Word je duurzamer door mindful te leven?

Met volle aandacht vouw ik de was op. Bewust voel ik de stoffen van de shirtjes en broeken in mijn handen. Lekker zacht. Mooi symmetrisch vouw ik een truitje op. Ga ik mijn kleren nou een beetje lief vinden? Het klusje dat ik normaal vervelend vind, wordt in elk geval interessanter, nu ik het zo mindful mogelijk probeer te doen.

Het begon allemaal tijdens duurzaamheidsforum Springtij op Terschelling. Ik was daar om wetenschappelijk ingestoken debatten over klimaatverandering te volgen, maar liet me ook verleiden om naar een sessie te gaan van Herman Wijffels en zijn vrouw Herma, die een inkijkje gaven in hun levensstijl en visie op de wereld. De bijeenkomst in een intiem theaterzaaltje met rode pluche stoelen begon tot mijn verrassing met een uitgebreide gezamenlijke meditatie, geleid door Herma Wijffels. Het echtpaar vertelde dagelijks te mediteren om het gevoel van contact met de aarde te behouden en de blik scherp te houden. Voor mij was het totaal nieuw, maar het klonk aantrekkelijk. Terwijl ik licht verward – waarom raakt mij dit zo, dit is toch niets voor no nonsense types als ik? – uit de bijeenkomst kwam, was het voor mijn immer vrolijke en opgeruimde collega Emma gesneden koek: “Soms vergeet ik dat er mensen zijn die nog niet met mindfulness bezig zijn”, zegt ze. “Het is toch logisch om naast je lichaam ook aandacht te besteden aan de gezondheid van je geest?

“Voor mij zorgt het ervoor dat ik veel meer ruimte schep om alle dingen met enthousiasme te doen.” Is dat haar geheim? Na een rondvraag in mijn omgeving blijken er veel meer mensen met mindfulness en meditatie bezig te zijn, dan ik had gedacht. Heb ik iets gemist?

Duurzame zondes

De gesprekken over mindfulness blijven in de weken erna rondzingen in mijn hoofd. Want ik ben dan zelf wel heel nuchter, maar ik leef lang niet altijd zoals ik zou willen. Komt het omdat ik mijn geest een beetje verwaarloos? Ik scheid geen groen afval (terwijl er een handige bak voor in de schuur staat), eet heel regelmatig vlees, ‘vergeet’ in winkels vaak op te letten waar het product dat ik koop gemaakt is. Ik besluit me op te geven voor een intensieve achtweekse cursus. 

Telefonisch maak ik vast kennis met mijn mindfulnessdocent Esther. Ze heeft er vertrouwen in dat mijn doel te bereiken is. “Zelf leef ik ook duurzaam. Mindfulness betekent niet veel anders dan opmerkzaam zijn en niet meer op de automatische piloot leven. Dan creëer je automatisch meer ruimte om te leven naar je eigen waarden.” Dat bereik je niet zonder oefening: drie kwartier per dag moet ik aan de bak om dit effect te bereiken.

Fysieke veranderingen

Verschillende onderzoeken tonen aan dat meditatie fysiek en mentaal gunstige effecten kan hebben. Zo toonde onderzoek van de Universiteit van Californië aan dat hersenen minder snel verouderen door langdurige meditatie. Yale University concludeerde met hersenscans dat mensen die frequent mediteren minder piekeren en dwalende gedachten beter onder controle kunnen houden. Dóra Révész is onderzoeker aan het VU medisch centrum en gepromoveerd bij GGZ inGeest. Ze is gespecialiseerd in het verzamelen van data bij mensen met depressies en andere aandoeningen. Ik vraag haar of ze denkt dat er ook bij mij fysieke veranderingen kunnen optreden. Volgens haar is het niet onmogelijk. Ik kan helaas niet zomaar een kostbare hersenscan of bloedonderzoek laten uitvoeren, maar wel meet ze mijn gewicht, bloeddruk, hartslag, knijpkracht, longfunctie, slaapkwaliteit en geheugen.

Dan gaat de cursus echt beginnen. We krijgen alvast de audio-oefeningen toegestuurd. De koudwatervrees slaat toe. Van de titels met woorden als ‘grenzen onderzoeken’, ‘aanvaarding’ en ‘keuzeloos gewaar zijn’ krijg ik eigenlijk jeuk. Maar ik probeer mijn cynisme thuis te houden.

Naar je enkel gaan

Met zes andere vrouwen zit ik in een kring op een matje. We bespreken wat mindfulness precies is. De definitie die lerares Esther ons meegeeft: “Mindfulness is halthouden om met milde, open aandacht in deze werkelijkheid aanwezig te zijn zodat je er met meer vrijheid mee kunt omgaan.” Deze week leren we de bodyscan. Languit liggend op de grond gaan we drie kwartier (lang!) met aandacht langs ieder stukje van ons lichaam. Zo train je je oplettendheid, is de idee erachter. “Ga met je aandacht naar je grote teen, en dan naar je kleine teen. En de tenen ertussenin.” Hmm… die voel ik helemaal niet. Doe ik het wel goed? “Ga met zorgzame aandacht naar je enkel…” Zorgzame aandacht, wat is dat eigenlijk?, vraag ik me af. Voor ik het weet ben ik afgeleid en als ik mentaal weer bij de les ben, zijn we al bij het bovenbeen. Maar afdwalen hoort erbij, zegt de juf, de oefening is juist om dan bewust de keus te maken om weer met je aandacht naar je lichaam te gaan. Van het linkerbeen gaan we naar het rechterbeen. Ik word wat onrustig. Heb zin om op te staan, of me in elk geval even lekker uit te rekken. Als ik de oefening de rest van de week thuis doe, is de uitdaging ook vaak om wakker te blijven. Wat ben ik toch vaak moe.

Gedisciplineerd oefen ik bijna elke dag. Ook is de opdracht om elke dag heel mindful een hap te eten. Bijzonder om te merken dat je dan meer ruikt en proeft van het eten. In de weken erop leren we allerlei vormen van meditatie: zittend, lopend, met yoga-oefeningen en tijdens dagelijkse bezigheden. We leren onze aandacht te richten. Op de eigen ademhaling of op de geluiden die je hoort. De lessen lijken soms wel op een filosofie gespreksgroepje. Thuis zit ik braaf dagelijks drie kwartier op mijn matje, maar er gebeurt nog niet zoveel. Soms vind ik het vooral een beetje saai. Maar – dat heb ik al wel geleerd – ik accepteer het gewoon zoals het nu is.

Omfietsen

In de vijfde week lijkt er ineens iets veranderd. Alsof het bewustzijn gemakkelijker komt. Tijdens stressmomentjes – als mijn peuter aan mijn been hangt terwijl ik probeer te koken of als ik op het werk drie dingen tegelijk moet doen – haal ik als vanzelf een keertje extra adem. Wat voel ik? Hoge hartslag, korte ademhaling. Ik neem een momentje om rustig adem te halen en te bedenken wat ik het handigst kan doen. Daarna heb ik de situatie beter onder controle. Dan merk ik dat ik al lange tijd geen vleeswaren meer heb gekozen als broodbeleg en het ook zelden meer in mijn boodschappenmandje belandt voor het avondeten. Het past gewoon eigenlijk niet bij mij, veel vlees eten. Als ik met meer aandacht kies, ga ik automatisch voor een vegetarische variant. Niet zozeer uit verbondenheid met de aarde, zoals Herman en Herma. Maar waarom zou ik bij willen dragen aan de bio-industrie en aan al die CO2-uitstoot die het vetmesten van een koe met zich meebrengt?

De mindful momenten komen en gaan. Op de goede momenten voel ik me kalmer. En dan heb ik ook best tijd om tijdens het koken het groenafval apart te houden en even naar de schuur te lopen. En lijk ik en passant ook wel zo’n in control moeder – met aandacht de tanden van je kind poetsen levert een veel harmonieuzere situatie op dan al whatsappend of was opvouwend. Toch komt het omfietsen naar de bio-winkel er nog niet echt van en pak ik als het regent toch de auto naar de supermarkt.

Mildheid

De lessen gaan steeds een stapje dieper. We leren om niet ‘vergroeid’ te zijn met de eigen gedachten. Dat helpt om situaties ook vanuit een ander gezichtspunt te bekijken. En – daar komt-ie – om compassie te hebben met anderen. Dit jeukwoord blijkt toch iets moois te hebben. De kunst is om naar het dagelijks leven te kijken met een glimlach, met acceptatie en relativering. Om het onzichtbare pantser om je heen een beetje af te schudden. Dat schept mildheid voor jezelf en voor anderen. Zo ben je eerder geneigd vriendelijk te zijn en anderen en de wereld te helpen waar je kunt. En als dat lukt, maak je – uiteindelijk – de wereld toch een beetje beter.

Ik moet eerlijk zeggen: het vergt een boel oefening en discipline en de leercurve is niet erg steil. Contact met de aarde heb ik niet gevoeld – hoewel een van de sessies in de natuur plaatsvond. Ook bleek er fysiek niets significants te zijn veranderd tijdens de tweede meting bij onderzoeker Révész. Helaas was ik iets zwaarder – ik heb mijn vleesmindering toch niet met chocola gecompenseerd? Toch heb ik iets geleerd waar ik mijn leven lang verder mee kan oefenen en waarmee ik iets dichter bij mezelf, en bij mijn eigen duurzame waarden, ben gekomen.