Een prachtige, bochtige weg brengt ons van het laagst gelegen meer op aarde, de Dode Zee, naar Dana, een bergdorpje op ongeveer drie uur rijden van Amman. Onderweg worden we gebeld door het hotel: hoe laat komen we precies aan? We zijn de enige gasten, dus er moet speciaal voor ons gekookt worden. De hoteleigenaar, Nabil Nwafleh, verwelkomt ons persoonlijk met een kopje mierzoete muntthee.
Dit jaar blijven de toeristen weg
Het verlaten Dana is verlatener dan ooit. De huizen zijn ruïnes geworden toen de dorpelingen in de jaren ‘70 en masse vertrokken naar een dorp verderop om te werken. Tussen de ruïnes in ligt een handvol hotels, maar begin juli zijn er nauwelijks gasten. Er is één andere gast in een hotel verderop, en ons Dana Tower Hotel heeft er nu vijf. Vorig jaar ontving het hotel van Nwafleh in dezelfde periode – in de zomermaanden, tijdens de Ramadan – toch tussen de 15 en 20 gasten per nacht, vertelt hij. Het hotel heeft plek voor 50 gasten, en in voorgaande jaren waren alle kamers, plus de matrassen op het dak, vaak vol, vooral in het voorjaar, het hoogseizoen in Jordanië. Maar dit jaar blijven de toeristen weg. Het seizoen kwam niet op gang in het voorjaar, toen de heuvels van Dana groen waren en de bloemen bloeiden. Zo’n beetje de enige gasten in Dana zijn dit jaar expats, van de ambassades of NGOs. Nwafleh betaalt zijn personeel en zijn twee zoons die ook in het hotel werken nu uit eigen zak, tot de situatie verbetert.
Sterke daling in aantal toeristen
Ook de rest van Jordanië ziet de aantallen toeristen teruglopen. De officiële cijfers van het Jordaanse Ministerie van Toerisme liegen er niet om. Het aantal toeristen dat Jordanië bezocht daalde met vijftig procent in de eerste maanden van 2015 ten opzichte van vorig jaar. In 2014 kwamen er 62.416 minder toeristen naar Jordanië dan in 2013, een daling van 1.2 procent. In voorgaande jaren liep het aantal toeristen nog sterker terug. Bezochten in 2010 nog ruim 8.2 miljoen toeristen Jordanië (voor één dag en langer), in 2014 waren dat er nog slechts 5.3 miljoen.
Rondom het UNESCO werelderfgoed Petra, het historische rotsdorp, hebben afgelopen jaren al meer dan tien hotels hun deuren moeten sluiten, nadat het aantal bezoekers aan de toeristische trekpleister halveerde sinds 2010, en vele andere hotels hebben moeite open te blijven. Ook de Bedoeïenen in de Wadi Rum woestijn, voor wie toerisme de belangrijkste inkomstenbron is, merken dat er minder toeristen zijn. Men raakt verveeld door het gebrek aan toeristen om rond te leiden, en is noodgedwongen om naar de hoofdstad Amman te trekken of er een tweede baantje als schapen- of geitenhoeder bij te nemen.
Angst voor het Midden-Oosten
Hoe komt dat? Het begin van de daling in het aantal toeristen valt samen met het begin van de Arabische Lente in 2010, en de Syrische burgeroorlog dat het jaar daarop begon. De ligging van Jordanië, grenzend aan Syrië, Irak, Saudi-Arabië en Israël, schrikt toeristen af. Nwafleh beaamt dat buitenlanders bang zijn, maar zegt dat het pas dit jaar echt rustiger is geworden: “Het conflict in Syrië is al jaren aan de gang, en de angst voor het Midden-Oosten is niet nieuw, maar sinds de verbrandingsvideo van de Jordaanse piloot Al-Kasaesbeh door Islamitische Staat, in februari dit jaar, zijn er al zestig kamers geannuleerd.” Ook de terroristische aanslagen in Tunesië, op het Bardo museum en in Sousse, hebben invloed op het uitblijven van toeristen, denkt Nwafleh. “Zo’n aanslag als in Sousse maakt mensen bang. Als onschuldige toeristen in Tunesië zomaar beschoten kunnen worden, kan dat in Jordanië ook gebeuren, denken toeristen.”
Jordanië ligt tussen allerlei “enge” landen in
De toeristen die het toch aandurfden om naar Jordanië te komen, vertellen stuk voor stuk dat ze hun vrienden en familie moesten overtuigen om naar het land af te reizen. “Jordanië ligt tussen allerlei “enge” landen in. Mijn familie was bezorgd toen ze dat zagen op de kaart, wat ik me wel kan voorstellen,” vertelt een Nederlandse toeriste.
Toch is er in Jordanië nauwelijks wat te merken van de conflicten in de regio, en ook Buitenlandse Zaken raadt reizen naar Jordanië niet af, op de grensgebieden met Syrië en Irak na. De grote hoeveelheden vluchtelingen in Jordanië, voornamelijk Syriërs, zorgen niet voor grote onrust, en IS wordt alom afgekeurd. Men is niet bang voor terrorisme of spillovers van de conflicten in de regio, maar de economie lijdt wel onder die conflicten. De instroom van Syrische vluchtelingen heeft gezorgd voor een geschatte bevolkingsstijging van bijna twintig procent, en de overheid heeft moeite al haar inwoners te voorzien van water, goede wegen en educatie. Er is een gebrek aan banen, huurprijzen zijn omhoog gegaan, en buitenlandse financiële hulp is niet voldoende om de kosten van alle vluchtelingen te dekken. Ruim twaalf procent van de Jordaanse beroepsbevolking heeft geen baan, en dan zijn werkloze Syrische vluchtelingen, die officieel niet mogen werken maar dat in de praktijk vaak wel kunnen, niet eens meegeteld. Het land kan het zich niet veroorloven banen in het toerisme te verliezen.
Toerisme in de promo
Ondertussen treft het Ministerie van Toerisme maatregelen. Om een bezoek aan Jordanië “makkelijker en betaalbaarder te maken voor mensen van alle nationaliteiten,” zo luidt een officieel persbericht van de Jordaanse overheid. Voor toeristen in reisgezelschap worden de visumkosten, à 40 dinar (ongeveer 50 euro) afgeschaft, net als de vertrekbelasting. De Minister van Toerisme hoopt dat deze maatregel helpt om Jordanië te promoten als een toegankelijke, veilige en uitnodigende bestemming. Voor onafhankelijke toeristen zijn de regels iets anders: zij hoeven de visakosten niet te betalen als ze minstens drie opeenvolgende nachten in Jordanië verblijven, en een “toeristenpakket” kopen. Het is nog niet duidelijk wat dat pakket precies inhoudt, de details zijn nog niet bekend. Ook Royal Jordanian doet een duit in het zakje. De nationale luchtvaartmaatschappij heeft kortingen aangekondigd voor vluchten die gekocht worden als deel van het pakket.
Doordat de media vooral inzoomen op de conflicten in het Midden-Oosten, zijn veel mensen bang, maar Jordanië is niet hetzelfde als Syrië
Op vraag of hij denkt dat het toerisme in Jordanië binnenkort weer zal aantrekken, antwoordt Nwafleh.: “Misschien volgend jaar. Inshallah”. Als God het wil. Hij benadrukt dat het belangrijk is dat mensen in het Europa en Amerika een beter beeld krijgen van het Midden-Oosten, en dat ze horen dat Jordanië niet gevaarlijk is, bijvoorbeeld van landgenoten die Jordanië hebben bezocht. “Doordat de media vooral inzoomen op de conflicten in het Midden-Oosten, zijn veel mensen bang, maar Jordanië is niet hetzelfde als Syrië”. Ook een gids uit Wadi Rum zegt: “Jordanië ligt misschien dichtbij Syrië, maar hier is het veilig. Welcome to Jordan!”.
