Sinds lange tijd worden Palestijnse families onderworpen aan onderdrukking, geweld, onzekerheid en angst, met desastreuze gevolgen voor de samenleving. In de periode tussen het begin van de tweede Palestijnse opstand op 29 september 2000 tot juli 2002 zijn ongeveer twintigduizend Palestijnen gewond geraakt; ruim zestienhonderd mensen kwamen om het leven. Een kwart hiervan was jonger dan achttien en ongeveer twaalf procent van de verwonde kinderen is voorgoed gehandicapt.
Naast de voortdurende angst en het geweld ontwrichten de talloze wegblokkades, checkpoints en curfews het Palestijnse leven totaal. Mensen mogen soms dagen tot weken achtereen niet op straat komen. De economie keldert daardoor en de armoede neemt hand over hand toe. Deze factoren werken niet alleen traumatiserend op het moment zelf, maar laten steeds diepere sporen achter in de Palestijnse samenleving. Waar deze voorheen gekenmerkt werd door een sterke onderlinge betrokkenheid en solidariteit, brokkelt deze momenteel steeds verder af. Het lijkt er op dat mensen afglijden in een struggle for live en alleen nog met zich zelf bezig zijn.
Traumadeskundige
Dit rapporteert de Nijmeegse hoogleraar transculturele psychiatrie en traumadeskundige Frank Kortmann na een onderzoeksperiode van twee weken in de Palestijnse gebieden. In opdracht van ontwikkelingsorganisatie Cordaid onderzocht en analyseerde hij de behoefte aan en kwaliteit van geestelijke hulpverlening bij NGO’s en overheden in de Palestijnse gebieden. Cordaid beraadt zich op basis van zijn bevindingen hoe ze programma’s op het terrein van geestelijke gezondheidszorg kan opstarten of verder kan professionaliseren.
Incest en kindermishandeling
Volgens VN Kinderorganisatie Unicef zegt 75% van de Palestijnse ouders dat hun kinderen te lijden hebben onder emotionele problemen. Dit uit zich in slapeloosheid, nachtmerries, bedplassen, concentratieproblemen op school en risicovol gedrag. Kortmann: “Kinderen worden steeds agressiever. Ze spelen dat ze suidide-bombers zijn en versieren zelfs de kerstboom met lege hulzen van kogels.” Ook melden veel lokale NGO’s dat ouders steeds vaker de situatie niet meer in de hand hebben en zich afreageren op de kinderen. Het aantal gevallen van (geestelijke) kindermishandeling en incest schijnt hand over hand toe te nemen.
Volgens de traumadeskundige zijn langdurige hulpprogramma’s noodzakelijk om de steeds verder gaande aftakeling van de Palestijnse samenleving zo veel mogelijk een halt toe te roepen en om het leed te verzachten. “Ook al zou het conflict vandaag nog eindigen, dan zijn de psychische problemen van veel Palestijnen daarmee niet opgelost. De effecten van de trauma’s zullen nog lang hun leven voor een groot deel bepalen”, aldus Kortmann.
Herstel van vertrouwen
Ontwikkelingsorganisatie Cordaid is van mening dat nationaal en internationaal veel actiever opgetreden dient te worden ten gunste van een rechtvaardige vrede, gebaseerd op het internationaal recht. Internationale steun voor mensenrechtenorganisaties in Israël en Palestina blijft noodzakelijk. Zij zijn immers degenen die de wanhoop en frustratie een constructievere richting kunnen geven en de trauma’s in beide samenlevingen kunnen bestrijden. Deze en andere organisaties zijn daarmee beter in staat om in onderling contact ook de basis te leggen voor herstel en oplossing van het vertrouwen tussen en binnen de twee samenlevingen.
Frank Kortmann (1942) is psychiater en hoogleraar transculturele psychiatrie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Daarnaast werkt hij als mental health consultant en traumaspecialist ten behoeve van geestelijke gezondheidszorgprojecten van onder meer de World Health Organisation, HealthNet International en Cordaid in verschillende landen, zoals Ethiopië, Cambodja, Oost-Timor, Bosnië, Turkije, Kosovo, Afghanistan en de Palestijnse gebieden.
Meer informatie?
Cordaid Communicatie, Mariska Smolders, tel. 070 3136 334 of 06 5342 8003.
Frank Kortmann is beschikbaar voor interviews. Ook is het rapport met zijn bevindingen opvraagbaar.