Hoe? Door alle bedrijven die hun spullen in Nederland verkopen, onderzoek te laten doen naar de risico’s op kinderarbeid in hun productieketen. “Er zijn landen en gebieden waar kinderarbeid veel voorkomt of bepaalde sectoren waar sprake is van een verhoogd risico op kinderarbeid”, vertelt Van Laar. “Als er risico’s zijn, moeten ze een plan van aanpak maken. Dus in kaart brengen wat het bedrijf kan doen om kinderarbeid te voorkomen en waar ze anderen nodig hebben, zoals overheden of organisaties. Vervolgens moeten ze dit plan uitvoeren.”
Wereldwijd zijn er naar schatting 168 miljoen kinderen (ILO, 2014) die werken en daardoor niet naar school gaan. Ze werken in mijnen, op het land, in de huishouding en in fabrieken. Veelal in de sectoren textiel, chocola en goud. Armoede wordt vaak als de belangrijkste oorzaak van kinderarbeid gezien; de kinderen moeten werken zodat het gezin rond kan komen. Maar in de praktijk gaat dit armoede-argument volgens Stop Kinderarbeid niet op. Kinderarbeid houdt armoede juist in stand. Ze nemen de banen in van volwassenen omdat ze goedkoper en makkelijker uit te buiten zijn. Lagere lonen en een hogere werkloosheid onder volwassenen zijn het gevolg. Daarnaast krijgen de kinderen geen of nauwelijks scholing waardoor ze blijven hangen in laagbetaalde banen, en hun kinderen op den duur ook mee moeten werken. De vicieuze cirkel van armoede blijft zo bestaan. Bron: Stop Kinderarbeid.
Gevangenisstraf
En dat is niet vrijblijvend. Want doen bedrijven dat niet, dan zijn daar consequenties aan verbonden. “Het wetsvoorstel vraagt bedrijven te verklaren dat zij het nodige doen om kinderarbeid te voorkomen. Als er klachten binnenkomen van NGO’s, vakbonden, werknemers of andere belanghebbenden die aangeven dat een bedrijf betrokken is bij kinderarbeid, wordt het bedrijf daarop aangesproken.” Indien na een klacht blijkt dat het bedrijf zijn verplichtingen niet is nagekomen, kan een bestuurlijke boete worden opgelegd. “Gaat een bedrijf binnen vijf jaar nog een keer de fout in, dan kan de bestuurder van het bedrijf gestraft worden met een gevangenisstraf van maximaal zes maanden.”
“De weerstand binnen het bedrijfsleven is enorm
Toch zijn het niet alleen de vakbonden en NGO’s die de wet steunen. Bedrijven als Nestlé en Tony Chocolonely hebben zich namelijk wel achter de wet geschaard. “Zij zijn enthousiast over deze wet omdat zij zien dat zij zelf wel stappen zetten maar dit om hen heen niet gebeurt. Daar hebben zij last van”, aldus Van Laar. Volgens hem schept het wetsvoorstel een gelijker speelveld.
Taboe op wetgeving doorbroken
Het MVO-platform, een netwerk van Nederlandse maatschappelijke organisaties en vakbonden actief op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen, stelt dat Van Laar met zijn wet Zorgplicht Kinderarbeid het taboe op wetgeving voor maatschappelijk verantwoord ondernemen heeft doorbroken. Van Laar: “Er bestaat een enorme weerstand tegen wetgeving van dit type. Het is de eerste keer dat we van bedrijven verlangen om niet alleen te kijken naar hoe een product eruitziet, maar ook hoe het gemaakt is.” Van Laar vindt het merkwaardig dat er in Europees verband wel oneindig veel wetgeving kent rond productspecificaties, maar niet over de wijze waarop die producten zijn vervaardigd. “Hoe krom een banaan is, hoe recht een komkommer is; daar zijn allemaal specificaties voor. Maar hoeveel gif er nodig is om aan die specificaties te voldoen en of er kinderen met dat gif werken, daar zouden we dan niets over mogen zeggen of geen zicht op mogen hebben?”
Met de wet Zorgplicht Kinderarbeid lijkt daar nu voor het eerst verandering in te komen. “Het is een kantelpunt in de discussie over de internationale verantwoordelijkheid van bedrijven”, aldus Van Laar.
Formatie
De wet moet nog langs de Eerste Kamer. “In de Tweede Kamer hadden we met 82 stemmen een krappe meerderheid. Alleen CDA, VVD en PVV stemden tegen. Zij willen bedrijven apert niet verplichten zich aan internationale richtlijnen te houden. Zelfs niet op het gebied van kinderarbeid.”
Van Laar noemt de kans dat de wet wordt aangenomen reëel. Hij wijst erop dat de formatie een spaak in het wiel kan steken. “Ik weet niet of het daar ter sprake komt, en of VVD en CDA er een blokkade op leggen.”
Als de wet wordt aangenomen, gaat hij op 1 januari 2020 in. Stop Kinderarbeid pleitte voor 1 januari 2018 als ingangsdatum. “De Nederlandse overheid verwacht al vele jaren van bedrijven dat zij de OESO Richtlijnen voor verantwoord ondernemen in praktijk brengt”, vertelt Oonk. “Een jaar zou voor bedrijven dus voldoende moeten zijn om zich op de wet voor te bereiden.” Maar die aanbeveling is uiteindelijk niet overgenomen. “Het wordt gezien als een soort zorgvuldigheid ten aanzien van bedrijven om te zeggen: je hebt een langere periode om je hierop voor te bereiden.”
Van Laar vindt dat terecht. “Je moet bedrijven de tijd geven om dit voor te bereiden. Want als ze nog niks met die OESO-richtlijnen doen, wat ze wel worden geacht te doen, maar een heleboel doen dat niet, dan moeten ze binnen een jaar een onderzoek gaan doen, een plan van aanpak maken en dat ook nog uitvoeren.” Volgens hem leg je de bedrijven dan te hoge lasten op. “Ze weten nu dat het er binnen 2,5 jaar aan komt. Die tijd hebben ze echt nodig.”
Navolging in de EU
De Eerste Kamer stemt op 19 december over de wet. Mocht de wet worden aangenomen dan is Nederland het eerste Europese land dat een vuist maakt tegen kinderarbeid door zorgvuldigheidseisen wettelijk vast te leggen, aldus Van Laar. Uiteindelijk hoopt hij dat er ook op Europees niveau regelgeving komt om kinderarbeid aan te pakken. “Helaas is daar nu geen draagvlak voor. Maar ik hoop dat als de wet hier eenmaal is aangenomen, dat snel navolging vindt in andere Europese landen en misschien zelfs wel op Europees niveau.”
Wil je in Nederland producten kopen zonder kinderarbeid? Steun dan de wet ‘zorgplicht kinderarbeid’ en teken de petitie van Tony Chocolonely.
