Langstlevende man in Ghana
In 2004 ging ik voor het eerst naar Ghana. Ik begon met mijn promotieonderzoek naar veroudering. Omdat veroudering bij ons beïnvloed wordt door onze westerse leefstijl en onze medische zorg waren wij benieuwd hoe mensen verouderen in een samenleving waar mensen nog leven zoals ze dat al duizenden jaren doen.
Onze eerste taak was het op orde stellen van de administratie en ik ging van hut naar hut met een lange lijst namen. Als er iemand woonde die nog niet op de lijst stond dan noteerde ik naam, leeftijd en geslacht. Dat lijkt eenvoudig.
De eerste man die ik registreerde was een stokoude man, de tolk moest behoorlijk schreeuwen om zich verstaanbaar te maken.
Ik vroeg de man wat zijn naam was.
‘Asuwa Bubiiku,’ verstond ik.
Ik schreef de klanken fonetisch op totdat het heruitgesproken transcript leidde tot een blik van herkenning. En veel gelach.
Ik noteerde het geslacht (mannelijk) en vroeg hoe oud hij was.
‘169,’ vertaalde de tolk zonder blikken of blozen.
Kijk, dat gebeurt je niet iedere dag. Je bent net begonnen met je onderzoek om het geheim van veroudering te ontrafelen en op je eerste werkdag ontdek je de langstlevende mens. Ik vroeg de man naar zijn geboortedag.
‘Vrijdag,’ zei hij trots.
‘Welk jaar?’ vroeg ik.
De man had geen idee.
Leeftijden bleken hier niet bijgehouden te worden en ouderdom had een hoge status. Zoals mensen bij ons liegen over hun leeftijd en er een paar jaar af doen, doen ze er hier een paar jaar bij. Ik moest even wennen aan het idee dat oud zijn iets stoers was, ik kwam immers uit een land waar werken met oude mensen een taakstraf was. Een uur later buitte ik het echter direct uit en kon ik voor het eerst in mijn leven opscheppen dat ik bij de afdeling ouderengeneeskunde werkte.
Een collega kwam het T-shirt op de foto hierboven tegen, dat gedrukt was ter gelegenheid van de begrafenis van Mary Apoaka, die zo ontijdig op haar 147e kwam te overlijden. Een mooi souvenir voor in het ziekenhuis thuis.
Toch vond ik het een raar idee dat mensen helemaal niet zouden weten hoe oud ze zijn. Ik vertelde de tolk dat bij ons alles afhankelijk is van je leeftijd. Ik gaf als voorbeeld dat je pas mag autorijden en sterke drank drinken als je achttien bent. ‘Maar niet tegelijk,’ voegde ik er nog aan toe, toen ik inzag dat het een beetje een ongelukkig voorbeeld was.
De tolk begreep niet waarom iemands leeftijd hierbij belangrijk was. Niemand zou in Ghana een fles sterke drank verkopen aan een kind of hem toestaan auto te rijden, daar hoefde je zijn leeftijd toch niet voor te weten?
Ik gaf als ander voorbeeld dat je in Nederland mag stoppen met werken als je 65 bent en dat anderen dan voor je zorgen. Hoe moet dat nu als niemand zijn leeftijd weet? Ik kon de tolk niet overtuigen. In Ghana zorgde de familie ook voor mensen die te oud waren om te werken, daar hoefde je toch iemands leeftijd niet voor te weten?
Uiteindelijk moest ik het toegeven. Hij had gelijk. We moeten in Nederland die leeftijd ook maar afschaffen. Ik ben op maandag geboren, en jij?
David van Bodegom
Foto Dr. J. J. Meij