Inclusieve dialoog
Eén van de centrale thema’s tijdens Women Deliver is het belang van een inclusieve dialoog over gendergelijkheid, waarbij meisjes en vrouwen zélf het gesprek leiden. Waarbij zij voor hun behoeftes kunnen opkomen en hun verhaal kunnen delen, in plaats van dat anderen over hun levens praten en beslissen. Juist op zo’n belangrijk podium als Women Deliver is het cruciaal dat meisjes en vrouwen centraal staan. Als we gendergelijkheid willen adresseren en blijvende verandering teweeg willen brengen, zullen we eerst naar hen moeten luisteren.
Maar helaas zullen veel meisjes in Afrika nooit hun verhaal kunnen delen en hun dromen kunnen leven. Zij komen al vroeg in hun leven grote barrières tegen die ook nog eens toekomstbepalend zijn. Eén daarvan is meisjesbesnijdenis. Een schadelijke praktijk die vandaag de dag in 28 Afrikaanse landen gebruikelijk is en niet alleen een grove schending van de rechten van een meisje, maar ook een groot risico voor haar gezondheid. En eenmaal besneden is een meisje klaar om te trouwen en een gezin te krijgen. Van school of opleiding is dus vaak geen sprake meer.
Al jaren werkt Amref aan het tegengaan van meisjesbesnijdenis in Afrika. Maar ondanks de behaalde resultaten is meisjesbesnijdenis een diepgeworteld fenomeen. Het zit zo diep verankerd in de gemeenschappen waar het gebeurt, dat er geen makkelijke oplossing voor is. Het moment van besnijden staat in bepaalde gemeenschappen, zoals bij de Masai in Kenia en Tanzania, bijvoorbeeld symbool voor het volwassen worden, een overgangsrite van meisje naar vrouw die door de hele gemeenschap gevierd wordt.
Verandering van binnenuit
Amref ziet dus in de praktijk dat blijvende verandering van binnenuit zal moeten komen. Sinds 2009 heeft Amref daarom het alternatieve ritueel geïntroduceerd (Alternative Rite of Passage, ARP), een model waarbij samen met de gemeenschappen op een alternatieve manier vorm wordt gegeven aan die belangrijke overgangsrite. Mét ruimte voor belangrijke culturele tradities, maar zonder de schadelijke praktijk van meisjesbesnijdenis.
Inmiddels hebben meer dan 21.000 meisjes dit alternatieve ritueel doorlopen. Een prachtig resultaat, zou je kunnen zeggen. Maar dan zouden we geen recht doen aan de uitdagingen die meisjes alsnog te wachten staan. Want nu een meisje vrouw is geworden, begint het pas. Hoe gaat haar leven er uit zien? Welke ruimte heeft zij om haar eigen keuzes te maken? Hoe sterk is haar weerbaarheid tegen het stigma rond haar status als onbesneden vrouw, ook als er moeilijke tijden aanbreken?
Langetermijnaanpak
Daarom maakt Amref zich hard voor een langetermijnaanpak die de meisjes centraal zet. Dit doen we door middel van langdurig onderzoek in de verst afgelegen gemeenschappen om te kunnen beoordelen hoe het met hen gaat. Via een innovatieve tool (Tracking The Girls) heeft Amref een systeem ontwikkeld waarmee deze meisjes tot hun 24e levensjaar gevolgd kunnen worden. Samen met sleutelfiguren uit de gemeenschap kan Amref zo bijhouden hoe het met deze meisjes gaat en in samenspraak met de gemeenschap inspringen waar nodig.
Deze langetermijnaanpak helpt ons antwoord te geven op een paar essentiële vragen over de effectiviteit van ons werk: zijn de meisjes inderdaad beschermd gebleven van meisjesbesnijdenis? Hebben zij zelf keuzes mogen maken over met wie en wanneer ze trouwden en kinderen kregen? Konden zij langer naar school en een opleiding volgen om economisch onafhankelijk te worden?
Soms krijgen we hierop niet de antwoorden die we willen horen. Want helaas komt het voor dat een meisje jaren na het meemaken van een alternatief ritueel alsnog besneden wordt. Bijvoorbeeld als door ernstige droogte de oogst mislukt en families geen inkomen hebben. Een meisje uithuwelijken is dan een goede economische zet vanwege de bruidsschat die de (familie van de) bruidegom aan de familie van het meisje betaalt. Een jonge man wil echter vaak geen meisje trouwen dat niet besneden is. Dit laat duidelijk zien dat als een gemeenschap niet van binnenuit verandert, mooie resultaten in het tegengaan van meisjesbesnijdenis geen garantie zijn voor de toekomst.
Toch geloven wij dat het belangrijk is verder te kijken en te onderzoeken of er daadwerkelijk iets veranderd is in de gemeenschap wat tot blijvende verandering kan leiden. Echt contact met de meisjes en hun gemeenschappen is daarbij cruciaal, over projectgrenzen heen.
Laten we elkaar als NGO’s aanmoedigen om de echte impact van ons werk te onderzoeken. Laten we durven leren van wat er beter kan of extra nodig is zodat meisjes en jonge vrouwen zelf mee kunnen beslissen over hun eigen leven. Zodat tijdens de volgende Women Deliver conferentie nog meer meisjes en jonge vrouwen zélf op het podium staan. En wij kunnen luisteren naar hun verhaal en hun dromen.
Door: Willemijn Voogt-Hellenthal, Institutional Funding Manager Amref Flying Doctors
