Twaalfurige werkdagen onder onveilige arbeidsomstandigheden, zes dagen per week. Geen recht op vrije tijd of überhaupt de vrijheid om te gaan en staan waar je wilt. Na een slopende werkdag op de scheepswerf of in de bouw ook nog ideologisch onderwijs over de Grote Leider. En dat alles tegen nagenoeg geen betaling.
Klinkt dit als een situatie in India of Afrika? Dit is de dagelijkse realiteit voor honderden Noord-Koreaanse dwangarbeiders die werken in Polen, middenin de Europese Unie. Het gaat om minstens 28 Poolse bedrijven in de bouw, landbouw en scheepsbouw. Onderzoeksproject Slaves to the System van het Leiden Asia Centre schrijft in een rapport dat vandaag verscheen dat het regime van dictator Kim Jong-un opzettelijk en kundig inspeelt op de behoefte aan goedkope arbeidskrachten in EU-lidstaten.
Dwangarbeid midden in Europa
Alleen betreft het hier niet zozeer goedkope werknemers als wel regelrechte dwangarbeiders. Bij aankomst in Polen worden de Noord-Koreanen namelijk gehuisvest in een gesloten complex, afgegrendeld van de grote boze buitenwereld. Zij worden continu geschaduwd door medewerkers van de Noord-Koreaanse veiligheidsdienst, die zich in Polen uitgeven als managers, bemiddelaars of tolken. Laatstgenoemde groep neemt ook het loon van de arbeiders in. Hoewel zij zeggen dit aan de werknemers te zullen toekennen, gaat dit geld in werkelijkheid linea recta naar het regime in Pyongyang. In andere woorden, door toe te staan dat Noord-Koreanen klussen in Europa, werken Polen en de EU mee aan het spekken van de schatkist van Kim Jong-un.
De Noord-Koreanen komen niet op eigen houtje naar Polen. Dat gebeurt via de Noord-Koreaanse staatsorganisatie Rungrado. Pyongyang bepaalt uiteindelijk wie wordt geselecteerd en dat zijn meestal loyale mannelijke partijleden met echtgenote en twee kinderen, van wie bewezen is dat zij “een goede relatie met hun partner” hebben. Het gezin blijft als borg achter, voor het geval de werknemer op het idee komt dat het in de EU wel eens beter toeven zou kunnen zijn dan onder de hoede van de Grote Leider.
Het Noord-Koreaanse systeem van onderdrukking en mensenrechtenschendingen dat het Westen zo verfoeit, wordt in een microvariant geïmporteerd naar Europa
Eenmaal in de EU zijn de Noord-Koreanen ook niet af van het repressieve politieke systeem dat Noord-Korea kenmerkt. In de “wooncomplexen” waar de werknemers verblijven worden “miniversies van Noord-Korea gerepliceerd”, aldus het rapport. Ook hier gelden voor Noord-Koreanen de repressieve wetten en draconische straffen uit hun thuisland. En ook hier worden zij dagelijks onderworpen aan ideologielessen, waarbij de goddelijkheid van Kim Jong-un er ingeramd wordt, en zelfkritieksessies, waarbij burgers moeten bekennen op welke wijze zij tekort geschoten zijn in het dienen van het vaderland. Het Noord-Koreaanse systeem van onderdrukking en mensenrechtenschendingen dat het Westen zo verfoeit, wordt dus in een microvariant geïmporteerd naar Europa.
Oorverdovende stilte uit de EU
Mensenrechtenschendingen, uitbuiting en andere misstanden op Europese bodem. Kan de EU daar geen stokje voor steken? Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden en hoofdonderzoeker van Slaves to the System, ondervond in gesprekken met EU-diplomaten vooral weerstand. “De misstanden die ik aankaartte werden door een diplomaat niet erkend en nog net geen onzin genoemd. Telkens wordt gezegd dat voor dialoog en engagement met Pyongyang wordt gekozen en dat dit resultaten oogst, maar waarom die keuze wordt gemaakt en welke resultaten dit oplevert wordt nergens duidelijk. Er is geen debat”, zegt Breuker. Wat hem vooral opvalt, is de oorverdovende stilte. Breuker: “Het lijkt mij voor de hand liggen dat je contact opneemt als wordt gezegd dat honderden Noord-Koreaanse dwangarbeiders in de EU werken. Maar ik heb geen enkel verzoek voor informatie ontvangen.”
De misstanden die ik aankaartte werden door een diplomaat niet erkend en nog net geen onzin genoemd
Dat Noord-Korea burgers naar het buitenland exporteert om geld en buitenlandse valuta op te strijken voor het bewind is niet nieuw. De afgelopen decennia werkten Noord-Koreanen in circa veertig landen, waar zij jaarlijks naar schatting tussen de 1,1 en 2,1 miljard euro voor Pyongyang verdienden. Noord-Koreanen werken in de houtbewerking in Siberië (waarover VICE in 2011 een spraakmakende documentaire maakte), de Chinese kledingindustrie en de bouw van stadions voor het WK voetbal in 2022 in Qatar.
Legale contracten, maar illegale praktijken op de werkvloer
Maar Europa bleef tot nu toe nagenoeg buiten beeld. Het onderzoeksteam ontdekte dat de constructies waarmee contracten worden geregeld meestal legaal zijn, hoewel de praktijken op de werkvloer zelf wel degelijk illegaal zijn. Een opmerkelijke vondst in het rapport is dat Noord-Koreanen in Polen vaak niet als werknemers, maar als zelfstandige ondernemers worden geregistreerd. Dit heeft twee voordelen voor Pyongyang. In navolging van een bredere trend hoeven werkgevers geen premies voor personeel af te dragen, wat financieel gunstiger is. Anderzijds is bij (schijn-)zzp’ers minder toezicht op het naleven van arbeidsrecht, waardoor zij makkelijker kunnen worden uitgebuit.
We moeten Noord-Korea niet langer als staat zien, maar als bedrijf
Dit alles sluit aan bij een verandering van beeldvorming van Noord-Korea die Breuker eerder dit jaar propageerde in een analyse voor NRC Handelsblad. “We moeten Noord-Korea niet langer als staat zien, maar als bedrijf”, aldus Breuker. “Zaken die tegen het staatsbelang indruisen kunnen goed voor de BV Pyongyang zijn. 100.000 uitgezonden arbeiders die 80 procent van hun loon moeten inleveren in Pyongyang, dat is rationeel voor de detacheringstak van een op winstmaximalisatie beluste multinational.”
VICE ging op bezoek bij de Poolse bedrijven die Noord-Koreaanse dwangarbeiders in dienst hebben. Bekijk hier de documentaire (in het Duits, maar met Engelse ondertiteling).
Sinds 2008 heeft Polen 2783 werkvergunningen toegekend aan Noord-Koreanen. Daarmee herbergt Polen het leeuwendeel van Noord-Koreaanse arbeiders in Europa. Van 28 Poolse bedrijven is bevestigd dat zijn Noord-Koreanen in dienst hebben, van vier andere ondernemingen wordt dit sterk vermoed. Andere Europese landen waar Noord-Koreanen werken of gewerkt hebben zijn Malta, Tsjechië en Nederland. Slaves to the System gaat nu onderzoeken of in meer EU-lidstaten gebruik is gemaakt van Noord-Koreaanse dwangarbeiders.
Maak een einde Noord-Koreaanse praktijken in Europa
De onderzoekers doen een beroep op Poolse vakbonden om in te grijpen. Arbeidsrechtjurist en coördinator van het project Imke van Gardingen: “Ga bij de poort staan en vertel Noord-Koreaanse arbeiders wat hun rechten zijn. Roep Poolse medewerkers op misstanden te melden. En roep de EU en internationale gemeenschap een einde te maken aan deze praktijken”.
