Genève en Astana
16 mei gaan de Syrië besprekingen in Genève weer van start. Niet dat de verwachtingen hoog gespannen zijn: de besprekingen, onder leiding van de VN, gaan over een politieke transitie. Tussendoor zijn er in Astana, Kazachstan, besprekingen die gaan over militaire oplossingen. Het is een initiatief van Rusland, Turkije en Iran. De drie landen met een macht op de grond. De VS is afwezig. Eerst door de presidentsverkiezingen, maar die zijn alweer een tijdje achter de rug. “De Amerikanen stuurden wel hun ambassadeur in Kazachstan, maar die kent het Syrië dossier niet”, vertelde Alewiet Munzur Makhous, lid van het onderhandelingsteam, en ambassadeur voor de Syrische politieke oppositie in Frankrijk.
Staakt-het-vuren niet gehandhaafd
In Astana zijn het Syrische regime en de Syrische gewapende oppositie vertegenwoordigd. Dat wil zeggen: nagenoeg alle FSA-fracties, en Jaish al-Islam, een grote islamitische brigade die Oost Ghouta als haar thuisbasis heeft. Dat de Syrische gewapende oppositie aanwezig was, is opvallend. De vorige ronde hadden ze geboycot omdat de in eind december afgesproken staakt-het-vuren van meet af aan niet wordt gehandhaafd.
Arabische commentatoren zeggen dat Rusland de oppositie en landen die de oppositie steunen onder druk heeft gezet. In de loop van de ochtend komt de oppositie delegatie met een verklaring: ‘Vanwege het aanhoudend bestoken door het regime van Latamneh in de provincie Hama en Nasib, in de zuidelijke provincie Deraa, doen ze niet mee aan de besprekingen. Ondertussen praten ze nog wel met de VN-delegatie.
In Astana I en II was afgesproken het staakt-het-vuren van eind december te verstevigen, maar het Syrisch regime waande zich blijkbaar zo comfortabel dat ook een “Red Line” niet wordt gehandhaafd. Op 4 april zette het in Khan Shaykhoun Saringas in. Althans, dat is wat de Amerikaanse, Franse en Turkse regeringen, en een aantal andere westerse landen en onderzoeksorganisaties zeggen.
Russisch plan: 4 de-escalatie zones
Rusland verraste de Syrische gewapende oppositie om vlak voor Astana met het plan voor vier de-escalatie zones of ‘safe zones’ te komen: de provincie Idlib, waarin Khan Shaykhoun ligt, delen uit aangrenzende provincies, delen van oostelijke buitenwijken van Damascus en de twee zuidelijke provincies Quneitra en Deraa. Rusland, Turkije en Iran zouden die de-escalatie garanderen.
Translated #Russia|n MoD briefing #Syria|n War De-escalation Zones map
Here is the original document https://t.co/txRAX07Vmh pic.twitter.com/6NlCxnYbEb— RussianDefence.com (@Russian_Defence) 5 mei 2017
Maar de gewapende oppositie ziet een rol voor Iran, en de door haar georganiseerde milities als waarnemer, niet zitten. Iran, Hezbollah, Iraakse en andere buitenlandse sjiitische milities worden door waarnemers verantwoordelijk gehouden voor het ‘ongoing’ etnisch zuiveren. Oftewel het soennitisch zuiveren van plaatsen en dorpen in het Westen van Syrië. Direct na het ingaan van het de-escalatie plan ging de Syrische luchtmacht door met bombarderen. Ook op twee van de vier in het plan genoemde ‘safezones’. Ondertussen zei de Syrische minister van Buitenlandse Zaken, Walied al-Muallim, in een persconferentie dat Syrië zal reageren als rebellen zich niet houden aan dit plan. Rusland wil dat de VN Veiligheidsraad het plan goedkeurt. Maar de stemming is uitgesteld, Westerse landen hebben vragen en bedenkingen: de grenzen van de zones zijn niet duidelijk zeggen Westerse diplomaten.
Aan de laars lappen
Het regime lijkt alle internationale afspraken aan zijn laars te lappen. Sinds eind december is er, onder leiding van Rusland, een staakt-het-vuren afgesproken, maar het regime voelde zich vrij genoeg om een aanval met Saringas uit te voeren.
Human Rights Watch: Khan Shaykhoun
Human Rights Watch bracht vorige week een rapport uit over gifgasaanvallen in Syrië, met die van Khan Shaykhoun in het bijzonder. Ik sprak met Kenneth Roth, directeur van Human Right Watch.
Wat zijn volgens u de belangrijkste punten van jullie rapport?
“Het belangrijkste is dat de Russische en Syrische versies over Khan Shaykhoun afwijken van wat er op de grond is gebeurd, dat de bommen die zijn gebruikt van Sovjet makelij zijn en er Syrische vliegtuigen zijn gebruikt om de bommen te gooien.
De bommen zijn speciaal gemaakt voor gebruik van Saringas. We weten niet of Syrië deze bommen verborgen hield of dat ze recentelijk door Rusland zijn geleverd.”
"En het tweede is dat Syrische regeringsvliegtuigen recentelijk op vier andere locaties gifgasaanvallen hebben uitgevoerd: in Aleppo, in Latamneh en Khan Shaykhoun, Noord Hama en op verschillende locaties in de omgeving van Damascus.
“Het zou ‘nogal onmogelijk’ zijn voor vliegtuigen om geheime chemische wapendepots door het hele land voortdurend te raken”, aldus Roth.
Ook het tijdstip dat door Syrië werd genoemd en later door Rusland werd herhaald over het tijdstip van een Syrisch bombardement op een volgens hen chemisch wapendepot klopt niet: de video’s en foto’s van slachtoffers kwamen al vele uren eerder die ochtend naar buiten. Waarom zouden Rusland en Syrië een verhaal vertellen dat zo makkelijk onderuit te halen is?
Roth: “Het is erg lastig om zo’n gifgasaanval te verdoezelen.”
Heeft het regime na Khan Shaykhoun nog een gifgasaanval uitgevoerd?
“Ja, afgelopen weekend nog, in Latamneh. Hier ging het om een chloorgasaanval.”
Wat moet er gebeuren volgens jullie?
“Rusland en Iran zouden het Syrische regime onder druk moeten zetten om per direct elk gebruik van chemische wapens stop te zetten. Ze moeten zorgen dat Syrië medewerking verleent aan onderzoekers. Verder zouden ze ook de samenwerking met Syrische personen en militaire eenheden die verdacht worden van betrokkenheid bij chemische aanvallen of andere oorlogsmisdaden moeten stoppen.”
“Rusland en China moeten stoppen hun vetorecht te gebruiken in de Veiligheidsraad waarmee ze de verantwoording van ernstige misdaden blokkeren. En ze zouden verwijzing van de situatie in Syrië naar het ICC in Den Haag moeten steunen. Op 12 april faalde de Veiligheidsraad om de Khan Shaykhoun aanval te veroordelen en om samenwerking te eisen van de Syrische regering om de onderzoekers hun werk te laten doen”, aldus Roth.
“En ondertussen zouden alle VN lidstaten het Syrië accountability mechanism, het verantwoordingsmechanisme, dat door de algemene vergadering in december 2016 is opgericht moeten steunen.”
“In ieder geval heeft de algemene secretaris van de VN, Antonio Guterres, nu net na het verschijnen van ons rapport, een vacature uitgezonden voor een hoofdaanklager voor dit onderzoek. Dat is alvast een begin.”
