG10 sociaal onrecht
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Update van de redactie – 15 mei 2020

Terwijl de verspreiding van het coronavirus in Europa en de Verenigde Staten langzaam maar zeker vertraagt, neemt het aantal coronabesmettingen in Latijns-Amerika juist toe. Vooral in Brazilië is het aantal nieuwe besmettingen enorm gestegen. In totaal zijn ruim 200.000 mensen besmet en dagelijks worden er 9000 nieuwe gevallen geregistreerd. De verwachting is dan ook dat Brazilië het nieuwe epicentrum van de corona-uitbraak kan worden.

Dit artikel verscheen eerder op 3 april 2020 op OneWorld.

Volgens het Braziliaanse ministerie van Gezondheid zal het coronavirus deze week het heftigst toeslaan. Half april zal de gezondheidszorg naar verwachting door overbelasting instorten. Als ze zich daar érgens zorgen over maken, is het wel in de favela’s in de grote steden, waar mensen op een kluitje wonen, vaak niet beschikken over drinkwater, geen geld hebben om zeep of handgel in te slaan en in overvolle bussen of treinen naar hun werk reizen.
“

De mensen werken als straatverkoper, nanny, huishoudelijke hulp, of taxichauffeur; en kunnen met thuiswerken onmogelijk in hun inkomen voorzien

Op dit moment heeft de pandemie nog niet huisgehouden zoals in Italië of de Verenigde Staten, maar het kan niet anders of Brazilië, waar nu circa zevenduizend mensen als besmet geregistreerd staan en volgens de officiële cijfers zo’n driehonderd mensen aan covid-19 zijn overleden, komt ook aan de beurt.

De deelstaat Rio de Janeiro heeft scholen en niet-essentiële winkels laten sluiten en de mensen gesommeerd om binnen te blijven. Dit is voor de meeste bewoners van de favela’s een onbereikbaar ideaal. De mensen werken als straatverkoper, nanny, huishoudelijke hulp, of taxichauffeur; en kunnen met thuiswerken onmogelijk in hun inkomen voorzien. Bewoners werken met man en macht om mensen toch de mogelijkheid te geven thuis te blijven. Ze houden inzamelacties voor voedsel, zeep, handgel en schoonmaakmiddelen, zodat mensen zich kunnen wapenen tegen het virus.

Basisinkomen

In de favela Maré in de buurt van het internationale vliegveld van Rio, Galeão, hangen overal grote spandoeken om de bevolking te wijzen op het gevaar dat het virus betekent en het belang van goede persoonlijke hygiëne. Het advies: Zoek niet meteen een medische post op, je kunt iemand die er ernstiger aan toe is zijn plek ontnemen. Bezoek alleen bij aanhoudende koorts vanaf 37,5 graden en ademhalingsmoeilijkheden een arts.
“

We hebben een geluidswagen ingezet en in overleg met mensen in de wijk die in de gezondheidszorg werken, voorlichtingsvideo’s gemaakt

Beeld: Comunicadores Comunitários da Maré
Gizele Martins (34) is bewoonster van Maré en communicatie-expert. Ze heeft met een groep collega’s een communicatiestrategie voor de gemeenschap in Maré opgesteld, wat niet makkelijk is. “Je moet een publiek bereiken dat niet altijd kan lezen, en vaak geen toegang heeft tot het internet. Daarom hebben we ook een geluidswagen ingezet en in overleg met mensen in de wijk die in de gezondheidszorg werken, voorlichtingsvideo’s gemaakt.” Behalve voor de gezondheid van de mensen, maken ze zich ook grote zorgen over de vele mensen die in het informele circuit werken. “Zoals de verkopers van bier en frisdrank op straat. Met de opbrengst kunnen ze alleen hun dagelijkse eten kopen. Dus hoe kun je voor die bewoners regelen dat ze thuis kunnen blijven? De regering moet dat garanderen.”

De radicaal-rechtse regering van president Bolsonaro voerde tot het uitbreken van de pandemie een neoliberale koers, waarin overheidsuitgaven tot een strikt minimum beperkt moesten worden. Maar het Braziliaanse congres heeft eenstemmig besloten om de economisch meest kwetsbare bevolking, ongeveer een derde van de circa 210 miljoen Brazilianen, een basisinkomen van een kleine 120 euro per maand per volwassene te verstrekken. Het hangt nu van president Bolsonaro af hoe snel de regering het besluit ten uitvoering brengt.

Beademingsapparaat

Camille Castilho (30) woont in de favela Dois de Maio. Ze is kapster en heeft vanwege het fysieke contact met haar klanten, besloten te stoppen met werken. Maar makkelijk is dat zeker niet. “Ik verkeer volledig in quarantaine”, zegt ze aan de telefoon. “Veel mensen om me heen doen dat ook, maar anderen niet. Die gaan voor elk wissewasje nog wel naar buiten. Er zijn zelfs mensen die op straat barbecueën alsof er niets aan de hand is. Maar ik heb zelfs tegen mijn zus, die in een wijk in de buurt woont, gezegd dat ze niet kan komen. Het idee dat je aan een beademingsapparaat moet worden aangesloten, maakt me bang.”

Castilho heeft een financiële reserve van een maand en blijft binnen zolang als ze het kan volhouden. “Daarna, tja, dan zal ik toch de straat op moeten, want ik kan geen honger lijden”, peinst ze. “Hopelijk komt er iets van steun.” In de regering heeft ze vooralsnog weinig vertrouwen, maar het besluit van het congres stemt haar hoopvol.

“

De kinderen lopen op straat en komen zo veel met andere mensen in aanraking

Ook in de favela Cidade de Deus (bekend van de gelijknamige film) zijn nog veel mensen op straat, zo vertelt antropologe en activiste in de wijk Viviane Potiguara (29). “Het risico op besmettingen is groot hier, er is bijvoorbeeld veel contact tussen ouderen en kinderen omdat de grootouders vaak op de kinderen passen als de ouders gaan werken. De kinderen lopen op straat en komen zo veel met andere mensen in aanraking en kunnen dragers van het virus zijn.”

Onzeker over hun situatie

De boodschappen van de overheid zijn bovendien verwarrend, vindt Viviane Potiguara. De gouverneurs van de deelstaten willen dat de mensen thuis blijven, terwijl president Bolsonaro hen oproept om hun oude leven weer op te pakken. Afgelopen zondag verscheen de president plotseling in een arme buurt in de hoofdstad Brasília, waar straatverkopers eten en drinken stonden te verkopen. Bolsonaro wilde laten zien dat iedereen de straat op kan en ook gewoon door kan blijven werken.
“

Bolsonaro wilde laten zien dat iedereen de straat op kan en ook gewoon door kan blijven werken

Potiguara: “Mensen zijn daardoor onzeker over hun situatie en gaan toch de straat op om te werken.” In Cidade de Deus is volgens de autoriteiten één bevestigde coronabesmetting, en negentien mensen wachten de uitslag nog af. Potiguara denkt dat niet alle ziekte- en sterfgevallen correct worden geregistreerd. In plaats van covid-19 wordt een geval aangemerkt als griep of longontsteking. Ook artsen in nabij gelegen ziekenhuizen hebben hierover aan de bel getrokken.

Maandagavond 30 maart werden de eerste twee sterfgevallen in de favela Rocinha bekendgemaakt: een 70-jarige vrouw en een 67-jarige man. Ze hadden symptomen die wezen op covid-19 en waren in een ziekenhuis opgenomen. Inmiddels zijn er twee dagen achter elkaar al meer dan duizend nieuwe gevallen in Brazilië geregistreerd. En de besmettingsgraad neemt met de dag toe.

‘Doe het niet, mensen’

Het in de favela’s veel bekeken en beluisterde audiovisuele medium Voz das Comunidades (‘Stem van de Gemeenschappen’), uit de favela Complexo do Alemão in Rio, houdt haar volgers via website en Facebook op de hoogte, en waarschuwde nog maar eens extra: ‘We zien dat mensen de laatste dagen weer geneigd zijn de straat op te gaan, in strijd met de voorschriften van de Wereldgezondheidsorganisatie. Doe het niet mensen. Wij reizen veel voor onze organisatie en hebben vrienden over de hele wereld. We zien wat zij meemaken. Zo veel doden, geen afscheid bij de begrafenis. We moeten alles doen om dit te voorkomen. Wij in de favela’s zijn degenen die het meest gaan lijden.’
We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.

Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!

Corona-verveling? Wat een voorrecht

‘Het is een voorrecht dat jullie groepsimmuniteit kunnen opbouwen en nog gewoon naar buiten mogen.’

Voor Bolsonaro zijn boeren belangrijker dan bomen

President Brazilië geeft voorrang aan soja en vee.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons