Op Twitter schreef Claudia de Breij deze week dat we kunnen blijven praten of eindelijk iets kunnen doen, en tweette een link naar UNICEF waar je voor 15 euro dekens kan doneren. Ze heeft gelijk, vind ik.
We zijn een discussieland geworden waar belangrijke kwesties 'aangepakt' worden via eindeloze nietszeggende en soms kwalijke discussies. We zijn een land geworden dat wil polderen over mensenrechten. De ene kant wil een rechtvaardige en menselijke behandeling voor iedereen en de andere kant wil dat expliciet niet. Discussiëren of iemand menselijk en gelijkwaardig behandeld hoort te worden, impliceert dat zij kenmerken zouden kunnen hebben die een ongelijkwaardige behandeling rechtvaardigt.
De kwestie is wat de definitie van 'doen' is. Voor De Breij betekent 'doen' over de wereld trekken voor UNICEF om vluchtelingenkampen te bezoeken. Die daden heeft ze gebruikt als materiaal voor een oudejaarsconference en een boek waar ze een miljoenenpubliek mee bereikte. Voor mij betekent 'doen' onder andere het duidelijk vaststellen of wat er wordt gedaan de gelijkwaardige behandeling van iedereen verstevigt, of dat die daardoor nu juist wordt aangetast.
Polderen over andermans mensenrechten
Deze week werd duidelijk dat voor De Breij 'doen' tevens betekent: instemmend knikken terwijl Marianne Zwagerman in De Wereld Draait Door een ontmenselijkende kop over vluchtelingen in De Telegraaf zit goed te praten. Ook Matthijs noemde de inhoud van het stuk goed en toonde zo wederom aan dat hij zich alleen goed voorbereidt op gesprekken waar hijzelf gepassioneerd over is.
Manju Reijmer had op Twitter al laten zien waar we het precies over hebben en wees erop dat het bewuste artikel stigmatiserend, tendentieus en misleidend was. Dat de journalist in kwestie bovendien altijd een negatieve invalshoek kiest in zijn berichtgeving over vluchtelingen.
Aan tafel zat ook Dolf Jansen over andermans mensenrechten te polderen. Jansen, ambassadeur van ontwikkelingsorganisatie Oxfam Novib, gaf aan alleen over de kop vragen te hebben en wilde geen oordeel vellen over de journalist, het stuk of de krant. Daarnaast was hij stellig dat hij de hashtag #StopXenofoobTelegraaf niet ondersteunde, de hashtag die de feitelijke aanleiding was dat hij daar aan tafel zat. Meteen nadat Arzu Aslan de hashtag had gelanceerd, was die trending geworden op Twitter.
Witte tafel
Dat Aslan zelf niet aan tafel zat, liet zien hoe ongemakkelijk de verhouding van DWDD tot diversiteit is – tenminste, zolang die niet muziek- of sport-gerelateerd is. Naar mijn mening begon De Breij’s fout met het aanvaarden van de structurele uitsluiting van vluchtelingen door de redactie van DWDD. Het was een volledig witte tafel die over bruine en zwarte lichamen sprak. Vluchtelingen en asielzoekers zijn tot het rijtje migranten, gastarbeiders, moslims, koloniale subjecten en tot slaaf gemaakten gaan behoren en worden door de staat en media benaderd als objecten zonder zelfbeschikkingsrecht.
Tijdens de uitzending was Tim Hofman, de tafelheer van de dag, opvallend stil. Soms wilde hij iets zeggen, maar werd dan door Van Nieuwkerk onderbroken. Toen hij eindelijk een zin mocht afmaken, bleek dat niet zo’n beste beurt: hij vroeg Jansen en Zwagerman wat hun angsten waren. Niemand bij wie het opkwam te vragen naar de angst van de vluchtelingen zelf, of naar hun huidige mensonterende behandeling. Op de site heeft De Wereld Draait Door 'asielplaag' gekozen als tag voor het gesprek in plaats van #StopXenofoobTelegraaf.
'Niet zo fraai'
'Niet zo fraai', noemde De Breij de kop aan het eind van het gesprek. Het was een zorgwekkend eufemistische benaming. Eerder in de uitzending zei De Breij nog dat we ontmenselijkende termen als 'asielstroom' niet langer moeten gebruiken. De kop over een 'asielplaag' had toch ergens wel nut, vond ze. Zij refereerde aan het 'tuig' dat de asielprocedure misbruikt en dat kon je dan maar beter in die termen benoemen. Maar was dat niet precies het argument waarmee Zwagerman de kop goedpraatte? Dat het eigenlijk gewoon om criminelen ging?
Het probleem met Zwagermans stelling is dat de harde lijn die de Telegraaf jegens Nederlandse criminelen hanteert, nooit gepaard gaat met ontmenselijking. De criminele bankiers waar Zwagerman tijdens de uitzending mee zwaaide, worden niet neergezet als een plaag of als een onophoudelijke stroom. De angst voor mogelijke wandaden van bankiers wordt niet gepresenteerd als een existentiële bedreiging van Nederlandse waarden en normen. De bankiers die de financiële crisis hebben veroorzaakt en daarmee ontelbare levens hebben verwoest, worden nog steeds met respect behandeld. Waarom kunnen mensen die aan dood en verderf zijn ontsnapt en die hun hebben en houden moesten achterlaten, níet op een dergelijke coulance rekenen? Getraumatiseerde mensen krijgen hier te maken met gemeenteraadsbestormers en militaire oefeningen naast hun verblijfplaats.
Gedemoniseerd
Het zegt iets over dit land dat De Telegraaf, met haar traditioneel xenofobische redactionele lijn, de grootste krant is. Haar impact op het medialandschap is voelbaar. Elke dag weer een bericht waarin culturele, raciale, religieuze en etnische diversiteit negatief wordt afgeschilderd en de ontkenning van de waarde van diversiteit plaatsvindt. Media met een meer technocratische, economische of progressieve signatuur hebben de toon overgenomen – evenals het gemak waarmee wordt gedemoniseerd.
Het zegt iets over dit land dat De Telegraaf, met haar traditioneel xenofobische redactionele lijn, de grootste krant is
De Wereld Draait Door wordt gemaakt door de VARA, bepaald geen omroep die als racistisch kan worden bestempeld. Waarom kunnen zij die kop dan toch als een normale tag presenteren? Demoniseren is van een misselijkmakende stijlfiguur verheven tot een journalistieke gemeenplaats, en slechts weinigen binnen de beroepsgroep verzetten zich daartegen. Velen negeren moedwillig de implicatie van de gebruikte woorden: wie niet langer voor mens wordt aangezien, mag rekenen op een mensonterende behandeling.
White saviour industrial complex
Op Twitter verdedigde De Breij zich met de opmerking dat zij zich altijd inzet voor vluchtelingen en juist daarom het stuk in de Telegraaf goed vond. Ze plaatste een link naar een verslag van een reis die ze voor UNICEF maakte. De bijbehorende foto’s lijken te passen in de oude trend van het white saviour industrial complex. Dat deed bij mij bellen rinkelen over wie nou precies geholpen wordt bij dit soort acties.
Ik belde Lebowski, de uitgever van De Breij’s boek over die reis, om te vragen hoe de opbrengst ervan wordt verdeeld. De Breij noemde wat zij met de vluchtelingen heeft gedaan, immers hulp, niet exploitatie. Na een poosje in de wacht te zijn gezet door een vriendelijke telefoniste kreeg ik te horen dat hun juridische afdeling hier niets over kwijt wil. Ook UNICEF had een vriendelijke telefoniste, maar geen antwoorden. Via de UNICEF online livechat helpdesk kwam ik wel te weten dat de KLM partner is van UNICEF. Wat dat voor De Breij's reiskosten betekende kon 'Emma' niet zeggen, maar ik gok dat niemand hoefde te betalen voor haar vluchten naar Libanon, Macedonië en Griekenland.
[UNICEF doet er kennelijk niet moeilijk over dat de KLM ook vluchten verzorgt voor de deportatie van asielzoekers. Toen ik de KLM belde om te vragen hoeveel zij voor deze uitzettingen betaald krijgen, werd ik doorgestuurd naar het ministerie van Veiligheid en Justitie. Om privacyredenen zegt de KLM niet hoeveel ze verdienen aan hun onvrijwillige klanten.]
Solidariteit
Na dit alles lijkt me dat de vluchtelingen die De Breij heeft gesproken, háár hebben geholpen en niet andersom. Dat zij hen vervolgens probeert te gebruiken als schild tegen de kritiek die ze ontving voor haar optreden bij DWDD, maakt het dubbel zo triest. De vrouwen die ze sprak toonden niet alleen solidariteit met een wildvreemde Westerse witte vrouw die hen nodig had voor haar werk, maar diezelfde solidariteit zet De Breij nu in om de ontmenselijking van mensen in de asielprocedure door de Telegraaf goed te praten.
Misschien wordt het tijd toch iets grondiger te praten over wat we doen, en na te denken over wat we zeggen.
