Help, ik heb een huidskleur! & Koloniale Kennis MarathonOp zaterdag 25 februari kun je een avond lang colleges volgen over de koloniale geschiedenis. Voor schriften en pennen wordt gezorgd. Op 8 en 15 maart en 22 april kun je meedoen aan de zelfhulpgroepen ‘Help, ik heb een huidskleur’. Op 18 april worden de inzichten gedeeld tijdens een publieksavond. Op 7 en 21 mei en op 4 juni oefen je microrevoluties. Kijk voor details en kaartjes op de website van De Nieuwe Liefde.
De VOC-mentaliteit, Columbus die Amerika ‘ontdekt’ terwijl daar mensen wonen, tropenhelmen en gin-tonics: de koloniale wereldgeschiedenis leeft voort in woord en beeld, maar vanuit een eenzijdig, eurocentrisch perspectief dat we opgediend krijgen op school, in het museum en op tv. Debatcentrum De Nieuwe Liefde wil dit beeld bijstellen met de programmareeks De Grote Inhaalslag. “Witte mensen hebben onvoldoende kennis van slavernij, van het koloniale verleden en hoe dat doorwerkt in het heden”, vertelt initiatiefnemer en historica Patricia D. Gomes. “Daar moeten ze over gaan nadenken, want alleen dan kunnen we een mooi en stabiel Nederland bereiken waarin we racisme niet langer accepteren. Als je weet hoe het is geweest, weet je hoe het moet. Het verleden is een moreel kompas voor hoe het moet en hoe het niet moet. Dan kun je samen zeggen: ‘dit willen we niet meer’ en aan de toekomst werken.”
Polarisatie
Gomes klopte met haar idee aan bij debatcentrum De Nieuwe Liefde. “Vanwege de mooie naam, het mooie gebouw, de spirituele achtergrond. Ik wilde sowieso met een witte organisatie werken om witte mensen te bereiken, want witte mensen gaan niet naar zwarte podia, behalve als aanhang van zwarte vriendjes of vriendinnetjes.” En hun publiek had er behoefte aan, merkten ze bij De Nieuwe Liefde, juist in deze tijden van polarisatie. “De tegenstelling neemt toe tussen aan de ene kant witte Nederlanders die zich bewust zijn van racisme en er wat aan willen doen, en aan de andere kant Nederlanders die zich aangevallen voelen als ze erop aangesproken worden”, vertelt programmamaker Julia Ploum. “Mensen vragen zich af hoe ze erover kunnen praten met vrienden en familie zonder gevoelens van schaamte of beschuldigingen. We willen vanuit een constructieve aanpak kijken naar de problemen, maar vooral naar mogelijke oplossingen.”
Zelfonderzoek
Gomes en de programmamakers van De Nieuwe Liefde gingen samen schrijven en zo ontstond een programmareeks die tot de zomer loopt. Het begint met een college-avond over koloniale geschiedenis, vervolgens zijn er werkgroepen waarin deelnemers de gevolgen van hun huidskleur onderzoeken en tot slot wordt in samenwerking met Sinan Çankaya geoefend met microrevoluties. Juist in deze tijd van polarisatie. “Kennis, zelfonderzoek en actie”, zegt Ploum. “We onderzoeken welke rol racisme speelt in je leven. Helpt je huidskleur je, of heb je er last van? En hoe kun je in je dagelijks leven kleine dingen veranderen? Ik heb wel eens meegemaakt dat een medereiziger werd gediscrimineerd in de bus. Ik wilde helpen maar ik blokkeerde. Hoe kun je dat beter aanpakken? Dat gaan we oefenen met acteurs.”
Solliciteren
Het klinkt misschien vreemd voor een initiatief dat nadrukkelijk wil verbinden, maar het is de bedoeling dat deelnemers zich aansluiten bij de zwarte zelfhulpgroep of bij de witte zelfhulpgroep. Gescheiden groepen dus. “Daarmee willen we ruimte bieden voor openheid en eerlijkheid en voorkomen dat het gesprek gekaapt wordt”, zegt Ploum. Bovendien leven er in de groepen verschillende vragen en is er een ander vertrekpunt, vertelt Gomes. “Zwarte mensen zijn al meer dan 400 jaar gewend om over zichzelf na te denken in verhouding tot witte personen. Andersom is dat niet zo. Als ik ga solliciteren, maak ik me enorm druk over allerlei bijkomstigheden. Ik denk na over de associaties of de vooroordelen die mijn uiterlijk bij een wit persoon teweeg kunnen brengen en hoe ik daarmee moet omgaan, terwijl ik geconcentreerd wil zijn op die functie en me voorbereiden op de vragen daarover. Witte mensen weten dat niet, dus kunnen zich dat ook niet voorstellen.” De uitkomsten van drie sessies worden gedeeld tijdens een publieksavond. Ook rapporteren de groepen aan het einde van elke avond aan elkaar.
Programmamaker Ploum doet zelf mee aan de witte groep. “Die vanzelfsprekendheid dat je opgroeit en denkt dat je geen huidskleur hebt, die gaan we onderzoeken. Het gaat niet om een schuldgevoel aanpraten, maar dat we ons bewust worden van de privileges die witheid met zich meebrengt. Dat ik als witte, jonge vrouw toegang heb tot de juiste netwerken, dat ik niet bang ben voor autoriteiten, dat ik me niet minder voel dan een ander; dat heeft geholpen te komen waar ik nu ben. Maar het brengt ook mee dat je je onbewust bent van bepaalde gevoeligheden. Bijvoorbeeld dat de vraag waar iemand vandaan komt verkeerd kan vallen. Ik wil begrijpen wat daarachter zit.”
Nieuw talent
De Nieuwe Liefde is intussen zelf ook aan een grote inhaalslag begonnen. Sinds een jaar is er een diversiteitscommissie. “We willen onze organisatie inclusiever maken. Dat schrijven we ook in onze vacatures. Net zoals kranten en tv beter worden als de redacties minder wit zijn, word je als podium ook beter als de makers van diverse culturele afkomst zijn”, vertelt Ploum. “Maar daar gaat tijd overheen.” Intussen is het een kwestie van constant potentiële sprekers scouten en nieuw talent hopen te vinden. “Je wil deskundigheid en publiekstrekkers op het podium, maar het is origineler om mensen aan tafel te vragen die niet bij Pauw en DWDD zitten.”
Niet voor niets worden de colleges koloniale geschiedenis voor het grootste deel verzorgd door gastdocenten van kleur. Gomes: “Deze reeks moet een platform zijn dat zwarte deskundigen een kans geeft, want die komen bij de andere podia niet zomaar binnen. Behalve een heel kleine zwarte groep die altijd al overal komt, weten witte organisaties hen niet te vinden. Het is een cumulatie van gebrek aan ervaring vanaf de basisschool. Naarmate de jaren verstrijken en je geen kansen krijgt op de arbeidsmarkt, heb je minder ervaring, minder netwerken, je blijft minder op de hoogte van je vakgebied. Het stapelt zich op en de ongelijkheid wordt steeds groter.”
Een avond lang nemen deze deskundigen het publiek mee door de geschiedenis van Nederland, Sub-Sahara Afrika, Suriname en de Antillen. “De term ‘kolonialisme’ wordt altijd uitgesproken alsof het iets vanzelfsprekends is”, vertelt Ploum. “Maar er ligt een bizarre houding aan ten grondslag. We trokken eropuit met onze schepen, legden ergens aan en plunderden het land. Door het vergroten van onze kennis, vergroten we ook het besef hoe slavernij nog steeds doorwerkt in het heden en waarom bijvoorbeeld herstelbetalingen voor sommigen zo belangrijk zijn.”
Het zijn echter niet alleen hedendaags racisme en ongelijkheidskwesties die we beter begrijpen met kennis van het koloniale verleden, benadrukt Gomes. “Kijk naar klimaatverandering. Ook dat begon rond de 16e eeuw, toen het kapitalisme tot ontwikkeling kwam. Multinationals zijn daar de exponenten van. Zij bepalen de wereldeconomie en verkloten de aarde met hulp van witte en zwarte elites. Het gaat er mij dus niet alleen om dat ik een eerlijk deel van de koek krijg, maar ook om het redden van de aarde.”
Bewustwording
Aanleiding voor de programmareeks is het Decennium voor Mensen van Afrikaanse afkomst, dat loopt van 1 januari 2015 tot en met 31 december 2024. Resolutie 68/237 roept alle VN-lidstaten op om actie te ondernemen tegen racisme, rassendiscriminatie, vreemdelingenhaat en onverdraagzaamheid zodat alle fundamentele rechten en vrijheden van mensen van Afrikaanse afkomst beschermd worden. Het ministerie van Sociale Zaken stelde een potje beschikbaar voor bewustwordingsprojecten. Gomes: “Dit is fantastisch, maar ’t is tegelijkertijd tijd verpest vanwege de Europese aanbestedingseisen waar zwarten of hun organisaties niet aan kunnen voldoen, juist vanwege de uitsluiting op de arbeidsmarkt, zoals minimaal drie jaar ervaring met een soortgelijk project. Hierdoor heeft de overheid hen bij voorbaat uitgesloten van deze subsidies.” In een artikel in Parbode noemde Gomes het bezigheidstherapie: “De overheid heeft een boel subsidie gegeven, maar wordt er naar een bepaald doel gestreefd? Nee. Het is meer om de mensen bezig te houden. Structurele verandering betekent gelijkheid op de arbeidsmarkt. Quota instellen voor zwarte mensen zoals ze dat voor vrouwen aan de bovenkant van het bedrijfsleven hebben gedaan. Maar dat gebeurt allemaal niet, daarom zie ik het als een vorm van bezigheidstherapie.”
Mozaïek van ervaringen
Hoe mooi het initiatief ook is, kleine kans dat likers van het Facebook-event ‘Uitzwaai Dag Sylvana Simons’ zich zullen melden voor de witte zelfhulpgroep. Is dat erg? Ploum: “Er zullen mensen meedoen die zich al bewust zijn van hun kennisachterstand en daaraan willen werken. Ik geloof erin dat zij de opgedane kennis en reflectie weer verder verspreiden onder hun vrienden en familie. Ik verheug me op de gesprekken die ontstaan. Dat mensen met voorouders die tot slaaf gemaakten waren, in gesprek gaan met mensen die zich misschien niets kunnen voorstellen wat slavernij nu precies inhield. Dé slavernij bestaat niet, het is een mozaïek van ervaringen en invloeden.”
Rijke witte boze mannen zijn zelfs clubjes begonnen
Gomes: “Een bepaalde groep mensen bereik je nooit met dit soort bijeenkomsten, want die zijn niet geïnteresseerd in feiten, ze willen anderen opjutten. We zitten in een milde vorm van white backlash: de witte reactie op onze klachten van de afgelopen twintig jaar. Tot het begin van deze eeuw werden we weggezet als slachtoffertje spelen wanneer we onze klachten uitten. Nu wordt de zwartepietdiscussie out in the open gevoerd en zijn zelfs rijke witte boze mannen clubjes begonnen. Sommige mensen weten wel beter, maar vinden het gewoon lekker om te schelden. Het kapitalistische systeem heeft de afgelopen dertig jaar veel mensen uitgewrongen door deregulering en privatisering. Die mensen hebben geen uitlaatklep voor hun woede, dat gaat allemaal via internet. Ze hadden zich moeten organiseren via de arbeidersbeweging om het kapitalistische systeem aan de kaak te stellen, want dat is de oorzaak van de wereldwijde ellende, maar nu zit iedereen in zijn eentje achter de computer te brullen. Dat geeft tijdelijk opluchting, maar zet geen zoden aan de dijk.”
De overheid reserveert maar een heel klein deel van de koek voor zwarte mensen
Patrisse Cullors, een van de oprichters van de BlackLivesMatter-beweging, noemde in een interview met Seada Nourhussen in Trouw de Nederlandse focus op wit opvallend. Het gaat volgens haar steeds om wat witte mensen kunnen doen tegen racisme, terwijl zwarte mensen in Nederland niet makkelijk kunnen ontsnappen aan witheid en daardoor minder met elkaar kunnen opbouwen. Gomes: “Dat klopt wel. We hebben geen ruimte waar we met elkaar aan de slag kunnen. Omdat de overheid subsidies heeft weggenomen, zoals bij slavernij-instituut NiNSee, maar ook omdat organisaties zwak zijn. We hebben niet de leiders en we hebben niet de organisaties. We zijn elkaars rivalen. Dat komt omdat de overheid maar een heel klein deel van de koek voor zwarte mensen reserveert. Die moeten onderling concurreren om de kruimels. Vandaar dus ook die zwarte zelfhulpgroep. We moeten eerst van elkaar houden voordat we van de ander kunnen houden.”
De Nieuwe Liefde verloot vijf setjes vrijkaarten voor de collegesessie van De Grote Inhaalslag op zaterdag 25 februari om 19.00 uur. Mail vóór 24 februari je naam en telefoonnummer naar info@denieuweliefde.com
