Er staat ons een ‘duizelingwekkende opgave’ van economische groei en verminderd grondstofgebruik te wachten volgens Professor Arnold Tukker (Universiteit Leiden). De circulaire economie wordt vaak genoemd als dé oplossing. De overgang naar die zo gedroomde ‘kringloopeconomie’ bevat echter een aantal ongemakkelijke waarheden.
Professor Tukker zet het in zijn oratie stevig neer. Gezien de bevolkingsgroei en een groeiende middenklasse in opkomende landen zal de economie de komende decennia flink moeten groeien. Die benodigde groei zorgt voor een economie die misschien wel 16 keer zoveel grondstoffen verbruikt en uitstoot veroorzaakt als nu. Velen zien de circulaire economie als essentiële randvoorwaarde voor duurzaamheid: in plaats van telkens nieuwe grondstoffen te gebruiken voor producten die uiteindelijk als afval verdwijnen komen material in kringlopen terecht. Zo zou de economie minder grondstoffen nodig hebben. Toch bestaan er drie ongemakkelijke waarheden over die circulaire economie.
Bijna helft energie en materialen niet geschikt voor kringloop
Bijna de helft van ons materiaal kan niet mee in een kringloop. 20 procent van ons huidige materiaalgebruik bestaat uit fossiele energie: olie, kolen en gas. Deze verbranden ‘op’ en daar is geen kringloop van te maken. Er zijn wel innovaties rondom het omzetten van CO2 in plastics of andere materialen, maar dit kost nog net zoveel energie als het verbranden zelf. Ook bestaat zo’n 30 procent van het materiaalgebruik uit voedsel. Dit is lastig om circulair te maken, aangezien het voedsel grotendeels wordt opgegeten. Toch valt er nog wel wat te doen aan voedselverspilling en zou een ‘gezonde’ vlees- en melkconsumptie heel wat landbouwproductie kunnen besparen.
20 procent van ons huidige materiaalgebruik bestaat uit fossiele energie en 30 procent uit voedsel. Dit is lastig om circulair te maken
Industriële ecologieIndustriële ecologie is de wetenschap die onderzoekt hoe materialen, afvalstromen en energie door de economie stromen. Dit gebeurt bijvoorbeeld via een levenscyclusanalyse van producten (LCA), koppelen van databronnen en toekomstverkenningen. Prof. dr. Arnold Tukker sprak op 26 februari zijn oratie uit. Hij aanvaarde hiermee het ambt van hoogleraar industriële ecologie binnen het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) aan de Universiteit Leiden.
Veel infrastructuur nodig
Zelfs al zou je alle materialen recyclen die als afval vrijkomen, nog is een stevige hoeveelheid grondstoffen nodig voor het bouwen van infrastructuur. Dit geldt met name voor de opkomende landen. Daar wordt veel gebouwd en dus materiaal verplaatst van de natuur naar de economie. Pas als qua infrastructuur een ‘steady state’ is bereikt en er geen nieuwe huizen, snelwegen of kantoren nodig zijn, kom je in een situatie dat behoefte aan grondstoffen kan worden gedekt door materialen die worden teruggewonnen via de ‘urban mines’. Helaas, voor veel infrastructuur duurt het nog wel 50 jaar tot deze ‘steady state’ is bereikt en zelfs dan zijn bepaalde materialen alsnog niet te hergebruiken en heb je energie nodig voor opwekking.
De huidige crisis in grondstofprijzen is tijdelijk
Auto kan niet tien keer lichter
Bij 7 procent economische groei per jaar in de wereld zou de economie in 35 jaar vertienvoudigen. Per euro wil je dan eigenlijk dat de materiaalbehoefte tien keer zo klein is als nu. Dit blijkt in de praktijk echter lastig. Stel dat een auto nu 1,000 kilo weegt. Die kan niet zomaar terug naar 100 kilo in 25 jaar. Laat staat als de economie de komende 100 jaar net zoveel groeit en de auto dus moet zijn teruggebracht tot 1 kilo. Uitspraken dat economische groei en materiaalgebruik dus kunnen worden ‘ontkoppeld’ blijken in de praktijk lastig.
Leiden-Delft-Erasmus Centre for Sustainability
De Universiteit Leiden, TU Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam werken steeds meer samen om de omslag naar een circulaire economie te onderzoeken. Ze kijken hierbij naar 4 onderdelen: technologie, businessmodellen, beleid en (grondstoffen-)economie.
Van circulaire economie word je rijker
Ondanks deze ‘ongemakkelijke waarheden’ is een omslag naar een circulaire economie volgens Tukker noodzakelijk, zeker na het ambitieuze Klimaatakkoord van Parijs. De huidige crisis in grondstofprijzen is tijdelijk. Met een overgang naar een circulaire economie zijn minder grondstoffen nodig, de kans op oorlogen om grondstoffen neemt af, welzijn neemt toe. Als een circulaire economie inderdaad met 80 procent minder grondstoffen toekan dan een ‘lineaire economie’ kunnen mensen binnen dezelfde grenzen van de planeet liefst 5 keer zo rijk worden. Volgens Professor Tukker is het dus niet de vraag óf je een mensgerichte circulaire economie moet willen, maar hoe je deze realiseert.
