Dit artikel maakt deel uit van de serie ‘2015: The future we want’ die OneWorld in 2013 initieerde.
Een betere wereld begint bij een mentaliteitsverandering, stelt Maurits Kreijveld. Waar nu de nadruk ligt op geld en groei, moeten we toe naar sociaal kapitaal.
De financiële crisis, de verslechtering van onze leefomgeving en de toenemende dreiging van oorlogen om schaarser wordende grondstoffen, dwingen ons om na te denken over alternatieven voor ons huidige economische systeem dat is gebaseerd op welvaart, groei en geld. Naast slimmere manieren van organiseren, nieuwe groene innovaties en efficiënter omgaan met schaarse hulpbronnen, is ook een mentaliteitsverandering noodzakelijk. Om deze verandering te faciliteren zou een ‘ecologische en sociale valuta’ een rol kunnen spelen, omdat daarmee mens en milieu een waardering krijgen in het systeem van ‘geld’ dat in onze samenleving zo belangrijk is.
Mentaliteitsverandering
Dankzij internet en andere nieuwe technologieën kunnen we op steeds slimmere manieren samenwerken en processen organiseren. In mijn boek Samen slimmer beschrijf ik diverse vormen van samenwerking die bijdragen aan een gezondere en innovatievere samenleving die beter gebruik maakt van ieders bijdrage. Toch zijn alleen technische middelen niet genoeg. Er zal ook een mentaliteitsverandering moeten komen. Bedrijven en overheden geven weliswaar aan dat ecologische en sociale kanten belangrijk voor ze zijn maar in de alledaagse praktijk wordt hun handelen beheerst door financiële doelstellingen, waar zij op worden afgerekend.
Eco-munt
Het zou daarom interessant kunnen zijn om een ‘eco-munt’ in het leven te roepen. Landbouwgrond krijgt pas waarde als deze verhandeld kan worden. De intrinsieke, ecologische waarde van de grond zou ook een waarde moeten kunnen hebben die in het economische systeem vergelijkbaar is met geld. Pas dan krijgt bijvoorbeeld een arme boer een keuze wat hij zal doen met zijn grond: gaat hij het tropisch regenwoud wel of niet kappen? Op diverse plekken is nagedacht hoe zo’n eco-munt systeem eruit zou kunnen zien en zou kunnen werken.
Maurits Kreijveld (@wisdomofcrowd) is futuroloog en gefascineerd door de relatie tussen technologie en samenleving. Hij is schrijver van de boeken Samen slimmer en Veel gekwetter, weinig wol. Hij blogt tevens voor Frankwatching.
Sociaal kapitaal
Op eenzelfde manier zou een systeem kunnen werken om ‘sociaal kapitaal’ of stakeholders-waarde te materialiseren. De ‘eco-munt’ zou daar een onderdeel van kunnen zijn. Stakeholder value (waarde voor belanghebbenden) lijkt weer belangrijker te worden ten opzichte van de shareholder value (waarde voor aandeelhouders). Mede dankzij het internet en sociale media is de productie van goederen en diensten steeds vaker een co-creatie tussen bedrijven, overheden en consumenten, in flexibele, wisselende netwerken. Daarbij spelen sociale waarden een belangrijke rol: de bereidheid om te delen, elkaar te helpen, iets te geven, samen te werken. Dit zijn de nieuwe productiefactoren. In de relatie tussen diverse stakeholders vindt immateriële waardeuitwisseling plaats. Bovendien worden reputatie, aandacht en vertrouwen steeds belangrijkere waarden die het succes van ondernemingen en overheden gaan bepalen. Worden de ‘stakeholders’ weer in ere hersteld ten opzichte van de ‘shareholders’?
Toch geeft ook op dit vlak het huidige financieel-economische systeem weinig of geen houvast voor al deze nieuwe vormen van waarde-uitwisseling en –creatie. Bedrijven zouden geholpen kunnen zijn bij een systeem waarmee ze het ‘sociaal kapitaal’ of de goodwill die ze hebben opgebouwd bij hun stakeholders in geld kunnen uitdrukken. Stel: ik heb als onderneming dit jaar weinig winst gemaakt in financiële zin, maar ik heb wel een miljard aan ‘sociaal kapitaal’ verdiend. Hiermee kan ik dan nieuwe producten ontwikkelen en verkopen samen met gebruikersgroepen die uit betrokkenheid hun inzet leveren.
Sociale valuta
Hoe zou een ‘sociale valuta’, waarmee ‘sociaal kapitaal’ wordt materialiseerd, eruit kunnen zien? De afgelopen jaren heb ik mogelijkheden voor zo’n muntsysteem verder onderzocht. Stakeholders zoals gebruikersgroepen, spelen een cruciale rol bij het bepalen van de ‘sociale waarde’ en de reputatie van een organisatie of community: je omgeving bepaalt immers jouw sociale waarde.
Sociale media bieden een manier om te belonen en te waarderen: zo zijn er online overal wel waardepunten te vinden: ‘kudos’, maar ook het aantal ‘likes’, ‘retweets’ en volgers zijn graadmeters. Sociale media indexen zoals Klout en Peerindex bouwen hier op door en geven een eerste idee hoe een sociale munt eruit zou kunnen zien. Deze indexen berekenen de invloed of waarde van een persoon of merk op basis van meerdere variabelen. Zij kijken daarbij onder andere naar het aantal actieve volgers op Facebook en Twitter. De indexen geven een inschatting van het aantal mensen dat iemand daadwerkelijk kan mobiliseren of ‘engageren’ en daarmee passieve volgers uit te filteren. Sociale indexen zijn de afgelopen tijd enorm in opkomst en zullen naar verwachting steeds meer informatie bevatten en nauwkeuriger worden.
Daarnaast krijgen producten en diensten hun waarde op de markt waar ze verhandeld worden. In een spel van vraag en aanbod wordt de waarde van een organisatie of product bepaald door de ‘wisdom of crowds’ en peer-to-peer principes waarbij gelijken elkaar beoordelen. In diverse projecten worden de voorwaarden van deze markten voor sociale valuta verder onderzocht en uitgewerkt, zoals in het Metacurrency Project. Belangrijke voorwaarden voor het goed functioneren van markten voor (sociale) valuta zijn open verhandelbaarheid, openbare spelregels en transparantie.
Dit koop je ervoor
Een sociale munt zou een oplossing kunnen zijn in onze door geld gedomineerde wereld. Wat mij betreft worden deze alternatieve muntsystemen verder uitgewerkt en wordt er serieus gekeken of deze een rol kunnen gaan spelen in onze samenleving. Het beantwoordt de vraag van iedereen die, ondanks het besef dat het duurzamer en socialer moet, denkt: wat koop ik ervoor?
