Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Het bedrijf Monsanto heeft gesjoemeld met wetenschappelijke studies waarop de toelating van Europa’s meest gebruikte onkruidverdelger is gebaseerd. Dat blijkt uit onderzoek van OneWorld in samenwerking met het Belgische tijdschrift Knack. Het gaat om glyfosaat, een herbicide die het Amerikaanse agrochemiebedrijf sinds 1974 verkoopt onder de merknaam Roundup.
Dat blijkt uit interne e-mails van Monsanto. Honderden documenten werden vorige maand openbaar gemaakt door een rechtbank in de Amerikaanse staat Californië. Monsanto moet zich daar verdedigen tegen schadeclaims van circa honderd mensen die stellen dat zij – of in sommige gevallen hun overleden naasten – door Roundup een zeldzame vorm van kanker hebben gekregen: non-Hodgkin lymfoom. Het gaat met name om boeren die met Roundup werkten.
“Internationale kranten als Le Monde spreken van de 'Monsanto Papers'
De federale rechtbank, gevestigd in San Francisco, heeft inzage in miljoenen stukken interne correspondentie van het bedrijf. Naar verwachting zullen de komende maanden nog meer documenten openbaar worden gemaakt. Internationale kranten als Le Monde spreken inmiddels van de ‘Monsanto Papers’.
'Ghostwriting'
In één van de e-mails stelt Monsanto-toxicoloog William Heydens dat het bedrijf in het geheim zelf een studie schreef, die later werd gepubliceerd onder de naam van onafhankelijke wetenschappers. Het gaat om één van de meest geciteerde studies over de giftigheid van glyfosaat ooit, zo blijkt uit analyse van OneWorld en Knack. Het is tevens het onderzoek waarop de Europese Unie blind vertrouwde toen de veiligheid van de herbicide tegen het licht werd gehouden.
De studie, gepubliceerd in het tijdschrift Regulatory Toxicology and Pharmacology, concludeert dat ‘Roundup geen gezondheidsgevaar vormt voor mensen’.
“Nederlandse boeren gebruiken jaarlijks 150 duizend liter glyfosaat
In de Nederlandse landbouw is glyfosaat ook een veelgebruikt middel. Volgens cijfers van het CBS wordt op de Nederlandse akkers jaarlijks zo’n 150 duizend liter van de herbicide uitgereden. Boeren in Europa gebruiken glyfosaat om de velden onkruidvrij te maken en daarna gewassen als suikerbiet te planten, of als manier om granen als tarwe en gerst te drogen voordat deze worden geoogst en verder verwerkt.
'Goedkeuring tien jaar'
Maar sinds experts van het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC), een onderzoeksgroep van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), in maart 2015 stelden dat de onkruidverdelger ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ is voor mensen, is Roundup inmiddels het meest controversiële landbouwgif van Europa.
Ondanks de controverse is de Europese Unie momenteel aan het voorsorteren op hernieuwde toelating. Op 31 december 2017 loopt de huidige licentie af, en mogelijk zou de Europese Commissie al in mei met de Europese lidstaten om tafel willen om over glyfosaat te praten. Landbouwcommissaris Phil Hogan gaf eerder deze maand, op 11 april, al te kennen het middel zeker de komende tien jaar op de markt te willen houden. Maar de Europese wet schrijft voor dat een bestrijdingsmiddel niet mag worden toegelaten indien het kankerverwekkend is voor mensen.
“EFSA vindt het 'onwaarschijnlijk' dat glyfosaat in staat is kanker te veroorzaken bij mensen
De Europese Unie is het echter oneens met het oordeel van de WHO. Volgens EU-voedselautoriteit EFSA is het ‘onwaarschijnlijk’ dat glyfosaat in staat is kanker te veroorzaken bij mensen. Dat concludeerde het agentschap in november 2015, een oordeel waar op 15 maart 2017 ook het Europees Chemicaliënagentschap (ECHA) zich achter schaarde.
Maar honderden documenten uit de interne correspondentie van producent Monsanto plaatsen ernstige vraagtekens bij de kwaliteit van het oordeel van EFSA. Met twee sleutelstudies, die zwaar hebben meegewogen voor EFSA, zou zijn gerommeld. Eén daarvan werd gefinancierd door de producenten van glyfosaat, waaronder Monsanto.
Vlaggenschipproduct van Monsanto
Het belang van Roundup voor Monsanto is moeilijk te onderschatten. Niet alleen brengt het middel jaarlijks miljarden dollars in het laatje, ook is de onkruidverdelger – sinds 1974 op de markt – cruciaal voor de genetisch veranderde zaden die het bedrijf met name op het Amerikaanse continent verkoopt. Deze ‘Roundup Ready’-gewassen zoals soja en mais zijn zo aangepast dat ze de herbicide overleven, terwijl het onkruid sterft. Het is een commercieel succes. Mede hierdoor wist Monsanto de grootste zadenhandelaar ter wereld te worden, en heeft het nu ruim een kwart van de mondiale zadenmarkt in handen.
De e-mails van Monsanto maken duidelijk hoe het bedrijf sinds de jaren ’90 wat het intern noemt de ‘productverdediging’ rond het cruciale landbouwgif organiseerde. Financiering van wetenschappelijk onderzoek is een belangrijk onderdeel daarvan, zo blijkt uit de e-mails, veelal om tegenwicht te bieden aan onafhankelijke studies. “Data gegenereerd door academici zijn altijd een grote zorg geweest in de verdediging van onze producten…”, schrijft Monsanto-toxicoloog William Heydens op 10 april 2001. Daarbij werkt het bedrijf samen met een klein leger wetenschappers, die onder geheimhoudingscontracten hun diensten aan Monsanto verlenen.
Monsanto-consultant
De Britse professor David Kirkland is zo’n wetenschappers. Hij tekent in 2012 een ‘master contract’ met Monsanto, zo is te lezen in de e-mails, want het bedrijf kan ‘zijn diensten in de toekomst’ mogelijk nog goed gebruiken. Kirkland krijgt voor zijn werk als consultant een vergoeding van 1400 Britse pond per dag, zo’n 1635 euro.
“De naam Kirkland duikt op in het EFSA-rapport
De naam Kirkland duikt samen met die van Larry Kier, een andere wetenschapper die dan al langere tijd voor Monsanto werkt, op in een studie in het EFSA-rapport. Het gaat om een overzichtswerk van studies naar de vraag of glyfosaat in staat is DNA-schade te veroorzaken. Het gaat om wat wetenschappers een ‘genotoxisch effect’ noemen; een indicatie dat een stof risico op kanker oplevert.
“Een nieuwe uitvoerige evaluatie van genotoxische studies van glyfosaat […] is aangedragen door Kier en Kirkland”, staat in het EFSA-rapport. “De auteurs concluderen dat […] glyfosaat en de samengestelde producten niet genotoxisch zijn […]”. De studie van Kier en Kirkland brengt EFSA tot het oordeel dat er geen risico is op DNA-schade: “De vergadering concludeerde dat […] een genotoxisch potentieel afwezig is […]”.
'Enorme rotzooi aan studies'
De studie is voor EFSA van doorslaggevend belang geweest. Maar de interne e-mails werpen een ontluisterend licht op de totstandkoming van deze evaluatie. Onderzoeken die wijzen op een mogelijk gevaar zouden door Monsanto onder het tapijt zijn geveegd.
“Monsanto-toxicoloog Heydens stelt voor om de studie te 'herontwerpen'
We lezen dat nog voordat David Kirkland een contract met Monsanto tekent, Larry Kier al een poging tot evaluatie heeft gedaan: “Helaas leidde dit tot zo’n enorme rotzooi aan studies die genotoxische effecten tonen”, schrijft Monsanto’s William Heydens op 13 juli 2012, “dat het verhaal tegen de grens aanloopt van wat nog geloofwaardig kan worden gepresenteerd tegenover een minder verfijnd publiek.”
Heydens stelt vervolgens voor de studie te ‘herontwerpen’. David Kirkland wordt als auteur toegevoegd om de ‘geloofwaardigheid’ te verhogen, dit omdat Larry Kier zelf – zo lezen we in de e-mails – al publiekelijk bekend staat om zijn ‘banden met de industrie’.
De naam van de studie wordt nooit genoemd, maar een aantal feiten onderbouwen dat het om de bewuste publicatie gaat. Zo wordt er gesproken van een ‘genotoxicity review’ wat terugkomt in de uiteindelijke titel: ‘Review of genotoxicity studies of glyphosate and glyphosate-based formulations’. Ook wordt het tijdschrift genoemd waarin de studie zal verschijnen, Critical Reviews in Toxicology, en wordt tevens de opdrachtgever van de studie vermeld: de Glyphosate Task Force (GTF). De GTF is de industriegroep van glyfosaatfabrikanten, een consortium geleid door Monsanto. De gesprekken vinden plaats vijf maanden voordat de studie naar het tijdschrift wordt opgestuurd, zo blijkt uit de datering van de e-mails. Ook is het de enige studie die Kier en Kirkland – de expliciet genoemde auteurs – ooit met z’n tweeën hebben gepubliceerd.
“Het spoor van Kier en Kirkland leidt tot nog een verdachte studie in het EFSA-rapport
En het spoor van Kier en Kirkland leidt tot nóg een verdachte studie in het EFSA-rapport. Uit de e-mails wordt duidelijk dat Monsanto begin 2015 een campagne aan het voorbereiden is tegen het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek, de werkgroep van de WHO. Het bedrijf blijkt al maanden van tevoren getipt te zijn dat het kritische rapport van het Agentschap over glyfosaat eraan komt. Er wordt gewerkt aan tegenstudies, en de kosten daarvan worden besproken.
'Zelf schrijven'
“Het zou wel eens om 250 duizend dollar of meer kunnen gaan”, schrijft William Heydens. “Een optie is dat we Greim en Kier of Kirkland toevoegen aan de publicatie, maar de kosten laag houden door het zelf te schrijven…” William Heydens spreekt van ‘ghostwriting’, en memoreert dat het bedrijf al vaker met dit bijltje heeft gehakt: “Bedenk: zo deden we het ook met Williams, Kroes & Munro, 2000”, schrijft hij.
“Conclusies uit de studie blijken letterlijk te zijn overgenomen
En warempel, ook die laatste studie blijkt deel uit te maken van de EFSA-evaluatie. Sterker nog: het Europese voedselagentschap leunt er zwaar op. Liefst 37 keer wordt naar de bewuste publicatie verwezen. Dat blijkt uit het literatuuroverzicht waar EFSA haar oordeel op heeft gebaseerd: het zogeheten Renewal Assessment Report (RAR). Conclusies uit de studie blijken ook letterlijk te zijn overgenomen, zoals wanneer in de RAR wordt gesteld dat ‘glyfosaat in het algemeen wordt gezien [als een stof] van weinig toxicologische zorg’. Ook wordt een studie die negatieve effecten van glyfosaat op de zaadkwaliteit bij proefdieren toont, op basis van deze publicatie als ‘niet betrouwbaar’ aangemerkt, en daarom niet meegewogen door EFSA.
Lobbyisten
Maar Monsanto ontkent nu, in tegenstelling tot uitspraken gedaan in de interne e-mails, dat zijzelf de ghostwriter is van dit werk, en stelt dat de integriteit volledig is gewaarborgd: “De studie heeft ook de grondige peer review doorlopen van het tijdschrift [waar het verscheen] voordat het werd gepubliceerd”, stelt het Amerikaanse bedrijf in een blog op haar website op 14 maart.
“Dit wetenschappelijk tijdschrift is a bunch of nonsense
AIs de peer review, de standaard waarmee wetenschappers elkaars werk nalopen, een garantie tegen sjoemelen geweest? De Amerikaanse journalist Paul Thacker doet al jaren onderzoek naar het fenomeen ghostwriting in de wetenschappelijke literatuur. Hij blijkt Regulatory Toxicology and Pharmacology, het wetenschappelijk tijdschrift waarin de bewuste studie werd gepubliceerd, goed te kennen: “Dit tijdschrift is a bunch of nonsense”, zegt hij in een telefoongesprek met OneWorld. “Het genootschap dat dit tijdschrift uitgeeft wordt gerund vanuit het kantoor van Keller and Heckman. Keller and Heckman is hét advocatenkantoor van de chemische industrie.” Thacker stuurt notulen door uit de periode 1999-2002. Tussen de aanwezigen ook Amerikaanse lobbyisten die Monsanto vertegenwoordigen.
'Alternatieve feiten'
Monsanto houdt zich – naast de blog – stil over de onthullingen in de e-mails. Het bedrijf kan op dit moment geen schandaal gebruiken, met de beslissing van de EU over glyfosaat in het vooruitzicht. Monsanto heeft de Europese Unie opgeroepen om de licentie van glyfosaat te verlengen voor een periode van 15 jaar.
In een telefoongesprek met OneWorld noemt een woordvoerder van Monsanto de aantijging dat er met wetenschap zou zijn gesjoemeld ‘alternatieve feiten’. Volgens de woordvoerder had het bedrijf het woord ‘ghostwriting’ niet moeten gebruiken in de e-mails: “Wat hij [William Heydens] bedoelde was dat hij een aantal kleine bewerkingen en ook wijzigingen in de opmaak wilde doorvoeren […] Geen enkele geloofwaardige wetenschapper zou een bedrijf als Monsanto toestaan een studie te ghostwriten.” Bij de studie van Kier en Kirkland zou het doel van het ‘herontwerpen’ zijn geweest om de studie meer toegankelijk te maken voor een breed publiek, aldus de woordvoerder.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
