Naar schatting biedt de kleinschalige mijnbouw werk aan 8000 tot 30.000 Zuid-Afrikanen. In heel Afrika loopt dat aantal op tot acht miljoen mijnbouwers en 45 miljoen mensen die ervan moeten leven. Volgens gegevens van de Verenigde Naties (VN) wordt twintig procent van het Afrikaanse goud en bijna alle edelstenen, naast diamant, door kleine mijnbouwers geproduceerd.
Geen illegale praktijk
Sizwe Phakathi, de hoofdverantwoordelijke voor veiligheid en duurzaamheid voor de Zuid-Afrikaanse Kamer van Mijnbouw, startte ooit als onderzoeker van kleine mijnen. Zijn studie in opdracht van het Afrikaanse Ontwikkelingscentrum voor Mineralen, richtte zich op informele steenkool- en kleimijnen in Blaauwbosch in de provincie Kwazoeloe-Natal."We kunnen kleinschalige mijnbouw niet afdoen als een illegale praktijk", zegt hij. "Toch werd dit jarenlang zo genoemd. Dat komt omdat de meeste mijnbouwers de wet niet kennen en ook geen vergunning hebben om dit werk te doen".
In de regio die Phakathi bestudeerde, beschikt 94 procent van de mijnbouwers niet over de juiste papieren. "Toch zijn velen van hen de hoofdkostwinnaar van een gezin", zegt hij.
Reguleren
Pheaga Gad Kwata, de directeur van de afdeling kleinschalige mijnbouw van het Departement van Mineralen (DMR) gelooft dat het reguleren van deze activiteit de arbeiders meer toegang zou geven tot nuttige technologie en betere afzetmarkten.
"We realiseren ons dat het een sector is waarin je vrij snel werk kunt vinden", zegt Kwata. "Het DMR richt zelfs workshops in om kleine mijnbouwers een training te geven en hen in te lichten over de voordelen om het werk binnen wettelijke kaders te doen."
Volgens Phakathi zou een betere regelgeving kunnen leiden tot betere gezondheids- en veiligheidsnormen, iets wat nu voor een groot deel afwezig is in de sector. Uit zijn onderzoek bleek dat kleine mijnbouwers amper gebruik maken van veiligheidsmateriaal zoals helmen, veiligheidsbrillen of handschoenen. De plaatselijke hogeschool in Mzamo moest verplaatst worden toen uit de nabijgelegen mijn giftige gassen ontsnapten.
De regelgeving komt desondanks traag op gang. De sector belooft geen fortuinen en de kleine mijnbouwers beschikken vaak niet over de middelen naar een bureau van de DMR te gaan, dat vaak ver van hun dorp verwijderd is. De kostprijs voor een vergunning, die onder meer inhoudt dat ze een deel van hun opbrengst opzij moeten zetten voor de compensatie van de milieu-impact van hun activiteiten, is een grote barrière.
Genderimpact
"Hoe zorg je ervoor dat de formalisering van deze banen geen roofbouw pleegt op hun inkomsten maar deze mensen juist meer zekerheid geeft?", vraagt Phakathi zich hardop af. Volgens Pontsho Ledwaba van het Centrum voor Duurzame Mijnbouw aan de Universiteit van de Witwatersrand in Johannesburg, zijn in eerste instantie wettelijke hervormingen nodig om het formaliseringsproces vlot te laten verlopen. De wetgeving is nu gevormd op basis van een ander soort mijnbouw en is niet bruikbaar als kader voor de kleinere vorm.
Volgens experts kan de kleinschalige mijnbouw ook niet overleven zonder dat er rekening wordt gehouden met een nieuw soort arbeiders in deze sector: vrouwen. Uit Duits onderzoek blijkt dat 40 tot 50 procent van de banen in de kleinschalige mijnbouw uitgeoefend door een vrouw. "Dat is zeker een van de voordelen van deze sector en ook hiermee moet de formalisering rekening houden, zodat nog meer vrouwen kunnen worden aangetrokken tot dit beroep", zegt Phakathi.
De mijnbouw wordt altijd aanzien als een voornamelijk mannelijke sector. Maar in landelijke provincies in Zuid-Afrika, zoals Limpopo, zijn vrouwen al generaties lang actief in de mijnbouw, met name in het delven van klei.
De kleinschalige mijnbouw kan dus ook voor vrouwen een bloeiende sector worden waarin ze hun ondernemerschap kunnen laten zien. "Ik ben op de hoogte van verschillende mijnbouwprojecten waarin vrouwen het voortouw nemen", zegt Ledwaba. "Betere regelgeving voor kleinschalige mijnbouw zal zeker een genderimpact hebben."
