De Nederlanders in Uruzgan beschikken over horloges, maar de Taliban heeft de tijd. Bijna vijf jaar na het vertrek van de Nederlandse militaire missie uit Uruzgan lijkt deze voorspelling van de Taliban bewaarheid te worden. Verschillende Taliban-groeperingen boeken in regio’s verspreid in Afghanistan terreinwinst, ook in Uruzgan. “Chora en Deh Rawod zijn volledig onder de voet gelopen door Taliban”, mailt de in Tarin Kowt gevestigde Nederlandse saffraan-ondernemer Lou Cuypers, die verwacht dat nu de grootste stad van de provincie Tarin Kowt ‘aan de beurt is’.
Er is geen gezag meer in de provincie Uruzgan: Geen hoofd van politie, geen gouverneur
Tot de dood van krijgsheer Matiullah Khan was het relatief stabiel in Uruzgan. Khan zorgde voor een veilig Uruzgan, wat aardig lukte zolang de internationale troepenmacht ISAF actief bleef. Na het vertrek van ISAF brokkelde de macht van Khan geleidelijk af. En met zijn dood was het machtsvacuüm compleet. De Woestijnkoning kwam in maart om bij een aanslag die opgeëist werd door Taliban. “Er is geen gezag meer in de provincie Uruzgan. Geen hoofd van politie, geen gouverneur”, vertelt Cuypers. “En de opvolger van Matiullah heeft het maar een maand volgehouden en is toen al vermoord.”
Voorjaarsoffensief
Na het uit de weg ruimen van Matiullah gingen de Taliban niet gelijk over tot een offensief. Contacten van OneWorld die na zijn dood Uruzgan bezochten, geven aan dat het in Tarin Kowt nog relatief rustig aan toe ging. “Op het voormalig PRT-terrein van Nederland bij Tarin Kowt was er zelfs een driedaags voetbaltoernooi, vrij serieus. Daar kwamen honderden mensen op af”, vertelt een bron die anoniem wenst te blijven. Verschillende Taliban-groeperingen zetten momenteel in het hele land een traditioneel voorjaarsoffensief in. Ook in Kunduz, waar Nederland na het beëindigen van de missie in Uruzgan nog een politiemissie leidde.
De Nederlandse militairen en hun bondgenoten zijn niet verantwoordelijk voor de veiligheid in Afghanistan, dat ligt geheel bij de Afghanen
Nederland is na Uruzgan en de politiemissie in Kunduz nog wel actief in Afghanistan. De MIVD schrijft in het jaarverslag dat Nederlandse militairen en bondgenoten ‘de verdere opbouw van een professioneel veiligheidsapparaat ondersteunen, waaronder leger en politie.’ Het is slechts een adviserende rol voor het hogere kader van leger en politie. “De Nederlandse militairen en hun bondgenoten zijn niet verantwoordelijk voor de veiligheid in Afghanistan, dat ligt geheel bij de Afghanen”, schrijft de MIVD. En dat verloopt niet naar wens. “Na het terugtrekken van de internationale troepenmacht is er een situatie ontstaan waar geen weerstand geboden werd aan Taliban”, vertelt ondernemer Cuypers. “Afghaanse soldaten gaan niet of nauwelijks naar buiten. Ze worden ook niet aangestuurd en nu, negen maanden na de verkiezingen, is er pas net een minister voor Defensie benoemd.”
De graftombe van Matiullah Khan.
De MIVD volgt naar eigen zeggen ‘de activiteiten, capaciteiten en intenties van de opstandelingen in Afghanistan'. “Weliswaar is het aantal gewelddadige incidenten in Afghanistan sinds 2010 afgenomen, maar de veiligheidssituatie in Afghanistan is in het afgelopen jaar verslechterd. De Taliban heeft in 2014 zijn invloed op het platteland verder uitgebreid en heeft meer bewegingsvrijheid. De Afghan National Security Forces kunnen nog onvoldoende weerstand bieden aan de insurgents.”
Mediastrijd
De constatering van de MIVD blijkt een understatement. Het is onduidelijk wat er precies gebeurt, maar ‘insurgents’ boeken in heel Afghanistan terreinwinst. Zo melden ook verschillende lokale media. Exemplarisch voor de onduidelijkheid ter plekke is het verschil van inzicht tussen NOS-verslaggever Peter ter Velde en journaliste Bette Dam. Ter Velde meldde als eerste de opmars van de Taliban in Uruzgan. Journaliste Bette Dam bestrijdt dat en noemt het een ‘lokale machtsstrijd’, geen opmars van Taliban.
Laten we eens ophouden om te spreken van dé Taliban, er is niet één Taliban
Willem van de Put, directeur van het in Uruzgan actieve Healthnet TPO, stoort zich aan de strijd in de media. Volgens hem hebben beide journalisten een punt. “Het is altijd een lokale machtsstrijd en het is óók Taliban, maar laten we eens ophouden om te spreken van dé Taliban. Er is niet één Taliban. Er is de Afghaanse Taliban, die wil praten met de regering. En de Pakistaanse Taliban is radicaler. Degenen die de wapens oppakken, zijn vaak jongens uit de provincie. In telkens andere samenstelling. De overeenkomst tussen de groeperingen is dat ze geen van allen écht een stad innemen. Ze testen allemaal het Afghaanse defensieapparaat.”
Lokale strijders wisselen van broodheer
De wisselende samenstelling van strijdende partijen is niet alleen tussen lokale groeperingen onderling. Ook doen berichten de ronde dat politieagenten en soldaten van het Afghaanse leger zijn overgelopen naar Taliban-groeperingen. En strijders van Taliban-groeperingen zouden zijn overgelopen naar Islamitische Staat, dat zich ook mengt in het Afghaanse geweld. “Aanslagen in Kabul komen waarschijnlijk van IS”, zegt Van de Put, die zich over deze ontwikkeling ernstig zorgen maakt. “Nu met IS erbij wordt het pas echt link. Dat is wat nu van belang is, niet de lokale machtsstrijd. Het is altijd een lokale machtsstrijd. Dat is het altijd geweest.”
Nu met IS erbij wordt het pas echt link!
Ondernemer Cuypers vertelt dat er iedere dag "tientallen families uit Tarin Kowt en andere delen van Uruzgan vertrekken richting de grote steden in het land. In Kabul is totaal geen aandacht voor dit probleem”. Andere contacten stellen dat voor de Afghaanse regering ‘Uruzgan voor Afghanistan is als oost Groningen voor Nederland’. Maar voor de Taliban is Uruzgan van strategisch belang.
Taliban-vlag wappert in 'ons' Uruzgan
Voor Nederland is het pijnlijk dat Taliban in Uruzgan terreinwinst boeken. Nederland had vier jaar een leidende rol in de NAVO-missie in Uruzgan, waar Nederlandse militairen delen onder controle konden brengen. De Volkskrant meldt dat 'de Taliban-vlag wappert op huizen in Deh Rawod'. Er zou hevig worden gevochten om Tarin Kowt, de provinciale hoofdstad nabij ‘Kamp Holland’ van waar Nederland probeerde de provincie onder controle te brengen. Wat als ook de grootste stad van de provincie ten prooi valt aan Taliban? “Ik denk dat veel zaken die ooit zijn opgezet met ontwikkelingsgeld nu snel verloren gaan”, meldt Cuypers vanuit hoofdstad Kabul. “Mijn bedrijfsleider gaat waarschijnlijk niet meer terug naar Uruzgan vanwege het gevaar. Ik ben bang dat ook ons project in Tarin Kowt eraan gaat.”
Het valt wel mee met die schade aan Nederlandse projecten, verwachten andere contacten van OneWorld. Zij bezochten projecten die gefinancierd zijn door de Nederland overheid. “Op dit moment staat er nog veel overeind. Een technische school, waterputten, irrigatiesystemen en klinieken. De belangrijke weg tussen Chora en Deh Rawod. En de nieuwe terminal, waar Nederland 200 miljoen euro instak. Volgens velen het op één na mooiste vliegveld van Afghanistan.” Taliban hebben er volgens de contacten niet veel aan om die infrastructuur te beschadigen. “Ze zijn ook voor Taliban van nut.”
De Nederlandse missie is volstrekt mislukt
Volgens Van de Put van Healthnet valt er weinig te verliezen: “Nederland heeft nauwelijks een nalatenschap van betekenis. Die weg is nauwelijks begaanbaar. En de terminal wordt amper gebruikt.” Er gaan twee vluchten per week. “De Nederlandse missie is volstrekt mislukt. Ik heb alle respect voor Defensie, maar over dat falen wordt nog steeds niet openlijk gepraat.”
