Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Omdat ik niet meer verkiesbaar ben bij de Europese Parlementsverkiezingen in mei 2019, durf ik politiek wat meer risico te nemen. Toen de Europese Commissie in september een nieuw
wetsvoorstel over terugkeer van afgewezen asielzoekers aanleverde en de Commissie Burgerlijke Vrijheden, Justitie en Binnenlandse Zaken een rapporteur zocht, heb ik mijn hand opgestoken.
Bij asielpolitiek hoort ook uitzettingsbeleid. Hoe je dat doet en wie je waarheen stuurt, daar valt nog heel veel aan te verbeteren.
“
Nationale regeringen willen strengere wetten waarmee ze mensen makkelijker aan de grens kunnen weren en asielzoekers soberder kunnen ontvangen
Sinds de zomer van 2015, toen er veel Syrische vluchtelingen via de Griekse eilanden naar de Europese Unie kwamen, zijn alle Europese asielwetten op de schop gegaan. Nationale regeringen willen allemaal strengere wetten waarmee ze mensen makkelijker aan de grens kunnen weren en asielzoekers soberder kunnen ontvangen. Meer mensen sneller terugsturen staat ook op het wensenlijstje. Er bestaat een Europese terugkeerrichtlijn, maar die is door veel lidstaten nogal labbekakkerig geïmplementeerd.
Mensen wegsturen die niet weg willen is heel moeilijk en heel duur. Ambassades geven niet graag paspoorten af aan landgenoten die tegen hun wil worden gestuurd. Iemand tegen zijn wil op een vliegtuig zetten, vraagt om veel mankracht. Passagiers op een lijnvlucht worden niet graag geconfronteerd met een schreeuwende, in de handboeien geslagen medereiziger. Piloten zien zo iemand als een veiligheidsrisico en kunnen hen van de vlucht weren.
Een medewerker van het Spaanse vluchtelingenwerk in Zuid-Spanje vertelde me onlangs dat hij op het politiebureau een briefje zag hangen met de tekst: ‘Geen Chinezen oppakken deze maand.’ Het geld voor tickets naar China voor de terugkeerders en de begeleidende marechaussee was op. Als je het zo bekijkt, is het voor een overheid een stuk eenvoudiger om mensen niet uit te zetten. Mensen zonder papieren zijn ook nog eens goedkope werkkrachten, bijvoorbeeld in de aardbeienvelden in Spanje en voor de sinaasappelpluk in Italië.
“
Zo’n informele top heeft resultaten nodig en de EC was behulpzaam: een nieuwe wet om meer mensen uit te zetten. Daar kun je als leider mee thuiskomen
Dus toen de ministers van Binnenlandse Zaken een paar jaar terug de Europese Commissie maanden tot een strengere wet, zei de Commissie, met haar onderzoek naar de implementatie van de huidige terugkeerrichtlijn door lidstaten in de hand: “Gaan jullie eerst maar eens de bestaande wet uitvoeren.” Ergens tussen toen en deze zomer is de Commissie toch overstag gegaan en schreef zij een herziening van de wet. Het titelblad van die herziene terugkeerrichtlijn illustreert – voor de kenners – de politieke situatie: ‘Een bijdrage van de Europese Commissie aan de bijeenkomst van de leiders in Salzburg op 19 – 20 september 2018’. Europese premiers en presidenten, ‘de leiders’, waren door het Oostenrijkse raadsvoorzitterschap uitgenodigd voor een informele topontmoeting over veiligheid en migratie. Zo’n informele top heeft resultaten nodig en de Europese Commissie was behulpzaam: een nieuwe wet om meer mensen uit te zetten. Daar kun je als leider mee thuiskomen.
“
In Nederland weet zowel de IND als de politici dat iemand die met een uitzetbevel en een treinkaartje uit het AZC gezet wordt vaak in het land blijft
En dus, omdat de Europese Commissie toch een wetswijziging indiende, schrijf ik nu aan de wijzigingsvoorstellen van het Europees Parlement op dat wetsvoorstel. De Commissie en de Raad hebben haast, want ze willen de wet afhebben voor de Europese Parlementsverkiezingen volgend jaar. Maar ik laat me niet opjutten. De Commissie maakt het in haar voorstel vooral eenvoudiger om mensen op te sluiten. De gedachte is dat je mensen in detentie niet kwijtraakt en dus — als de dag daar is — makkelijker op het vliegtuig zet. Daarom is de lijst van redenen om mensen op te sluiten langer geworden. Als je clandestien de grens met een Europees land overstak, als je niet genoeg geld hebt om jezelf te onderhouden, als je geen vaste verblijfplaats hebt of als je geen identiteitspapieren hebt, kun je gevangen worden gezet. Maar noem mij een afgewezen asielzoeker of niet-gereguleerde migrant die dat wel allemaal heeft?
De Commissie en de Raad van Ministers lijken hun hoop gevestigd te hebben op gedwongen terugkeer. ‘Wie niet mag blijven moet terug’ klinkt heel flink, maar zo werkt het niet. In Nederland weet zowel de IND als de politici dat iemand die met een uitzetbevel en een treinkaartje uit het AZC gezet wordt met de opdracht uit Nederland te vertrekken, vaak gewoon in het land blijft.
Mensen helpen vrijwillig terug te keren is de enige duurzame manier. En mensen doen dat alleen als ze met opgeheven hoofd terug kunnen. Kunnen ze thuis een nieuw leven opbouwen, kunnen ze hun familie weer onder ogen zien? Alleen als lidstaten daar aan gaan werken, zullen ze succesvoller zijn in het uitzetten van mensen. Omdat de Europese Commissie naliet onderzoek te doen naar de effecten van haar voorstellen, terwijl ze daartoe verplicht is, doet het Europees Parlement dat zelf maar.
Die resultaten komen in januari. En omdat ik mijn voorstellen daarop wil baseren, neem ik even de tijd. In januari kom ik met mijn geheel herziene versie van de terugkeerrichtlijn. Als dat betekent dat we vóór de verkiezingen geen overeenstemming zullen vinden met de Raad van Ministers, dan is het maar zo. Onze ‘leiders’ hebben geen haast om de
Europese wet op hervestiging te finaliseren en de herziening van ‘Dublin’ over de verdeling van vluchtelingen over de lidstaten ligt al jaren stil. Maar de terugkeerrichtlijn moet met stoom en kokend water door het Parlement geduwd worden. Ik weiger broddelwerk af te leveren omdat onze ‘leiders’ meer geïnteresseerd zijn in het pleasen van de publieke opinie dan in het resultaat.
