Beter beton

Worrell: “Je kunt zeggen dat een ton cement zo’n beetje gelijk staat aan een ton CO₂-emissie. Dat betekent 4,5 miljard ton aan CO₂-uitstoot per jaar. Dat heeft te maken met het chemische proces dat nodig is voor het ontleden van kalksteen om het halffabricaat klinker 1 te verkrijgen. Daarvoor moet een oven verhit worden tot 1.600 graden en dat kost veel energie, die vooralsnog afkomstig is van fossiele brandstoffen. Om het in energietermen uit te drukken: voor het maken van een ton cement heb je drie gigajoule aan brandstof nodig, oftewel een kleine 1.000 kWh elektriciteit. Als je dan uitrekent dat er per persoon ongeveer een kubieke meter beton per jaar gemaakt wordt dan betekent dat we in Nederland, met 17 miljoen inwoners zo’n 124 miljoen gigajoule op jaarbasis aan beton verstoken. Dat staat zo’n beetje gelijk aan een derde van het totale gasverbruik voor huishoudens. En daar komt transport nog bovenop.”

Daarnaast zijn er ook allerlei innovatieve technologieën in ontwikkeling, al denkt Worrell dat een toepassing op grote schaal van CO₂-vriendelijke opties voor de betonproductie nog wel even op zich zal laten wachten.

Maar dit zogenaamd ‘CO₂-arm beton’ vraagt om aanpassingen in de bouwketen. “Het nadeel van  hoogovencement, waarin in plaats van klinker dus gemalen hoogovenslak in cement wordt bijgemengd, is dat het langzamer harder wordt. Daar moet het hele bouwproces aan worden aangepast.”

Het 3D-printen van beton, waarbij een digitaal ontwerp in beton wordt geprint, biedt de ontwerper weliswaar veel vrijheid, maar is volgens Worrel niet per se veel beter voor het milieu. “Betonafval in de bouw kan ook nu al hergebruikt worden. In milieutechnisch opzicht wordt 3D-printen van beton pas interessant in combinatie met de toepassing van prefab elementen. Die kun je optimaal ontwerpen, waardoor je op beton kunt besparen. Grootschalige toepassing laat echter nog op zich wachten.”

Een interessante nieuwe ontwikkeling noemt Worrel de vervanging van water door CO₂ bij het maken van beton. “Hierbij wordt een deel van de CO₂ die vrijkomt bij de productie weer opgenomen in het beton, waardoor het in feite weer kalksteen wordt, maar nu in de juiste vorm gegoten. Dit proces wordt momenteel ontwikkeld door een Amerikaanse start-up in samenwerking met één van de grootste cementfabrikanten ter wereld. Maar het is dus nog even afwachten of het alle beloftes kan waarmaken.”

Voor het maken van circulair beton vond Baars een partner in crime in het beton- en wegenbouwbedrijf Rutte Groep en in de persoon van Koos Schenk, bedenker van een bijzondere, gepatenteerde techniek waarmee cement uit oud beton kan worden ‘bevrijd’. Hoe? Baars: “Je moet het zien als de kaken van een herkauwende koe, waarbij langs elkaar heen draaiende assen over elkaar wrijven, zodat uiteindelijk de fijnste korrels cement  naar boven worden geblazen, waarna ze worden afgezogen.”