Zo weerleg je de migratie-onzin van extreemrechts

Het kabinet Schoof wil het ‘strengste asielbeleid ooit’ voeren en wees daarvoor een aparte minister aan: Marjolein Faber, minister van Asiel en Migratie. In het regeerprogramma staat dat Nederland ‘de grote stroom van asielzoekers’ niet aankan en dat de regering alleen nog toekomt aan de grondwettelijke taken als het aantal asielzoekers beperkt wordt. Maar als je naar de feiten kijkt, lijken zowel de problemen als de oplossingen onzin.

Er zou een asielcrisis zijn

Veelzeggend waren de woorden van premier Dick Schoof bij de presentatie van het regeerprogramma: ‘Mensen ervaren een asielcrisis.’ Niets wijst er namelijk op dat er ook echt een asielcrisis ís. Mensen die een eerste asielaanvraag doen vormen al sinds 2011 zo’n 10 procent van alle migranten die naar Nederland komen. De rest zijn bijvoorbeeld expats en studenten. Bovendien komen er op dit moment relatief weinig asielzoekers naar Nederland: in de eerste helft van het jaar waren het er een kwart minder dan vorig jaar in dezelfde periode. ‘Volle opvangcentra of vastlopende asielprocedures zijn geen asielcrisis, dat zijn problemen in de uitvoering van het asielbeleid’ aldus docent migratierecht Mark Klaassen van de Universiteit Leiden.

Nederland zou enorm veel asielzoekers opvangen

Nee, dat is niet aan de hand. Vorig jaar waren het er ruim 38.000. In vergelijking met andere Europese landen vragen er in Nederland juist minder mensen asiel aan: in de EU zijn er gemiddeld 2,3 asielaanvragen per 1000 inwoners, in 2023 waren dat er in Nederland 2,1. Maar ook Europa als geheel vangt niet enorm veel vluchtelingen op. Zo verbleef bijna 70 procent van alle vluchtelingen wereldwijd in 2023 in een buurland. Libanon is het land met het hoogste aantal per hoofd van de bevolking: de regering schat het aantal Syrische vluchtelingen op 1,5 miljoen op ruim 5 miljoen inwoners. In absolute cijfers vangen Iran en Turkije de meeste vluchtelingen op (3,4 miljoen). Andere landen in dat rijtje zijn Duitsland en Colombia (2,5 miljoen), en Pakistan (2,1 miljoen). Je zou het ‘benadelingswaan’ kunnen noemen schreef CBS-onderzoeker Ruben van Gaalen eerder dit jaar op X. ‘Het continu verkondigen dat er vergeleken met alle andere landen veel meer en steeds meer vluchtelingen naar Nederland komen. Dat is gewoon niet zo.’

Het woningtekort zou door asielzoekers komen

Het woningtekort is een reëel probleem, maar heeft andere oorzaken. Zo is er jarenlang te weinig gebouwd, door onder meer stijgende bouwkosten, gebrek aan mankracht en materialen, én het feit dat Nederland te veel stikstof uitstoot en bouwprojecten daarom vaak geen vergunning krijgen. Wat ook meespeelt in de wooncrisis: in Nederland worden veel woningen opgekocht door investeerders, die ze vervolgens duur verhuren.

Het woningtekort wijten aan mensen die een verblijfsstatus hebben gekregen, de zogenoemde statushouders, is dus onterecht. In principe hebben statushouders binnen 12 weken recht op een sociale huurwoning, maar op dit moment verblijven ruim 19.000 mensen met een verblijfsvergunning in een azc. De meeste mensen wachten al veel langer dan die drie maanden. Van de vrijgekomen sociale huurwoningen gaat 90 tot 95 procent niet naar statushouders.

Tot 2017 hadden Nederlandse gemeenten de plicht om statushouders voorrang te geven bij het vrijkomen van sociale huurwoningen. Daarna mochten gemeenten zelf bepalen aan welke groepen ze voorrang geven bij de toewijzing van sociale huurwoningen. Het kabinet Schoof wil verbieden dat gemeenten statushouders nog voorrang kunnen geven op een sociale huurwoning. Dat zou betekenen dat er nog meer statushouders opvangplaatsen bezet houden, waardoor er nóg meer azc’s, personeel en materiaal nodig zijn.

De speciale VN-rapporteur voor het recht op adequate huisvesting, Balakrishnan Rajagopal, zei tijdens zijn bezoek aan Nederland vorig jaar dat Nederlanders ten onrechte met een beschuldigende vinger naar asielzoekers en vluchtelingen wijzen. “Het is een argument dat gebruikt wordt voor politieke doeleinden en dat slechts bijdraagt aan stereotypen over bepaalde groepen buitenlanders. Het tegendeel is zelfs waar: nieuwkomers hebben juist last van het woningtekort.”

De asielopvang zou té aantrekkelijk zijn

Het tegendeel is waar. Het kabinet mag dan streven naar nog ‘soberdere’ opvang, in werkelijkheid voldoen al zo’n 200 van de bijna 300 azc’s niet aan de kwaliteitseisen van het COA. Dat zijn namelijk noodlocaties. Meerdere instanties, zoals de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, maken zich zorgen over ongezonde leefomstandigheden op de locaties. In twee jaar tijd is het aantal kinderen in noodopvanglocaties verdubbeld. Het Kinderrechtencollectief luidt de noodklok over onveilige, onhygiënische en uitzichtloze omstandigheden. Daarnaast gaan lang niet alle kinderen tijdens de asielprocedure naar school. Ook slapen mensen slecht, doordat kamers vaak slechts door een tussenschot van elkaar gescheiden zijn. Medische zorg is op veel plekken vér onder de maat en het lange wachten op interviews en besluiten van de IND zorgt voor veel stress.

Wetenschappers geven keer op keer aan dat vluchtelingen niet naar een land trekken omdat het als ‘luxe’ te boek staat. In de eerste plaats is de veiligheidssituatie in het land waar ze vandaan komen een drijfveer. Vervolgens is de aanwezigheid van familie of vrienden voor veel mensen de belangrijkste reden om vanuit een ander EU-land door te reizen naar Nederland. ‘Het is belangrijk om te onthouden dat veel asielzoekers vooral ergens vandaan vluchten, in plaats van ergens naartoe’, aldus VluchtelingenWerk.

De gezinshereniging zou te hoog zijn

Na de val van het kabinet Rutte !V noemde voormalig minister van Justitie Yesilgöz ‘nareis op nareis’ – waarbij niet alleen het kerngezin (ouders en kinderen), maar ook andere familieleden naar Nederland komen – een ‘groot probleem’. Ze loog dat het over duizenden mensen ging. In werkelijkheid ging het in 2023 om 170 aanvragen, waarvan er voor zover bekend 10 zijn ingewilligd. Een verwaarloosbaar aantal. Het totaal aantal nareizigers dat in het kader van gezinshereniging naar Nederland kwam nam in 2023 juist af ten opzichte van 2022. In totaal waren het er iets meer dan 10.000. ‘Het is zeer kwalijk en schadelijk voor het draagvlak dat er een beeld werd neergezet van een exponentiële toename van nareizigers’, vindt VluchtelingenWerk.

Te veel mensen zouden voor altijd mogen blijven

Na vijf jaar kunnen statushouders in de meeste gevallen een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd aanvragen. In 2022 (de meest recente cijfers) werden 15.480 van die permanente vergunningen afgegeven. Het afschaffen van die vergunning zou er volgens het kabinet voor zorgen dat er minder asielzoekers naar Nederland komen. Juridisch mag het kabinet dat doen, schrijft juridisch adviseur asielrecht Anna Chatelion Coune op Verblijfblog.nl. Maar veel vluchtelingen zouden volgens haar alsnog uitzicht op een permanente vergunning houden op basis van de Europese regels. ‘De VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) heeft altijd benadrukt dat de vluchtelingenstatus niet continu in twijfel getrokken mag worden, omdat vluchtelingen recht hebben op rechtszekerheid.’

Ook is het de vraag of asielzoekers zich nog zouden verdiepen in de Nederlandse taal en cultuur, en nog zouden zoeken naar een baan als ze niet weten of ze ooit voorgoed mogen blijven. Als ze dat niet doen zou dat een nadelig effect kunnen hebben op de sociale, psychische en financiële omstandigheden, en op het toekomstperspectief.

Door asielzoekers zouden de gezondheidszorg en het onderwijs in de problemen komen

‘Demografische ontwikkelingen leggen een enorme druk op onder meer de woningmarkt, de zorg, en het onderwijs’, staat er onder het kopje ‘Grip op asiel en migratie’ in het regeerprogramma. Het kabinet wekt daarmee de suggestie dat het de schuld van asielzoekers en migranten is dat deze sectoren vastlopen. Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren noemde het tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen een ‘dieptepunt’ dat asielzoekers ‘de schuld van alles krijgen’. “Je kent weinig schaamte als je kwetsbare mensen daar de schuld van geeft.”

Het onderwijs staat vooral onder druk vanwege personeelstekorten en dalende onderwijskwaliteit. De manier waarop het onderwijs gefinancierd wordt lijkt daar de grootste rol in te spelen, zo analyseert De Correspondent. Ook de problemen in de zorg hebben allerlei verschillende oorzaken. Zo staan er in de zorg momenteel 3,5 vacatures open per werkzoekende. De lange wachtlijsten stammen echter al uit de jaren negentig, en de marktwerking die werd geïntroduceerd om dat probleem op te lossen mocht niet baten. Een demografische ontwikkeling die wél grote druk legt op de zorg is vergrijzing en zolang die toeneemt, blijft de vraag naar zorg toenemen.

In de strijd tegen het gebrek aan personeel zouden statushouders en mensen die nog wachten op beslissing over hun asielaanvraag een rol van betekenis kunnen spelen. Zo nu en dan gebeurt dat al, maar het is nog uniek genoeg om de krant te halen.

Mensen die asiel aanvragen zouden te veel overlast veroorzaken

De grootste overlast die Nederlanders ervaren wordt veroorzaakt door rondhangende jongeren en andere buurtbewoners. Het gaat dan bijvoorbeeld om dronken mensen op straat, mensen die anderen lastigvallen of verwarde personen. Ook dakloze mensen veroorzaken overlast. Dat de meeste overlast wordt veroorzaakt door buurtbewoners, jongeren of dakloze mensen, betekent niet dat asielzoekers helemaal geen overlast veroorzaken. Uit de incidentencijfers van het COA blijkt dat 9 procent van de asielzoekers die in 2023 in een COA-locatie of tijdelijke gemeentelijke opvang verbleef betrokken was bij een incident. Het gaat dan om dreigen met zelfdoding, zelfdestructieve actie of fysieke en verbale agressie. Van de asielzoekers in de asielopvang werd 3 procent verdacht van een misdrijf. Er zijn in 2023 in azc’s wel meer incidenten geregistreerd (13.395) dan het jaar ervoor (9.370). Die stijging valt deels te verklaren door de slechte omstandigheden waarin de mensen verblijven, zegt ook COA-bestuurslid Joeri Kapteijns.