Mensenrechten

Wie helpt de vergeten vluchtelingen in Noord-Frankrijk?

Veerle Slegers gaat al geruime tijd naar Calais om de vluchtelingen bij te staan die daar zijn gestrand. Hoe gaat het met ze sinds het grote kamp dat bekend stond als ‘The Jungle of Calais’ is afgebroken?

Door 18 november 2017
Frankrijk migratie politiek
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Ik ben getraind door Nederlandse militairen. Ze hebben me nog een certificaat gegeven met ‘excellent’ erop”, vertelt een uit de kluiten gewassen peshmerga me wanneer als hij hoort waar ik vandaan kom. We staan in Grande Synthe bij Duinkerke in Noord-Frankrijk, in een stuk bos tussen de A16, een winkelcentrum en een meer. Het is oktober: guur, winderig en regenachtig. Om me heen staat een groep Koerden. Ze hebben nog niet gegeten, zeggen ze, sommigen al dagen niet. “Hebben jullie eten meegenomen?” Deze dakloze vluchtelingen, getraumatiseerd, vaak minderjarig, wanhopig op zoek naar veiligheid en een beter leven in West-Europa maar nog steeds opgejaagd, aangevallen, beschouwd als ongewenst en een bedreiging voor de veiligheid en welvaart van Europa: wie helpt hen?

Dakloos en weerloos

Ik heb mijn van Nederlandse particuliere donaties ingekochte etenswaar een dag eerder al achtergelaten in twee kleine opvanghuizen voor vluchtelingen in Calais, dertig kilometer ten zuiden van Grande Synthe. De Nederlandse vrijwilligersorganisatie Live for Lives heeft gelukkig de hele ochtend boterhammen staan smeren, die kunnen ze straks uitdelen. En koffie en soep, want Live for Lives heeft een generator meegenomen. Zo kunnen de tientallen dakloze vluchtelingen die hier in het bos moeten zien te overleven zich even warmen en hun telefoons opladen.

Om de vier à vijf weken probeert Live for Lives hier naartoe te komen om deze groep vluchtelingen van de meest basale levensbehoeften te voorzien. Voordat ze bij hen kunnen bereiken, moeten de vrijwilligers eerst voorbij de CRS (de Compagnies Républicaines de Sécurité, de Franse ME) zien te komen die aan het begin van het bospad patrouilleert. Ook nu weer. We moeten onze paspoorten en mijn kentekenbewijs afgeven en vertellen wat we komen doen. Mijn Amerikaanse reisgezel vertelt dat ze onderzoek doet voor de University of Maryland naar de opvang van vluchtelingen hier in Europa. Ik kom kijken wat er nodig is aan hulp en hoe die het beste bij de vluchtelingen terecht kan komen. Terwijl onze papieren worden gecontroleerd, knoopt een CRS’er een vriendelijk maar bevreemdend praatje aan over zijn hobby, Thaiboxen, waarvoor hij regelmatig naar Nederland komt.

“

Terwijl onze papieren worden gecontroleerd, knoopt een CRS’er een praatje aan over zijn hobby, Thaiboxen, waarvoor hij regelmatig naar Nederland komt.

Intussen sturen zijn collega’s een vluchtelingengezin met kleine kindjes letterlijk het bos in. Twee Live for Lives-leden gaan op zoek naar ambtenaren van de gemeente Grande Synthe. Die gemeente staat erom bekend zo menselijk mogelijk met vluchtelingen om te gaan, tegen de wil van de Franse overheid. Uiteindelijk wordt het gezin elders ondergebracht: ze hebben nu in elk geval even een dak boven het hoofd. De afgelopen dagen zijn meer gezinnen opgehaald door de gemeente en tijdelijk ondergebracht in een hotel waar ze op adem kunnen komen, opwarmen, douchen, goed eten. Langer dan één of twee nachten duurt zo’n verblijf nooit. Alle andere vluchtelingen, meestal mannen en jongens, zitten noodgedwongen in het bos, waar nog enige beschutting is, al haalt die bij regen en kou weinig uit. Tientallen mannen verdringen zich rond de generator en het mobiele oplaadpunt van Live for Lives.

Keiharde aanpak

In het bos liggen behalve veel natte kleren en afval ook kinderschoentjes, gebruikte luiers en zuigflesjes voor baby’s. Ik vind veel verscheurde papieren, waaronder flarden van een officieel document, volgens het stempel uitgegeven door de Franse ambassade in Teheran. Overblijfselen van een van de vele charges die de CRS met wapenstokken, traangas en pepperspray uitvoert op de vluchtelingen in het bos.

De CRS heeft de gewoonte om vooral ’s nachts de slapende mensen te overvallen, hun slaapzakken af te nemen en eventuele tentjes te verscheuren of met pepperspray te bewerken zodat ze onbruikbaar worden. Ook pakken ze willekeurige vluchtelingen op en droppen hen zonder schoenen en spullen tientallen kilometers verderop in the middle of nowhere. Dat overkomt ook veel minderjarigen, onder wie onlangs een zeventienjarig Eritrees meisje. Ontmoedigingsbeleid, noemt de Franse overheid dat. Het levert veel trauma’s en verwondingen op.

Waarom Engeland het Beloofde Land is

Die ontmoediging is echter nooit effectief. Het aantal vluchtelingen dat een jaar na de vernietiging van het grote kamp Le Jungle in Calais weer naar deze regio trekt, neemt elke dag toe. In Grande Synthe zijn veel Koerden, in Calais veel Afghanen, Soedanezen, Eritreërs. Allemaal willen ze naar Engeland, vaak omdat ze er aantoonbare familiebanden hebben. De Britse regering negeert echter het zogenaamde Dubs-amendement van mei 2016 dat hen opdroeg 3000 minderjarige vluchtelingen op te nemen.
“

Haal alle illegalen uit Londen weg en de economie in de metropool stopt met functioneren.

Vluchtelingen zonder Britse connecties wordt door bendes mensensmokkelaars (waarvan gewapende zogenaamde ‘passeurs’ zich onder de groepen vluchtelingen mengen) wijsgemaakt dat ze in het Verenigd Koninkrijk gemakkelijker dan in andere Europese landen werk en onderdak vinden. Deels hebben die passeurs een punt: een fiks deel van de Britse economie draait op illegale arbeid. Haal alle illegalen uit Londen weg en de economie in de metropool stopt met functioneren. Dat die illegalen genadeloos worden uitgebuit, met loon- en seksslavernij als dieptepunt, wordt er natuurlijk niet bij verteld. Zo vormen de vluchtelingen een goudmijn voor de passeurs en de georganiseerde misdaad die erachter zit.

Dubs en Dublin

Sowieso heeft de Britse regering boter op haar hoofd. Zo betalen ze Frankrijk acht miljoen euro voor beveiligingsmaatregelen, waaronder hekken langs de toegangswegen en de ferryhaven in Calais. Die hekken moeten vluchtelingen verhinderen op vrachtwagens en in veerboten te komen. De hekken werken niet: het lukt mensen elke dag om op deze manier over te steken. Vrachtwagenchauffeurs zijn bang en boos omdat wanhopige mensen in toenemende mate geweld gebruiken om in een truck te komen, waarbij regelmatig vluchtelingen gewond raken of omkomen.
“

Vrachtwagenchauffeurs zijn bang en boos omdat wanhopige mensen in toenemende mate geweld gebruiken om in een truck te komen.

In mei 2016 werd het Dubs Amendment in het Britse parlement aangenomen: de regering kreeg opdracht onbegeleide minderjarige vluchtelingen uit andere Europese landen op te nemen. Amber Rudd, de Britse minister van Binnenlandse Zaken, werd verplicht om in samenspraak met lokale overheden een nader vast te stellen aantal kinderen op te nemen, in de praktijk op zo’n drieduizend. (Ter vergelijking: er zijn momenteel zo’n 95.000 onbegeleide minderjarige vluchtelingen in Europa, van wie er velen blootstaan aan ontberingen, geweld en misbruik.) Dat aantal is exclusief de mensen die volgens het Dublinverdrag toegang hebben. En ze komen bovenop de afspraken over Syrische oorlogsvluchtelingen en de onbegeleide minderjarigen in de Noord-Franse bossen die in aanmerking komen voor gezinshereniging.

Tot nu toe blijft minister Rudd zwaar in gebreke, ondanks de inspanningen van veel Britse gemeenten om voorzieningen te treffen. In februari van dit jaar waren nog maar 200 kinderen opgenomen terwijl lokale overheden al bijna 1600 plekken voor hen hadden vrijgemaakt. De vrijwilligersorganisatie Help Refugees daagde Rudd daarom in juni voor het Britse Hooggerechtshof, gesteund door beroemdheden zoals actrices Juliet Stevenson, Vanessa Redgrave en Joely Richardson en de band The Kaiser Chiefs: ze wilden Rudd dwingen om eindelijk werk te maken van de uitvoering van Dubs. Op twee november wees het Britse Hof van Justitie dit pleidooi af: volgens de rechters had het Britse ministerie van Binnenlandse Zaken wel degelijk zorgvuldig gehandeld bij het vaststellen van het maximum aantal kinderen dat kon worden opgenomen.

“

In februari van dit jaar waren nog maar 200 kinderen opgenomen terwijl lokale overheden al bijna 1600 plekken voor hen hadden vrijgemaakt.

Veel Britten schamen zich voor de povere inzet van hun regering en zijn uit frustratie actief geworden in hulp en opvang van vluchtelingen. Toch heerst er in het Verenigd Koninkrijk een sterk anti-migrantensentiment, gevoed door de aanhoudende snoeiharde bezuinigingen van de Tory-regering, de gepolariseerde Brexitdiscussie en extreme framing door de machtige rechtse tabloids.

Stelselmatige en doelbewuste mensenrechtenschendingen door Frankrijk

Intussen probeert burgemeester Damien Carême van Grande Synthe (van Les Verts, de Groenen) al jaren tevergeefs de Franse regering te overtuigen van de noodzaak om de vluchtelingen hier fatsoenlijk op te vangen. Burgemeester Natalie Bouchart van Calais (van de liberaal-conservatieve Les Républicains) doet het tegenovergestelde. Zij verbood vluchtelingen toegang tot leegstaande panden, tenten en alles wat beschutting biedt. En ze verbood niet alleen haar inwoners maar ook vrijwilligers nog hulp te bieden aan vluchtelingen. Een Franse rechter stak een stokje voor dat laatste en dwong haar tot de aanleg van enkele waterpunten op de plekken waar de meeste vluchtelingen zich ophouden.
“

Zij verbood vluchtelingen toegang tot leegstaande panden, tenten en alles wat beschutting biedt. En ze verbood vrijwilligers hulp te bieden.

Help Refugees, Calais Refugee Kitchen, andere vrijwillige hulporganisaties en een bedrijf als zijn de enigen die met zeer beperkte, meest particuliere middelen zo systematisch mogelijk alle dakloze vluchtelingen in de omgeving eten, voorlichting, slaapzakken, kleding en medische noodhulp proberen te verstrekken. Daarin worden ze stelselmatig belemmerd door de politie en de met semiautomatische geweren uitgeruste CRS. Zij slaan voedsel uit handen van vrijwilligers en intimideren vrijwilligers met constante controles. Emmaüs Frankrijk en Artsen zonder Grenzen laten zich eveneens geregeld zien, maar andere officiële ngo’s zijn nagenoeg afwezig. Over de reden valt te speculeren. Gebrek aan middelen wegens de noodzakelijke aanwezigheid op zoveel andere humanitaire rampenplekken wordt genoemd. Intimidatie vanuit de Franse overheid is een andere mogelijke factor.

Lokale hulp

Vluchtelingen en hulpverleners berichten over racisme door inwoners van Calais en over geweld door extreemrechtse groepen. Onder de vrijwilligers zijn veel Britten maar ook Fransen, Belgen, Nederlanders, Duitsers, Italianen, Denen enzovoorts. Ze verspreiden vanuit een lokaal magazijn op een industrieterrein hulpgoederen. Ze proberen onder de radar te blijven en zich aan de regels van de Franse overheid te houden, vooral om hun toegang tot de vluchtelingen niet te verspelen. Een andere groep die in het gat springt dat de overheid laat, zijn de militantere lokale antifascisten. De Communistische Partij heeft hun enkele panden in Calais in bruikleen gegeven om dagopvang in te richten. Daar kunnen vluchtelingen op adem komen, zich douchen, wat eten, hun telefoon opladen en voorlichting over procedures krijgen. De activisten zijn ook juridisch en politiek actief en organiseren vredesdemonstraties. Die worden niet zelden met geweld opgebroken door de CRS en de Franse politie.
“

De Communistische Partij heeft enkele panden in Calais in bruikleen gegeven om dagopvang in te richten.

Internationaal falen

Human Rights Watch publiceerde in juli van dit jaar het rapport Like Living in Hell, waarin het politiegeweld in Calais werd gedocumenteerd. Nils Muiznieks, de Mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa stelde in oktober dat Europese landen hun regelingen voor familiehereniging moeten uitbreiden en versnellen, met de nadruk op de rechten van minderjarigen. Leden van het Europees Parlement dienden vorige maand een motie in ter ondersteuning van dit pleidooi.
“

Human Rights Watch publiceerde in juli van dit jaar het rapport ‘Like Living in Hell’, waarin het politiegeweld in Calais werd gedocumenteerd.

Maar intussen slaagt de Europese Commissie er niet in om de opvang en doorstroming van vluchtelingen in Griekenland en Italië adequaat te organiseren, weigeren de Oost-Europese EU-lidstaten categorisch vluchtelingen op te nemen en hebben zij hun grenzen potdicht gezet. Ook blijkt de Turkijedeal een humanitaire en politieke ramp. Volgens de Griekse onderminister van migratie laten de Turken telkens wanneer ze de druk op de EU willen opvoeren, meer vluchtelingen door. De Griekse regering slaagt er zelfs met hulp van de UNHCR niet in om de abominabele opvang op de Griekse eilanden te verbeteren. Op papier neemt de Europese Commissie maatregelen tegen georganiseerde vluchtelingensmokkel, maar in de praktijk zijn die niet effectief. De tienduizenden mensen op de vlucht voor oorlog, terreur, onderdrukking en honger vormen zo voor de georganiseerde misdaad in onder meer Griekenland, Italië, Spanje en Frankrijk een uiterst lucratief verdienmodel.

Wat er moet gebeuren

Human Rights Watch eist dat de Franse politie onmiddellijk stopt met het gebruik van pepperspray, traangas en ander geweld tegen vluchtelingen. De gemeente Calais moet waterpunten, douches en toiletten regelen. Het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken dient een lokaal kantoor te openen waar vluchtelingen asielprocedures kunnen opstarten. Intussen moet de Franse regering samen met hulporganisaties dakloze vluchtelingen opvang en assistentie bieden, desnoods elders in Frankrijk. Minderjarige, onbegeleide vluchtelingen verdienen speciale aandacht: zij behoeven adequate opvang, aandacht, informatie en toegang tot procedures.
“

Human Rights Watch eist dat de Franse politie onmiddellijk stopt met het gebruik van pepperspray, traangas en ander geweld tegen vluchtelingen.

Aan de overkant proberen Britse hulporganisaties, lokale overheden en Labourleider Jeremy Corbyn de druk op de regering-May op te voeren om gezinshereniging en opname van vluchtelingen te bespoedigen. Intussen is er een groot tekort aan eten, kleding, slaapzakken, verzorgingsspullen en medische noodhulp, en ook een tekort aan vrijwilligers. Via Facebook zijn diverse hulporganisaties te bereiken zoals Help Refugees en Calais Refugee Kitchen, Calais People to People Solidarity en het Nederlandse Live for Lives of Portagora Tilburg.
Behalve hulpgoederen en menskracht is er ook vanuit Nederland druk op de politiek in Parijs, Londen en Brussel nodig. Inzet van sociale media, opinieartikelen, rechtstreekse oproepen aan Kamerleden, Europarlementariërs, de Franse en Britse ambassade: het zijn allemaal manieren om die druk te helpen opvoeren. Kunstenares Tinkebell startte in 2016 de campagne We Gaan Ze Halen om aan Den Haag en Brussel duidelijk te maken: als jullie de menswaardige opvang en opname van vluchtelingen vanuit Griekenland niet regelen, doen wij als burgers dat. Die campagne zou zich moeten uitstrekken naar de honderden vluchtelingen in Noord-Frankrijk.

Er zijn Britse hulpverleners die minderjarigen in Calais op de trein hebben gezet naar Nederland. Zo is een Sudanese jongen hier in een azc terechtgekomen. Soedanese minderjarigen hebben in Nederland vaak recht op asiel. De Soedanezen in de bossen in Calais weten dat niet en de Franse overheid vertelt ze niets over hun rechten. Maar wanneer overheden in Europa hun plicht verzaken, zal de gemeenschap zelf moeten inspringen.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons