Wikileaks publiceerde woensdag het geheime hoofdstuk over investeringsbescherming van het Trans Pacific Partnership Agreement (TPP), dat in de laatste fase van onderhandeling tussen twaalf landen (waaronder de VS, Japan, Australië en Canada) is. Het afronden en ratificeren van het verdrag is een speerpunt van Obama's economische beleid. Een andere hoeksteen: het afronden van de onderhandelingen over dat ándere vrijhandelsverdrag: TTIP.
Handelsverdragen
TTIP, TPP, CETA… Het zijn allemaal afkortingen voor handelsverdragen waarover op dit moment onderhandeld wordt door wereldmachten. Doel: handel bevorderen en zo economische groei bewerkstellingen. Maar wie zijn de winnaars en wie de verliezers van deze processen? Wat kunnen onbedoelde effecten zijn? En: moeten we nou bang zijn voor die chloorkippen in Europese supermarkten?
Bekijk ons dossier over handelsverdragen om er alles over te weten te komen.
Het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) tussen de EU en VS is nog volop in onderhandeling, maar ondervindt steeds meer tegenwind. Activisten, politici en burgers maken zich zorgen dat grote bedrijven te veel macht krijgen ten opzichte van overheden. Heet hangijzer daarbij is ISDS, Investor to State Dispute Settlement (ook wel investeerdersbescherming genoemd). Zo'n mechanisme geeft bedrijven de mogelijkheid een claim in te dienen tegen een overheid als zij hun investeringen verloren zien gaan door overheidsbeleid. Tegenstanders van ISDS waarschuwen voor exorbitante claims van multinationals tegen overheden, zoals het Zweedse energiebedrijf Vattenfall dat een miljardenclaim indiende tegen de Duitste staat nadat deze in 2010 kernenergie in de ban deed. Vattenfall had toen net een kerncentrale gebouwd en zag zijn verwachte inkomsten in rook opgaan.
'Eigenschappen van een investering'
Uit het woensdag gepubliceerde hoofdstuk is af te leiden hoe een ISDS-clausule in TTIP er uit zou kunnen gaan zien. TPP wordt namelijk als voorbeeld gezien voor hoe TTIP eruit moet gaan zien. Het laat in ieder geval zien hoe de Amerikanen, grote partij in beide onderhandelingsprocessen, er tegenaan kijken.
Op het eerste gezicht lijkt ISDS vrij verstrekkende gevolgen te kunnen gaan hebben. In het gepubliceerde hoofdstuk, dat eigenlijk geheim had moeten blijven tot vier jaar na het onderhandelen, wordt een bedrijf zeer breed gedefinieerd: vrijwel elke rechtspersoon kan een bedrijf zijn. Dochterbedrijven en deelnemingen van multinationals die actief zijn in een bepaald land, kunnen dus ook aanspraak maken op de investeerdersbescherming.
Ook investering blijkt een breed begrip: het gaat om "elke bezitting… die de eigenschappen van een investering heeft." Ter verduidelijk wordt een opsomming gegeven van waar het om kan gaan: aangekochte bedrijven, aandelen of andere vormen van equity, schuldpapieren of toekomstige opties. Tenslotte kunnen bedrijven claims indienen tegen zowel nationale als regionale als lokale overheden.
Een investering is elke bezitting die de eigenschappen van een investering heeft
'Niet minder gunstig behandelen'
Het doel van de investeerdersbescherming wordt in het document glashelder geformuleerd, en wijkt niet af van soortgelijke clausules in andere handelsverdragen. "Partijen (dat wil zeggen, staten, ES) zullen buitenlandse investeerders niet minder gunstig behandelen dan de eigen investeerders," staat er in verschillende paragrafen te lezen.
Toch worden er in het gepubliceerde hoofdstuk wel enkele waarborgen ingebouwd tegen misbruik van de investeerdersbescherming. De regeling mag niet gebruikt worden om een overheid ervan te weerhouden maatregelen te nemen op milieu en sociaal gebied. Bovendien kan er geen beroep op worden gedaan als maatregelen betrekking hebben op exportpromotie of ontwikkelingssamenwerking.
In het hoofdstuk is de volledige te volgen procedure in het geval van een claim te lezen. Eerst moet er onderhandeld worden over een compensatie. Mochten de partijen daar niet uit komen, wordt een arbitragetribunaal samengesteld met drie arbiters. Elke partij in het geschil mag er één aanwijzen, de derde wordt samen gekozen en zit het tribunaal voor.
Transparantie
Een belangrijk kritiekpunt op de investeerdersbescherming is dat het hele proces achter gesloten deuren plaatsvindt. In het door Wikileaks gepubliceerde hoofdstuk wordt gesteld dat alle arbitrages in principe openbaar zijn. Inclusief pleitnota's, ingediende stukken of notulen van tribunalen. Maar: daar kan van worden afgeweken, als één van de betrokken partijen in het geschil aangeeft dat het om "beschermde informatie" gaat. Wie dat bepaalt? De partijen zelf. Dat betekent dat als je als bedrijf een claim indient en zegt dat je wilt dat de informatie die je voor het arbitrageproces verstrekt "beschermd" is, het niet openbaar gemaakt wordt. Van de beoogde transparantie in het hoofdstuk lijkt daarmee weinig terecht te komen.
Of ISDS in TTIP er hetzelfde uit zal gaan zien als in dit hoofdstuk uit TPP is nog onduidelijk, maar het ligt in de lijn der verwachting dat er soortgelijke bepalingen in zullen worden opgenomen. Over de manier waarop het arbitragetribunaar zal worden vormgegeven valt al te zeggen dat het mogelijk afwijkt: minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking diende onlangs met een aantal collega-ministers een voorstel in om in plaats van steeds wisselende advocaten plaats te nemen in het tribunaal een permanent secretariaat op te zetten. Dat plan vindt steeds meer bijval in Europa.
[[{“fid”:”34025″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Ik doe mee en steun OneWorld”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Ik doe mee en steun OneWorld”},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“alt”:”Ik doe mee en steun OneWorld”,”title”:”Ik doe mee en steun OneWorld”,”style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]
