Zoet water is schaars en zal op veel plekken in de wereld alleen maar schaarser worden. Een oplossing? Het hergebruik van afvalwater. Maar dat idee klinkt bij een hoop mensen nog vies in de oren, blijkt uit onderzoek van KWR Watercycle Research Institute. Werk aan de winkel dus.
Niemand minder dan VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon waarschuwde tijdens de opening van de Klimaattop (COP21) in Parijs in aanwezigheid van meer dan 150 wereldleiders en voor het oog van duizenden journalisten, voor grote waterproblemen. En niet zonder reden: watervoorraden staan wereldwijd sterk onder druk.
Veel beleidsmakers en wetenschappers zien het hergebruik van (afval)water als een serieuze oplossing
De vraag naar water zal in 2050 verdubbelen, met name door toenemende vraag vanuit de landbouw en industrie. Maar ook nu al is de beschikbaarheid van voldoende schoon water vaak niet meer vanzelfsprekend. Over tien jaar is de kans volgens de UNESCO groot dat maar liefst twee op de drie wereldbewoners te maken krijgt met watertekorten. Om het waterprobleem op te lossen wordt wereldwijd gezocht naar oplossingen en alternatieven. Veel beleidsmakers en wetenschappers zien het hergebruik van (afval)water als een serieuze oplossing. Zuiveringsinstallaties kunnen afvalwater van bedrijven of van de gemeentelijk riolering prima geschikt maken voor irrigatie, industrieel proceswater en zelfs voor drinkwater. Ook de Europese Commissie ziet waterhergebruik als een belangrijke oplossing voor toekomstige watertekorten.
Publieke weerstand
Water wordt, op een aantal landen na, echter nog maar nauwelijks hergebruikt. Dat ligt niet aan de techniek: projecten in onder meer Israël, Singapore, Australië en de Verenigde Staten laten zien dat het al jaren uitstekend mogelijk is om afvalwater zo te zuiveren dat goed en betrouwbaar water ontstaat.
De grootste barrière voor het serieus opschalen van waterhergebruik is een gebrek aan publieke acceptatie
De grootste barrière voor het serieus opschalen van waterhergebruik is een gebrek aan publieke acceptatie. Door publieke weerstand zijn wereldwijd verschillende projecten gefaald, stilgelegd en afgebroken. Zo werden ondanks nijpende watertekorten, en onder druk van de publieke opinie, waterhergebruikinitiatieven gestopt in onder meer het Australische Toowoomba, San Diego en Tampa in de VS.
Een belangrijke reden hiervoor is de genoemde zogenaamde 'yuck' of ‘getver’ factor: de meeste mensen associëren waterhergebruik vaak met iets vies en/of engs. Waar mensen hergebruikt water vaak nog wel accepteren voor industrieel of agrarisch gebruik, neemt de acceptatie steeds verder af naarmate het gebruik dichter bij de consument komt, bijvoorbeeld in de vorm van kraanwater. Veel mensen durven er niet op te vertrouwen dat afvalwater zo gezuiverd kan worden dat het ook echt gedronken kan worden.
Verhitte gemoederen in AustalieEen voorbeeld is het stadje Toowoomba, in Queensland, Australia. Hier werd de bouw van een waterhergebruikinstallatie onder druk van een zeer succesvolle burgerprotestbeweging, die het uiteindelijk lukte een referendum af te dwingen, afgeblazen. Het debat daar raakte zo verhit dat feiten nauwelijks nog een rol speelden, maar het vooral ging om gevoelens. Zoals op veel andere plekken van protest tegen waterhergebruik bleken slogans als van “Toilet to Tap” en “Sewage Beverage” hierbij van groot belang.
Onderzoek
Hoe komt het dat het publiek dit niet vertrouwt? KWR deed het afgelopen jaar uitvoerig literatuuronderzoek en empirisch onderzoek in onder meer Italië, Spanje, Israël, en het Verenigd Koninkrijk. Uit de resultaten bleek dat er vijf belangrijke factoren zijn die het vertrouwen in drinkwater beïnvloeden.
- In de eerste plaats is de geur, smaak en kleur van het gerecycled water van belang. Dat moet identiek zijn aan het water dat de consument nu gebruikt.
- Hebben mensen zorg over de kwaliteit van de fysieke omgeving waar het water wordt gewonnen en geconsumeerd, dan beïnvloedt dat ook hun vertrouwen.
- Een derde en hele belangrijke factor zijn persoonlijke ervaringen, zoals (gezondheids)problemen die (al dan niet terecht) worden toegeschreven aan de kwaliteit van water. Deze kunnen lang doorwerken op hoe mensen kwaliteit van water ervaren.
- Zijn anderen negatief, bijvoorbeeld mensen uit eigen kring of de media die berichten over incidenten, dan heeft dat ook een negatief effect op het vertrouwen in de kwaliteit van gerecycled water.
- Tot slot is ook van belang of het publiek vertrouwen heeft in de partijen die betrokken zijn bij het watermanagement. Heeft het publiek vertrouwen in drinkwaterbedrijven en regulerende autoriteiten, zoals in Nederland bijvoorbeeld het ministerie van Infrastructuur en Milieu? Vooral prestatie (de levering van betrouwbaar drinkwater) en communicatie spelen een grote rol in het winnen van het vertrouwen.
Sociale acceptatie vergroten
Deze vijf factoren bieden waterbedrijven met nieuwe hergebruikinitiatieven aanknopingspunten om het vertrouwen van het publiek te winnen. Communicatie en voorlichting alleen is niet voldoende, al blijft het belangrijk om inzichtelijk te maken waarom hergebruik veilig en belangrijk is. Vooral de persoonlijke ervaring van mensen is essentieel. Uit verschillende studies blijkt dat door lokale consumenten – zoals particuliere huishoudens of boeren – te betrekken bij het proces en inrichting van het hergebruik, mensen risico’s lager gaan inschatten en dat hun persoonlijke ervaring positief beïnvloed wordt. En andersom: wanneer de mensen in de lokale gemeenschap onvoldoende bij het proces en communicatie over watergebruik betrokken raken, is de kans heel groot is dat het project faalt.
Duidelijk is dat we aan sociale acceptatie van watergebruik kunnen werken. Als er meer aandacht komt voor de sociale kant van waterhergebruik, inclusief de zorgen en weerstand van mensen, dan kan het vertrouwen in de technische mogelijkheden vergroot worden. En daarmee komt waterhergebruik als deel van de oplossing voor de wereldwijde waterschaarste een stapje dichterbij.
Beschreven onderzoek maakt deel uit van het EU FP7 project DEMOWARE, waarbij het stimuleren van innovaties en coherentie van waterhergebruik binnen de EU centraal staat. KWR Watercycle Research Institute onderzoekt in dit project de governance aspecten van waterhergebruik. Uitgebreide documentatie van bovenstaande resultaten zijn te vinden in het rapport ‘Trust in Reuse’.
