In 2000 hebben de Verenigde Naties acht concrete doelen gesteld voor 2015 om armoede, honger en ziektes te bestrijden: de millenniumdoelen. Hoewel de doelen niet zijn behaald, is er veel vooruitgang geboekt. Helaas blijft sub-Sahara Afrika beduidend achter ten opzichte van andere delen van de wereld. Tegelijkertijd heeft deze regio wél de meeste vooruitgang geboekt in de afgelopen vijftien jaar. Vooral wat betreft het tweede millenniumdoel: ervoor zorgen dat alle meisjes en jongens ter wereld de kans krijgen om goed basisonderwijs te volgen.
Vier succesfactoren
Tanzania heeft, na Ethiopië, de meeste vooruitgang geboekt in sub-Sahara Afrika op het gebied van educatie. Zo is het aantal kinderen dat op een basisschool staat ingeschreven in de afgelopen vijftien jaar met 40% gestegen, net als de hoeveelheid kinderen dat het basisonderwijs afmaakt. En dat terwijl de bevolking met bijna 30% is gegroeid. Er zijn vier belangrijke factoren waardoor Tanzania, ondanks zijn zwakke overheid en hoge mate van corruptie, een enorme boost heeft gegeven aan de educatiesector.
Succesfactor #1: ontwikkelingshulp
Tanzania is een ‘donor darling’: na Ethiopië ontvangt dit land de meeste ontwikkelingshulp van sub-Sahara Afrika. In 2002 verleende de Wereldbank flinke financiële steun aan Tanzania’s eerste grote educatieprogramma sinds de jaren 80 van de vorige eeuw: het Primary Education Development Programma (PEDP).
Door de afschaffing van het schoolgeld steeg het percentage leerlingen dat ingeschreven stond op een basisschool van 68% in 2002 naar 100% in 2004
Dit programma bleek uiterst succesvol. Door de afschaffing van het schoolgeld steeg het percentage leerlingen dat ingeschreven stond op een basisschool van 68% in 2002 naar 100% in 2004. Tussen 2002 en 2007 werden er ruim 4000 scholen gebouwd en kregen steeds meer leerlingen toegang tot schoolboeken.
De bereikte resultaten bleken echter niet duurzaam. Na de start van het tweede educatieprogramma (PEDP II) in 2007 daalden de educatiecijfers in rap tempo. Dit kwam doordat het programma nauwelijks steun ontving van donoren, waardoor de vooraf opgestelde doelen niet werden behaald. Bovendien was er sprake van een onjuiste begroting en onvoldoende bewaking van het budget, waardoor veel geld in de zakken van corrupte ambtenaren verdween. Desondanks was het succes van het eerste educatieprogramma zo groot dat Tanzania zijn nummer 2-positie binnen de sub Sahara-regio tot op de dag van vandaag heeft weten te behouden.
Educatie is al jarenlang de belangrijkste sector in overheidsfinanciering
Succesfactor #2: educatie grootste overheidsuitgave
De Tanzaniaanse overheid erkent het belang van opgeleide burgers. Educatie is al jarenlang de belangrijkste sector in overheidsfinanciering: ongeveer 17% van het nationale budget wordt hieraan besteed. Hoewel de Education For All-overeenkomst (EFA) een streefpercentage van 20% hanteert, is Tanzania op dit punt koploper in sub-Sahara Afrika.
Succesfactor #3: ouderbijdrage en mentaliteitsverandering
De Tanzaniaanse educatiesector wordt niet alleen gefinancierd door de overheid en donoren, maar ook door ouders. Hoewel schoolgeld voor basisonderwijs is afgeschaft, betalen ouders de boeken, schooluniformen, tafels en lunch van hun schoolgaande kinderen.
Ouders zijn zich nu bewuster van het belang van educatie
Het feit dat er zoveel meer kinderen naar school gaan dan vijftien jaar geleden, komt dus niet alleen door de afschaffing van het schoolgeld. Ouders zijn in de loop van de tijd bewuster geworden van het belang van educatie. Terwijl kinderen – vooral meisjes – vroeger vaak thuis werden gehouden om voor inkomen te zorgen, gaan de meeste kinderen in Tanzania nu naar school.
Succesfactor #4: controle door burgers
Tanzania heeft recentelijk een decentralisatieproces ondergaan, waardoor de macht niet alleen meer bij de centrale overheid ligt, maar ook bij lokale overheden. Hierdoor staan burgers dichterbij besluitvormingsprocessen en hebben zij meer invloed op de manier waarop (educatie)budgetten worden uitgegeven.
Ngo's monitoren de overheid waardoor onjuiste begrotingen en corruptie sneller aan het licht komen
Door de toegenomen persvrijheid in Tanzania ontstaan er steeds meer ngo’s die de overheid monitoren. Zij zorgen ervoor dat onjuiste begrotingen en corruptieschandalen sneller aan het licht komen. Een voorbeeld is HakiElimu: een organisatie die de overheid controleert en aanspreekt op onregelmatigheden in de educatiesector. De rapporten die zij schrijven op basis van hun bevindingen zijn beschikbaar voor alle burgers, en in begrijpelijk Swahili en Engels geschreven.
Investeer in duurzame ontwikkelingssamenwerking
Hoewel het versterken van de overheid en het terugdringen van corruptie de twee beste manieren zouden zijn om Tanzania’s succes in de educatiesector te behouden en te verhogen, zijn dit in praktijk de grootste uitdagingen voor ontwikkelingslanden.
Ook afhankelijkheid van ontwikkelingshulp is gevaarlijk, omdat reeds behaalde resultaten teniet kunnen worden gedaan door plotseling afnemende donorsteun. Een betere optie is daarom om te investeren in duurzame ontwikkelingsamenwerking, waardoor landen uiteindelijk hun eigen inkomen kunnen genereren. Tanzania, een land dat rijk is aan grondstoffen en de meest diverse fauna heeft van Afrika, beschikt in ieder geval over tal van mogelijkheden om zelf economische groei te bewerkstelligen.
Het succes van Tanzania is hét schoolvoorbeeld van hoe ontwikkelingslanden, ondanks hun zwakke overheid, verbluffende vooruitgang kunnen boeken op het gebied van educatie. Tanzania is in ieder geval een grote stap dichterbij de sleutel tot ontwikkeling en economische groei: een land vol geschoolde burgers.
Dit is een artikel in de scriptiereeks. OneWorld geeft afgestudeerden die een scriptie over duurzame ontwikkeling hebben geschreven de gelegenheid een artikel te schrijven op basis van de scriptie. Het artikel wordt in overleg met de schrijver geredigeerd. Voorwaarde is dat de scriptie met minimaal een 8 is gewaardeerd.
