Het Deense eiland Samsø is kleiner dan Schiermonnikoog, maar wereldwijd bekend. In tien jaar tijd stapte Samsø van fossiele brandstof over op zelf opgewekte, hernieuwbare energie. Burgemeester Marcel Meijer vertelt hoe dat is gelukt.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Wie naar de kaart van Denemarken kijkt, ziet op zo’n 140 kilometer ten westen van Kopenhagen een eilandje. Met wat fantasie heeft het de vorm van een goudvis die naar het zuiden zwemt. Welkom op Samsø (spreek uit: Sam-seu), waar de internetverbinding tot voor kort waardeloos was, maar een warmtepomp in huis al jarenlang de normaalste zaak van de wereld is.
“
Samsø had tot voor kort nog waardeloos internet, maar een warmtepomp in huis is er al jaren normaal
Samsø draait al tien jaar op lokale hernieuwbare energie. Valt in heel Denemarken de elektriciteit uit, dan kunnen ze op Samsø nog rustig tv kijken. Energie en warmte halen ze uit windmolens, biomassa-ovens, zonnepanelen en warmtepompen. Nu vrijwel alle landen via het Parijsakkoord hebben beloofd de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, zijn de ogen gericht op deze kleine gemeenschap: hoe is het dagelijks leven daar, vrijwel onafhankelijk van fossiele energie?
Viking-eiland
De burgemeester van Samsø is Nederlands. Marcel Meijer (“Zeg maar ‘je’ hoor, van ‘u’ word ik een beetje nerveus”) is geboren in het Groningse Nieuwe Pekela, maar woont vanwege de liefde alweer 26 jaar op Samsø. Hij werkte onder andere bij een oliemaatschappij en bij een Deense vakbond. In 2014 werd hij door de bevolking tot burgemeester gekozen.
“
"Samsø is nog het beste te vergelijken met Texel. Er is veel landbouw"
Over de vraag wat Samsø als eiland kenmerkt, moet hij even nadenken. “Het is nog het beste te vergelijken met Texel. Er is veel landbouw; de grond is geschikt voor groenteteelt. De 3.700 bewoners wonen verspreid over het eiland. Dan zijn er nog 1.800 eigenaren van zomerhuisjes, die er ook vaak zijn. Van hen hoor ik dat ze zich hier meer thuis voelen dan in hun eigen woonplaats. Ze worden betrokken bij wat er in de dorpen gebeurt. Het is een samenleving waar mensen veel tijd voor elkaar hebben en elkaar goed kennen.” Ook trekt het eiland steeds meer toeristen. “Waar die voor komen? Tja, natuur, strand, rust. We hebben geen Legoland of zo. Bijzonder is wel het Kanhave Kanaal, dat is al in 726 door de Vikingen gegraven.”
In 1997 daagde de toenmalige minister van Milieu de Deense eilanden uit: wie schreef het beste plan voor een lokale energieomslag, te verwezenlijken binnen tien jaar? Samsø had daar wel oren naar. Meijer: “Er was toen grote werkloosheid hier, vooral in de winter. Men was op zoek naar nieuwe banen.” Een energietransitie zou extra werk kunnen opleveren. “Dat is ook gelukt: met het aanleggen van de dorpsverwarmingen en windmolens zijn veel (tijdelijke) banen geschapen. En je houdt geld makkelijker in de lokale economie. Eerst stookten we met olieketels, dan ben je het meeste geld kwijt aan diesel. In plaats daarvan investeer je dat geld in een warmtepomp of windmolen, die een lokaal bedrijf installeert en onderhoudt.”
Waar haalt Samsø anno 2018 zijn energie vandaan? Meijer: “In de dorpen gebruiken we dorpsverwarming (via zonnepanelen en het verbranden van stro en houtsnippers), huizen die verder weg liggen hebben een warmtepomp. Diverse landbouwbedrijven en de kostschool hebben een eigen biomassa-oven, die op stro draait. Op veel privé-daken liggen zonnepanelen. En de windmolens – 10 op zee, 11 op land – leveren voldoende stroom.” De kink in de kabel is het vervoer, vertelt Meijer: “De aanschaf van een elektrische auto is nog ontzettend kostbaar voor veel huishoudens. De gemeente zelf rijdt al wel op stroom.” Helemaal fossielvrij is Samsø dus nog niet. Maar waar vroeger een heel tankschip nodig was om de fossiele honger van het eiland te stillen, is een tankauto op de veerpont tegenwoordig voldoende.
“
“We houden het geld nu makkelijker in de lokale economie”
“
Het gas voor de veerpont moet nu nog uit Rotterdam komen
De veerpont – de levensader van elk eiland – is trouwens ook nog een punt. Meijer: “We hebben een nieuwe gekregen uit Jutland, eentje die op gas (LNG) in plaats van diesel vaart. Dat scheelt al een stuk. Op termijn willen we ons eigen biogas daarvoor maken. Dat is beter voor het milieu, én we hoeven de LNG dan niet meer helemaal uit Rotterdam te halen.” Het wachten is op de EU, die eind dit jaar met een uitspraak moet komen over de CO2-uitstoot van de scheepvaart. Als daarbij ook geld vrijkomt om vernieuwingen door te voeren, zit Samsø klaar. “We hebben de voorbereidingen al afgerond.”
Onderdeel van de cultuur
Bijzonder aan Samsø is dat energie-initiatieven vaak zijn opgezet door bewoners of lokale bedrijven. De dorpsverwarmingsinstallaties zijn vaak eigendom van een vereniging, veel mensen hebben thuis een warmtepomp en, opmerkelijk: veel eilandbewoners hebben aandelen in de windmolens. Zo verdienen ze geld door het overschot aan stroom door te verkopen. Alternatieve energie is zelfs een beetje onderdeel van de cultuur geworden, constateert Meijer: “Je hebt privéhuishoudens die experimenteren met stoken met resten van koffie- of cacaobonen. In het begin waren mensen ook wel sceptisch over de overgang. Maar als er nu een nieuwe technologie is, hoor je mensen erover praten: dat moeten wij ook hebben. Nu we eenmaal voorop lopen, wil iedereen dat we dat blijven doen.”
“
“In Nederland wordt veel top-down gedaan. Dan krijg je weerstand"
Dat is meteen ook Meijers advies aan Nederland. “De gemeente speelt bij ons een beperkte rol. Bewoners krijgen de ruimte en praten mee over de plaatsing van windmolens of biogasinstallaties. In Nederland wordt veel top-down gedaan: energiebedrijven of de provincie bepalen waar windmolens komen. Dan krijg je weerstand.”
Daarnaast zorgt de betrokkenheid van de bewoners bij het eiland dat ze zich makkelijker inzetten voor gezamenlijke energieprojecten. Dat kopieer je niet zomaar even naar het vasteland. Dat ziet Meijer ook. “Je kunt wel proberen dergelijke structuren te creëren. In Groningen zag ik bijvoorbeeld Buurtkracht, waar ze bewoners samen lieten investeren in bijvoorbeeld nieuwe ramen. Bij elk initiatief krijgen mensen dan meer vertrouwen in elkaar. Maar zoiets duurt lang. De nationale politiek moet in elk geval de instrumenten ervoor verschaffen. Denemarken heft bijvoorbeeld veel accijns op elektriciteit. Dat maakt het economisch rendabel om windmolens of zonnepanelen te nemen.”
O ja, dat waardeloze internet? Ook dat hebben bewoners samen aangepakt. Meijer: “Ze hebben zelf een beter net geregeld. Je ziet dat er naast energie-initiatieven ook op andere vlakken meer samenwerking ontstaat.”
Marcel Meijer vertelt vanavond het verhaal van Samsø bij NRC Live in de Balie in Amsterdam.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
