‘Zeven vinkjes’? Deze vrouwen van kleur schreven daar (allang) over

Oyèrónkẹ́ Oyěwùmí is een Nigeriaanse genderwetenschapper en hoogleraar sociologie. Haar werk biedt een Afrikaans perspectief op intersectioneel feminisme. Hoewel intersectioneel feminisme de ervaringen van zwarte vrouwen en vrouwen van kleur centraal stelt, is het feministische perspectief van de vrouwen die de term als eerste gebruikten westers. In The Invention of Women schrijft Oyěwùmí dat gender een westerse uitvinding is die in het pre-koloniale Yorubaland in West-Afrika, waar Oyěwùmí woont, niet bestond. Zelfs de categorie ‘vrouw’ ziet Oyěwùmí als een uitvinding van westerlingen die mensen reduceert tot lichaam en geslacht. Oyěwùmí onderzocht en schreef over dit ontbrekende Afrikaanse perspectief in het feminisme, in een poging om het feminisme zoals we het kennen aan te vullen met niet-westerse perspectieven.

Zo combineert ze persoonlijke anekdotes over voormalige romantische relaties met een analyse van de manier waarop veelal mannelijke auteurs door de geschiedenis heen over liefde spraken. Ze zegt dat mannen zijn gesocialiseerd om de waarde en kracht van liefde te wantrouwen, terwijl vrouwen wordt geleerd om genoegen te nemen met onvervulde liefde. hooks herinnert lezers er niet alleen aan dat liefde nooit samen kan gaan met onderdrukking, maar herinnert ook de feministische beweging aan het belang van ware liefde. Zij stelt dat een feministisch leven ook een leven vol van liefde kan en zou moeten zijn.

Dit bewustzijn over een gedeelde solidariteit tussen vrouwen uit allerlei gemarginaliseerde groepen maakt het boek uniek binnen de Nederlandse feministische canon. De bundel gaat in zes hoofdstukken, geschreven door verschillende auteurs uit de ZMV-beweging, in op de impact van ZMV-vrouw in de literatuur, theater en film; de vraag welke identiteiten de witte feministische beweging en de Nederlandse maatschappij de vrouwen opleggen, en hoe ze zichzelf identificeren.

In de jaren 90 haalde Gloria Wekker ook de term ‘kruispuntdenken’ naar Nederland, naar analogie van de intersectionaliteitstheorie van haar collega Crenshaw.

In The Forgotten Queens of Islam vertelt Mernissi de verhalen van vijftien vergeten heldinnen uit de islamitische geschiedenis. Met haar boek bestrijdt ze de misvatting dat islamitische vrouwen afwezig zijn als politieke en gezaghebbende figuren te ontkrachten.

Een van de opvallende gedachtes uit Ahmeds gedachtegoed is een zin over voorwaardelijke gastvrijheid, in het Westen voor migrantenvrouwen en breder genomen in de overwegend witte feministische beweging: ‘To be welcomed is to be positioned as the one who is not at home.’

Er worden nog steeds intersectionele boeken geschreven door vrouwen van kleur, zoals:

In 2013 was de Ghanees-Amerikaanse schrijver en filmcriticus Zeba Blay de eerste persoon ooit die de hashtag #CareFreeBlackGirl gebruikte op Twitter. In haar gelijknamige boek uit 2021 stelt ze zichzelf vragen als ‘Hoe kunnen zwarte meisjes vrij zijn?’, ‘Waar moeten ze heen om vrijheid te vinden?’ en ‘Hoe kan die vrijheid ongedwongen en onverschrokken voelen?’

Carefree Black Girls is een verzameling essays en mijmeringen van de schrijver over historische en moderne #CareFreeBlackGirls. Van Lizzo tot Cardi B en Rosa Parks tot Josephine Baker. In haar debuut Carefree Black Girls beschrijft Blay ook hoe ze eigenlijk erg depressief was in de tijd dat ze de hashtag voor het eerst de wereld in slingerde. Ze legt uit hoe ze de hashtag gebruikte om haar verlangen te uiten naar een zorgeloos bestaan voor haarzelf, en zwarte vrouwen om haar heen. Blay stapt hiermee in een nieuwe feministische traditie die zich niet alleen richt tot strijd, maar ook tot genot. En die genot van gemarginaliseerde mensen claimt als vorm van verzet.

Ter gelegenheid van Beyoncé’s veertigste verjaardag verscheen vorig jaar de bundel Liberté, Egalite, Beyoncé. Ik had de eer het boek samen te stellen. De bundel is het eerste boek in Nederland over de invloed van populaire cultuur op intersectioneel feminisme vanuit het perspectief van zwarte vrouwen. Elf zwarte vrouwelijke auteurs werpen in het boek hun blik op Beyoncé als bekritiseerd én geliefd popicoon en haar betekenis voor intersectioneel feminisme.

Munganyende organiseert dit voorjaar een boekenclub ter ere van haar favoriete feministische klassiekers. Aanmelden? Dat kan via bookclub@munganyende.nl!