Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Afghanistan is na Syrië het gewelddadigste land ter wereld. Toch sturen Europese landen aan de lopende band Afghaanse asielzoekers terug. Ook Nederland. “Mensenrechtenschending,” vindt vluchtelingenrechtenactivist So Roustayar. Roustayar is een Afghaanse vluchteling, duo raadslid en fractiemedewerker van Amsterdam Bij1 en actief in de anti-racisme, feminist en queer beweging in Nederland. Mede-activist Ayla Bongaertz sprak Roustayar over uitzettingen naar Afghanistan.
Hoe is de veiligheidssituatie in Afghanistan op dit moment?
De situatie is op dit moment erg slecht, er is een constante toename van terroristische aanvallen. Sinds 2015 zijn er meer dan 242.000 vluchtelingen vanuit Afghanistan naar Europa gevlucht, en 1,3 miljoen naar Iran en Pakistan, waar de omstandigheden in de kampen vaak heel slecht zijn. Deze landen zijn nu ook Afghaanse vluchtelingen aan het terugsturen. Afghanistan heeft dus niet alleen te maken met de oorlog, maar ook met duizenden vluchtelingen die geforceerd terugkeren. Een ander groot probleem is dat veel Afghanen die gevlucht zijn eerder voor westerse bedrijven in Afghanistan hebben gewerkt. Dit maakt ze een doelwit voor de Taliban. Er zijn gevallen bekend van teruggekeerde vluchtelingen die door de Taliban vermoord zijn.
Bijna wekelijks is er wel een nieuwsbericht over een nieuwe aanval in voornamelijk Kabul…
Deze aanvallen zijn bijna altijd gericht op burgers. De Taliban valt vaak moskeeën en stemlokalen aan. In nieuwsberichten lijkt het alsof deze aanvallen voornamelijk in Kabul plaatsvinden, maar eigenlijk vinden ze over het hele land plaats.
Hoe lang is dit geweld al aan de gang?
De oorlog in Afghanistan is ondertussen al veertig jaar gaande, en heeft vele burgerslachtoffers tot gevolg gehad. Dit is voornamelijk te wijten aan de bemoeienis van het Westen. Zoals de War on Terror, geïnitieerd door Bush en Blair na 9/11. Deze oorloog kreeg uiting in de invasie van Afghanistan in 2001, bedoelt om de Taliban te verdrijven. Andere Europese landen steunden deze zogenoemde strijd tegen terrorisme. Ze noemden het een ‘wederopbouwmissie’, maar het was eigenlijk een invasie. Nederland deed hier ook aan mee: ze beloofden bijvoorbeeld scholen en ziekenhuizen te bouwen. In de praktijk ging het meer om beveiliging en verdediging. Nederlandse soldaten hielpen bijvoorbeeld bij de beveiliging van controleposten, en minder bij de wederopbouw.
In 2016 werd Afghanistan uitgeroepen tot een van de gevaarlijkste landen ter wereld, net na Syrië, die op de eerste plek staat. Aanvallen horen bijna tot de orde van de dag, en de Taliban hebben de macht over bijna de helft van het land. Wat het nog ingewikkelder maakt is dat er naast de Taliban nog verscheidene andere rebellengroepen actief zijn. De War on Terror van Bush tegen voornamelijk de Taliban was helemaal niet gewonnen.
Waarom sturen Europese landen Afghaanse vluchtelingen dan toch terug?
In 2016 sloot de EU een deal met Afghanistan, genaamd Joint Way Forward. Voor elke vluchteling die de EU terugstuurde kreeg Afghanistan een vast bedrag: 1000 euro per persoon. We hebben het hier over bijna 80.000 Afghaanse vluchtelingen die hebben moeten vluchten voor de oorlog, en nu het risico lopen om gedeporteerd te worden. Deze deal houdt geen rekening met individuele omstandigheden van vluchtelingen, zoals leeftijd, handicap of geaardheid. Terwijl ze hier soms wel rekening mee houden bij vluchtelingen uit andere landen.
EU-Afghanistandeal
In oktober 2016 sloot de Europese Unie een verdrag met de Afghaanse regering om in ‘de nabije toekomst’ 80.000 Afghanen terug te sturen. Van alle kanten is er kritiek op deze deal. Amnesty International stelt dat de EU deze regeling aan de Afghaanse regering heeft opgelegd door te dreigen dat ze anders gekort zullen worden op ontwikkelingsgelden. Tot 2020 krijgt het land jaarlijks 1,3 miljard euro van de EU. De EU zelf ontkent dat de vluchtelingendeal samenhangt met ontwikkelingsgeld.
In oktober 2016 sloot de Europese Unie een verdrag met de Afghaanse regering om in ‘de nabije toekomst’ 80.000 Afghanen terug te sturen. Van alle kanten is er kritiek op deze deal. Amnesty International stelt dat de EU deze regeling aan de Afghaanse regering heeft opgelegd door te dreigen dat ze anders gekort zullen worden op ontwikkelingsgelden. Tot 2020 krijgt het land jaarlijks 1,3 miljard euro van de EU. De EU zelf ontkent dat de vluchtelingendeal samenhangt met ontwikkelingsgeld.
Ik had nog nooit gehoord van deze deal.
De deal is gemaakt terwijl de EU ook werkte aan de Turkije-EU deal. Ze hebben hun best gedaan het uit het nieuws te houden. Dit maakte het ook lastig voor mensen om te demonstreren tegen deze wet. De EU is eigenlijk een onzichtbaar fort aan het bouwen. In plaats van muren te bouwen sluiten ze deals. Dit gaat uiteindelijk allemaal om geld, het is veel goedkoper om de Afghaanse overheid 1000 euro per vluchteling te betalen dan om ze te huisvesten in Europa. Een beleid zoals dit is gebaseerd op xenofobie en islamofobie. De nationalistische en rechtse politieke partijen krijgen steeds meer macht en zij ontwerpen deze deals. De ideologie van partijen zoals de FvD en VVD wordt toegepast. Het blijft nu niet bij xenofobe statements: ze maken het echt onmogelijk voor vluchtelingen om in Europa te blijven.
Wat moet de Nederlandse overheid doen?
Ten eerste moeten ze zich terugtrekken uit de deal die ze gemaakt hebben met de EU. Ten tweede zouden ze moeten luisteren naar mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty, die een verklaring hebben uitgebracht dat Afghanistan een conflictgebied is en dat het dus een schending van mensenrechten is om vluchtelingen terug te sturen. We hebben beleid nodig dat ervoor zorgt dat Afghaanse vluchtelingen asiel kunnen krijgen in de EU.
Nederland is streng
De Europese Unie heeft een gemeenschappelijk Europees asielsysteem (GEAS). Hierin staan richtlijnen waar EU-lidstaten zich aan moeten houden, bijvoorbeeld over de opvang en hervestiging van vluchtelingen. Maar of een land veilig is of niet, dat staat niet vast op Europees niveau. Dit betekent dat een lidstaat zelf kan bepalen hoe veilig zij een land vinden. Zo is Nederland in verhouding tot andere Europese landen ontzettend streng in de beoordeling van asielaanvragen van Afghaanse vluchtelingen. Afghaanse vluchtelingen krijgen in Italië in 92% en in Frankrijk in 84% van de gevallen bescherming. In Nederland is dat slechts 35%.
De Europese Unie heeft een gemeenschappelijk Europees asielsysteem (GEAS). Hierin staan richtlijnen waar EU-lidstaten zich aan moeten houden, bijvoorbeeld over de opvang en hervestiging van vluchtelingen. Maar of een land veilig is of niet, dat staat niet vast op Europees niveau. Dit betekent dat een lidstaat zelf kan bepalen hoe veilig zij een land vinden. Zo is Nederland in verhouding tot andere Europese landen ontzettend streng in de beoordeling van asielaanvragen van Afghaanse vluchtelingen. Afghaanse vluchtelingen krijgen in Italië in 92% en in Frankrijk in 84% van de gevallen bescherming. In Nederland is dat slechts 35%.
Hoe reageert de lokale politiek op uitzettingen?
Steeds meer Nederlandse gemeenten hebben moties ingediend tegen het deporteren van Afghaanse vluchtelingen. Rotterdam is een voorbeeld hiervan, zij hebben een motie goedgekeurd die deportaties in de gemeente niet meer mogelijk maakt.
Lees hier meer over Afghanen in Europa
Rotterdam heeft een vliegveld, dus dit zou betekenen dat vluchtelingen niet meer teruggestuurd kunnen worden vanaf deze luchthaven. Helaas is de realiteit anders en gebeurt dit nog wel wekelijks. In Duitsland hebben piloten geweigerd te vliegen als er Afghaanse vluchtelingen aan boord waren. Ik hoop dat de piloten van KLM (deze maatschappij is vaak verantwoordelijk, red.) hetzelfde zullen doen.
Jij bent onderdeel van de politieke partij Amsterdam Bij1. Wat kunnen jullie doen?
We zijn bezig met een initiatief dat hopelijk zal uitmonden in een motie zodat Amsterdam niet zal meewerken aan het deporteren van Afghaanse vluchtelingen. We hopen echt dat het een hype wordt voor gemeenten om soortgelijke moties aan te nemen, zodat de Tweede Kamer uiteindelijk geforceerd wordt zich terug te trekken uit de EU-Afghanistan deal.
En als er niks verandert?
Dan zouden uitgezette families op straat terechtkomen. Dit gebeurt nu al met Afghaanse tieners in Nederland. Uiteindelijk zou er een situatie ontstaan zoals die van het Amsterdamse vluchtelingencollectief Wij Zijn Hier, waar ze niet anders kunnen dan woningen kraken, zodat ze een dak boven hun hoofd hebben. We moeten ons echt richten op het creëren van een situatie waar ze op een menswaardige manier aan hun toekomst in Nederland kunnen werken. Vergeet niet dat deze mensen al getraumatiseerd zijn in hun eigen land, terugsturen betekent nog een trauma erbij. Je stuurt met deze deal mensen letterlijk de dood in.
Dit artikel verscheen eerder in het Engels op The Feminist Club.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
