Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Wanneer ik één van de laatste pagina’s van Nieuwsblad de Zaankanter opensla, staart een grote foto van migranten uit Afrika op een witte rubberboot me aan. De tekst daarboven is veelzeggend: ‘VSO geeft ze thuis een toekomst.’ Een dikke streep onder thuis. Ik kan het nauwelijks geloven: een ontwikkelingsorganisatie, die zegt op te komen voor de belangen van mensen in Afrika (en Azië en de Cariben, overigens) die inspeelt op de onderbuikgevoelens van de lezers, in de hoop fondsen te werven. Even denk ik dat het een vergissing is, een uit de hand gelopen campagne van een extern marketingbureau, maar ook op de website van VSO wordt met dezelfde beelden gewerkt.
Mensen neerzetten als slachtoffers
Waarom schokt dit me eigenlijk zo? Helemaal nieuw is het niet. ‘Goede-doelen TV’ is er al jaren op uit om mensen die ‘geholpen’ worden zo zielig mogelijk neer te zetten. Anders komen geen fondsen op gang. In reclamespotjes blijven hongerbuikjes en waterhoofdjes troef, ook al zijn honger en ziekten in Afrika aanzienlijk afgenomen de afgelopen decennia. Niet voor niets heb je de jaarlijkse ‘vlieg in het oog’ award, een ironisch bedoelde prijs voor het goede doel met de slechtste reclamespot. Save the Children was afgelopen jaar de winnaar – directeur Pim Kraan nam hem dapper in ontvangst maar weigerde ter erkennen dat deze manier van communiceren uit de tijd is – een blik op hun website bevestigt dat. Alle middelen om geld in te zamelen zijn blijkbaar geoorloofd, ‘want het is voor het goede doel’.
“Alle middelen om geld in te zamelen zijn blijkbaar geoorloofd, 'want het is voor het goede doel'
Maar daar zit hem net het probleem. De hulpindustrie kan blijkbaar niet inzien dat het stelselmatig neerzetten van Afrikanen als zielig en onbekwaam -en nu zelfs als een bedreiging- zijn doel volledig voorbij streeft. Op deze manier blijft de Nederlandse perceptie over Afrika negatief, wat op de lange termijn de bereidheid tot samenwerken alleen maar vermindert. En mensen zullen er minder snel op vakantie willen gaan of investeren, wat ook de economie niet ten goede komt. Op die manier blijft het hulpinfuus in stand.
Tijd voor zelfreinigend vermogen
Natuurlijk is ook de kritiek op NGO’s (non-gouvernementele organisaties) niet nieuw, boeken als ‘dead aid’ (Dambisa Moyo) en de ‘crisiskaravaan’ van Linda Polman vieren al bijna hun tiende verjaardag. Polman werd deze maand nog geciteerd in The Africa Report, dat een uitgebreid artikel weidde aan de rol van goede doelen. Oud Afrika-directeur van Amnesty International, Firoze Manji, beklaagt zich erin over de ‘het neerzetten van Afrika als onderontwikkeld’ door goede doelen.
VSO, dat op 1 oktober na ternauwernood een jaar afscheid nam van haar directeur -voormalig VVD-fractiemedewerker Pepijn van Dijk, heeft iets uit te leggen. Misschien zelfs excuses te maken. Ik mag hopen dat de organisatie de capaciteit heeft om goed naar zichzelf te kijken, en zich af te vragen waar het mee bezig is.
Arne Doornebal werkte 7 jaar als freelance correspondent in Oeganda en bezocht 17 Afrikaanse landen. Nu is hij verbonden aan de Netherlands-African Business Council. Deze opinie is geschreven op persoonlijke titel.
