Ik ben een Nederlandse Jood, die een gereformeerde opvoeding heeft gehad. Het (voort)bestaan van de staat Israël werd, net als aan zoveel Nederlanders, tijdens mijn jeugd aan mij gepresenteerd als een vanzelfsprekendheid, een noodzaak. Het land fungeerde als een belangrijk ankerpunt in mijn zoektocht naar het Joodse deel van mijn identiteit.
“
Juist als Israël voor je van betekenis is, kun je de gewelddadige politiek van de regering niet negeren
Maar zodra mijn blik zich verbreedde, kwam ik meer te weten over de ontstaansgeschiedenis van het land en over de onderdrukking die het Palestijnse volk dagelijks ondervindt. Ik begon me uit te spreken over hun rechteloosheid, over de landonteigeningen, de onterechte en gewelddadige arrestaties. Ik vond en vind namelijk dat ik niet mag wegkijken van de bezetting en het geweld dat eruit voortvloeit. Juist omdat Israël voor mij van betekenis is, kan ik de gewelddadige politiek van de Israëlische regering, niet negeren.
Nu het geweld in Israël en Palestina wederom oplaait, zwelt ook aandacht voor kritiek op de Israëlische regering en de Israëlische bezetting van Palestina weer aan. Helaas gaat kritiek op Israël vaak gepaard met antisemitisme, oftewel jodenhaat. Zes handvatten om kritisch te zijn op Israël, zónder je schuldig te maken aan antisemitisme.
1. Zionisme is niet gelijk aan jodendom
Het hedendaags zionisme ontstond niet als religieuze, maar seculiere, politieke beweging aan het einde van de 19e eeuw in Europa. Het was een reactie op nieuwe golven van antisemitisme (jodenhaat) en een lange geschiedenis van jodenvervolging – de Holocaust is de bekendste, maar joden worden al eeuwen wereldwijd vervolgd. Vanuit hun verlangen naar veiligheid en zelfbeschikking streefden zionisten naar het stichten van een onafhankelijke Joodse staat, bij Zion, een van de bergen van de voor zowel joden, moslims als christenen heilige stad Jeruzalem.
“
Al zolang het zionisme bestaat, zijn er Joden die zich tegen de ideologie hebben verzet
Maar zionisten streefden naar emancipatie van Joden als volk, niet perse als religieuze groep. De oprichter van het politieke zionisme, Theodor Herzl, was agnostisch, en de eerste generatie Israëli’s van na 1948 was anti-religieus en verkeerde onder de veronderstelling dat het Jodendom geen toekomst had. Zionisme valt dus zeker niet samen met het jodendom. Wie zich tegen het moderne zionisme uitspreekt, moet zich bewust zijn van die geschiedenis.
Religie is niet helemaal los te weken van de voortdurende bezetting van de Palestijnen, maar in de kern woedt er een strijd over landbezit, mensenrechten en identiteit. Al worden er soms, van zowel Palestijnse als Israëlische zijde, religieuze argumenten aangevoerd als rechtvaardiging voor de Israëlische bezetting.
Een geschiedenis van bezetting
Na de Ottomaanse
overheersing viel Palestina onder de Britten die in 1917 beloofden om in Palestina een ‘nationaal thuis voor het Joodse volk’ te stichten. De Joodse migratie naar Israël leidde tot spanningen tussen de Joodse en Arabische bewoners van de regio. Na de Tweede Wereldoorlog gaf het Verenigd Koninkrijk het mandaat over Palestina op, waarna de Verenigde Naties besloten dat het gebied moest worden opgedeeld in een Arabische staat (42,9%) en een Joodse staat (56,4%). De Arabische delegaties gingen niet akkoord en brak er een burgeroorlog uit.
Toen de joodse gemeenschap de onafhankelijke staat Israël op 14 mei 1948 uitriep, leidde dat tot de Arabisch-Israëlische oorlog. Israël veroverde daarbij 78% van het land, een veel groter gebied dan in het VN-plan. Tussen 1947 en 1949 werden ruim 700.000 Palestijnen door zionisten uit hun woningen, dorpen en steden verdreven, vermoord of zagen zich genoodzaakt te vluchten. Deze periode wordt de ‘Nakba’ (catastrofe, of ramp) genoemd, die jaarlijks op 15 mei wordt herdacht, ook in Nederland.
De uitbreiding van de staat Israël raast, zoals we onlangs in Oost-Jeruzalem hebben gezien, onverminderd voort ten koste van Palestijnen, wier huizen onlangs in de wijk Sheikh Jarrah
werden onteigend. De antizionismebeweging spreekt zich terecht uit tegen de onteigeningen, rechteloosheid en militaire onderdrukking van Palestijnen. Maar nog veel te vaak duiken er tussen deze kritiek antisemitische uitingen op, zoals afgelopen weken tijdens antizionistische demonstraties gebeurde.
2. Houd de Israëlische staat verantwoordelijk, niet alle joden ter wereld
Dat de Israëlische regering Palestina bezet uit naam van het Joodse volk, betekent niet dat alle Joden ter wereld de bezetting steunen. Binnen en buiten Israël spreken Joodse bewegingen en prominente individuen zich uit tegen de bezetting, middels protesten, boycots, pamfletten, interventies, en mensenrechten- en vredeswerk.
Al zolang het zionisme bestaat, zijn er Joden die zich tegen de ideologie hebben verzet. Bovendien kunnen we überhaupt niet spreken van een uniform Joods volk. Zo is er een groep Israëlische rabbi’s, genaamd Rabbi’s for Human Rights, die zich inzet voor de vredesbeweging en weigert zich tot vijand van de Palestijnen te laten maken. Deze geestelijk leiders zien, net als veel andere religieuze en culture Joden, dat zionisme en het jodendom absoluut niet op één hoop gegooid moeten worden.
Dat zouden tegenstanders van het zionisme dus ook niet moeten doen. Zodra álle joden verantwoordelijk worden gehouden voor de handelingen van Israël, wordt de kritiek antisemitisch.
3. Realiseer je dat er Palestijnse/Arabische Israëli’s zijn, net als joodse Palestijnen
De bezetting van Palestina kan niet worden versimpeld tot een strijd tussen moslims en joden. De begrippen ‘Joden’ (in etnische, culture zin), ‘joden’ (in religieuze zin), ‘zionisten’ en ‘Israëli’s’, zijn absoluut niet inwisselbaar. Niet alle Israëli’s zijn joods, en alle zionisten evenmin. Lang niet alle joden zijn zionist, en sommige Palestijnen zijn joods.
“
De bezetting van Palestina is niet alleen een strijd tussen moslims en joden
17,8 procent van de Israëli’s is moslim, 2 procent christen, en 1,7 procent zijn druzen. Daarnaast woont 46 procent van de 14,7 miljoen Joden die de wereldbevolking telt in Israël, en de meerderheid dus elders. (Cijfers afkomstig van het Israëlische Centrale Bureau voor Statistiek.)
En dan zijn er trouwens ook nog christelijke en joodse Palestijnen, en is 20,9 procent van de Israëli’s Arabisch.
4. Houd de Holocaust erbuiten
Wanneer de Holocaust in een discussie als voorbeeld wordt ingezet, is dat vaak geen goed teken. Zie het coronadebat, waarin antivaxxers zichzelf vergelijken met onderdrukte Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat is smakeloos, grotesk en kwetsend.
Argumenten als ‘juist Joden zouden beter moeten weten’, of vergelijkingen tussen de Nakba en de Holocaust, leiden tot het bagatelliseren van trauma’s, leedvergelijking en het tegen elkaar uitspelen van gemarginaliseerde groepen. Laat je hier niet toe verleiden, en evenmin tot statements over de ‘macht van joden’, want ook die zijn vaak antisemitisch van aard. Die zogenaamde macht werd door de nazi’s vaak genoemd, en vormde deels de argumentatie om Joden uit te roeien.
5. Antisemitisme én islamofobie vertroebelen de zaak
De wereld wendt haar ogen vaak af van de bezetting van Palestina. Het oplaaiende geweld zorgt ervoor dat de bezetting weer wordt geagendeerd. Antisemitische uitingen zullen er, net als islamofobe retoriek, altijd voor zorgen dat het daadwerkelijke doel, namelijk een einde aan de bezetting van Palestijnen, op de achtergrond raakt.
Palestijnen worden vaak zodra het inhumane beleid van Israël wordt aangekaart geframed als anti-westers of anti-lhbti+. Op die manier wordt Israëls beleid niet alleen gerechtvaardigd, maar minder belangrijk gemaakt dan de islamofobe denkbeelden.
6. Kies voor solidariteit, niet voor haat
Kom op voor de rechten van Palestijnen. Lees je in. Schrijf politici aan die ervoor kunnen zorgen dat het lot van de Palestijnen wordt geagendeerd. Wees je bewust van welke taal je gebruikt als het om de bezetting gaat. Protesteer. Doneer geld aan Palestijnse vredes- en mensenrechtenorganisaties. Maar laat je nooit verleiden tot Jodenhaat, en doneer net zo goed aan Israëlische organisaties die vrede nastreven en zich inzetten voor mensenrechten.
SIVMO is een Nederlandse stichting die zowel Israëlische als Palestijnse vredes- en mensenrechtenorganisaties steunt.
Joden hebben een lange geschiedenis die is verankerd in de Arabische wereld en Noord-Afrika. Het Joodse volk deelde duizenden jaren lang gemeenschappen, talen en culturen met moslims en christenen. Onder de vlag van het zionisme worden veel van deze verbintenissen vernietigd, door Palestijnen te bestempelen tot de onbetwiste vijand, met wie samenleven niet mogelijk is. Dat mogen we niet laten gebeuren.
