Ik moest afgelopen dinsdag naar Schiedam. Een stad net buiten Rotterdam, waar je eigenlijk niet zo snel naartoe gaat. Het was een grauwe, slome dag en de meeste winkels waren dicht toen ik daar rond lunchtijd rondliep. Nederland is geen Spanje of Italië en dus was ik nogal verbaasd over de gesloten winkels. Maar de stad heeft wel een museum voor hedendaagse kunst. Het Stedelijk Museum Schiedam. Daar is nu een tentoonstelling te zien met de genomineerden voor de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs, en een tentoonstelling met oude winnaars en publieksfavorieten.
Mijn nekharen staan recht overeind als ik de eerste gitzwarte Zwarte Piet-poppen zie
Onderweg werd wel duidelijk dat deze stad, zo'n 10 minuten buiten Rotterdam, de zwarte emancipatiestrijd van de afgelopen jaren niet had meegekregen. Waar je eerst blij verrast wordt door een poster van een feministisch pop-uprestaurant gaan je nekharen al vrij snel overeind staan door de eerste gitzwarte Zwarte Piet-poppen in de etalages. Eerst zijn het er twee, en dan al snel zijn ze overal. Ze stonden tussen de dildo's bij een seksshop en in de etalage van een kledingwinkel, met die kleren waar je veel witte mensen vaak in ziet, maar nog nooit zelf in een winkel bent tegengekomen. De poppen waren, Al Jolson, the Jazz Singer, blackface, zwart.
Ik kwam ook een reisbureau tegen. Zij hadden het over een andere boeg gegooid. In hun etalage stonden allemaal Boeddhabeelden en een enkele Sinterklaas. Aan hun etalage te zien, leken zij te bidden aan het altaar van Sinterklaas om verlost te worden van hun buren die zich niks leken aan te trekken van alle feiten over het racisme in Zwarte Piet en verhalen over de beschadigende ervaringen ermee. Hun racisme stinkt een uur in de wind en iedereen moet vervolgens doen alsof ze het niet kunnen helpen.
Was dit de plek waar de kunstwereld was neergestreken om haar volgende held te kronen?
Eenmaal bij het Stedelijk Museum Schiedam liep ik de ingang aanvankelijk voorbij. Er werden Sinterklaasliedjes gezongen op een binnenplein en er was een tent met een bord waarop iets over Sinterklaas stond. Nee, dit kon toch niet de plek zijn waar de volgende revelatie van de Nederlandse kunstwereld ontdekt zou worden? De plek waar de kunstwereld was neergestreken om haar volgende held te kronen. Nee, dit kon toch niet de plek zijn waar werk van geëngageerde kunstenaars als Ahmet Ögüt en Tala Madani te zien is? Dus wel.
Ik liep terug naar de binnenplaats, trotseerde de Sinterklaastent en stond in de deuropening van het museum. In de foyer zag ik twee Zwarte Pieten. Geen roetveegpieten, kleurenpieten of ieder andere oppervlakkige keuze, om het niet over het totale concept van de figuur te hebben, maar diepbruine Zwarte Pieten. Ze keken mij verschrikt aan. De twee, die een zakcentje verdienden door een racistische figuur te spelen, hadden waarschijnlijk niet verwacht mij te zien. Niet omdat ze mij herkenden, maar omdat ze een zwarte man zagen en niet wisten wat de reactie zou kunnen worden. Wij slachtoffers van het racisme worden nu constant neergezet als de agressievelingen bij dit conflict en niet de mensen die het racisme in stand houden. Of er schaamteloos aan blijven verdienen. Zonder een stap binnen te zetten, keerde ik mij om. Terwijl ik wegliep, ontving ik nog de ongezouten en ongevraagde mening van een blonde vrouw en een kortgeknipte roodharige vrouw. Er zou geen sprake van racisme zijn, kreeg ik naar mijn hoofd geslingerd.
Kon het maar 2020 zijn zodat er weer iemand is om het puin van Trump op te ruimen
Maar ik draai om de hete brij heen, want ik wil het eigenlijk over Trump hebben. Maar als ik daarmee zou beginnen, zou je afhaken. Want wie is het niet zat om het over die charlatan te hebben? Of naar de roep van witte mensen te luisteren die niet het gewicht van zijn beleid zullen voelen om zijn racistische achterban serieus te nemen? Of columns van witte columnisten die de neo-nazi's, die wereldwijd feest vieren door de winst van Trump, als een nieuw soort hipster behandelen? Trump is slechts twéé weken geleden gekozen als president en ik wil nu al dat zijn presidentschap voorbij is. Kon het maar 2020 zijn zodat er weer iemand is om het puin op te ruimen die hij zeker wereldwijd zal achterlaten. Er wordt vaak gezegd dat wanneer de VS verkouden is, de rest van de wereld niest. Wij zullen flink en onophoudelijk niezen de komende jaren.
Ook al heeft Hillary Clinton meer dan 2 miljoen stemmen meer, toch heeft Donald J. Trump 'gewonnen', volgens het Amerikaanse electorale college. Het is een systeem bedacht om staten die veel inwoners hadden die niet konden stemmen, de tot slaaf gemaakten, alsnog electorale zeggingskracht te geven. Het verbaast mij dan ook niet dat juist dit systeem heeft gezorgd voor de winsten van de laatste twee Republikeinse presidenten. Juist nu er een demografische verschuiving plaatsvindt in de VS doen racisten er alles aan om zoveel mogelijk mensen van de stembus af te houden. Volgens studies zullen de Europese-Amerikanen in 2042 een raciale minderheid zijn en dit was een van de laatste verkiezingen waar witte stemmers zich als een krachtig wit blok konden laten gelden. En dat deden ze ook.
De lijsten zijn zo wit en ontdaan van de rijkdom van multicultureel Nederland
In Nederland is het de vraag of die witte woede zich op dezelfde politieke manier zal manifesteren. Als je naar de concept-kandidatenlijsten kijkt van de partijen, lijken ze daarop in te spelen. In 2012 zei Hans Spekman van de PvdA al dat 'er even geen plek was' in het kabinet voor iemand met een migratieachtergrond. De lijsten zijn zo wit en ontdaan van de rijkdom van multicultureel Nederland dat het vrijwel zeker is dat de aanwezigheid van mensen met een migratieachtergrond in de kamer weer zal dalen. Er wordt gespeculeerd over een mogelijk electoraal succes van DENK en tegelijkertijd weet niemand dat zeker omdat peilers moeite hebben om de doelgroep van DENK te bereiken.
Mijn enige hoop is dat wat Sylvana Simons nu meemaakt tot directe verandering leidt in het beleid rondom de aanpak van misogynoir, racistisch seksisme en seksistisch racisme. Want dit is niet nieuw. Een jaar geleden bijvoorbeeld hadden we de Fabulous Four, Seada Nourhussen, Mariam El Maslouhi, Anousha Nzume en Arzu Aslan, in het NRC en de lading racistische en seksistische bagger die zij sindsdien dagelijks over zich heen krijgen, is vergelijkbaar. Seada werd laatst nog van Twitter af getreiterd doordat GeenStijl, De Dagelijkse Standaard en AT5 een enkele tweet van haar over Zwarte Piet hadden gebruikt als clickbait. En Arzu wordt constant door het slijk gehaald omdat haar gepassioneerde directheid over racisme, het witte superioriteitsdenken en seksisme door sommigen niet gewaardeerd wordt. Om maar te zwijgen over de behandeling van vrouwen uit niet-dominante groepen die niet publiek bekend zijn geworden. Het enige wat in het geval van Sylvana nieuw is, is de mogelijkheid om iemand op een positie te krijgen die de aanpak van dit psychologische geweld, en de dreiging van fysiek geweld, elke dag op de politieke agenda kan plaatsen.
Pers en media denken de witte woede te kunnen uitbuiten
Bij de pers en media is het duidelijk dat er mensen zijn die net als De Telegraaf de commerciële en electorale potentie van deze witte woede denken te kunnen uitbuiten. Initiator en hoofdredacteur van De Correspondent Rob Wijnberg liet bijvoorbeeld weer zien dat hij een plaat voor zijn kop heeft als het gaat om racisme in Nederland. Hij probeerde namelijk de PVV-stemmer te behagen in een ronduit slecht en islamofobisch stuk. Het enige goede aan de column was dat hij liet zien dat de Nederlandse media zo wit blijven omdat het veelal gebouwd is op familiebanden en ons-kent-ons-netwerken. Zijn werknemer Rutger Bregman deed na de verkiezingen in de VS de oproep om geen aandacht meer te geven aan raciale kwesties en alleen te focussen op sociaaleconomische uitsluiting. Hij en Bernie Sanders lijken maar niet de connectie te snappen tussen economische uitbuiting en raciale & culturele uitsluiting. Net als Sanders zal hij bedrogen uitkomen met zo'n simplistische benadering van de wereld waar we nu in leven.
En dat bedrog kan de rest van ons in gevaar brengen. Net zoals de mensen die mij niet hadden geïnformeerd over de Zwarte Pieten bij de ingang van het Stedelijk Museum Schiedam.
