Cubanen en de dagelijkse strijd voor drinkwater

In Cuba is het heel gebruikelijk om natte straten aan te treffen, ook als het dagen niet heeft geregend. Het water in de straat komt uit verouderde poreuze waterleidingen, waaruit het water weglekt. Meer dan de helft van het drinkwater loopt eruit. Door gebrek aan materieel (op het communistische eiland is aan alles een gebrek) is er geen duurzame oplossing. De lekken worden provisorisch en tijdelijk gedicht.

De eigenaar van een paladar, een huiskamerrestaurantje, in Havana: “Het duurt dagen, soms wel weken voordat er iemand komt om het te maken. Vorige week nog boorde een man die hier bezig was met electriciteitskabels per ongeluk een gat in de waterleiding. Het water spoot eruit. Maar omdat het zolang duurt voordat er iemand komt kijken, hebben we het gat samen met buurtbewoners zelf maar dichtgegooid met zand om het water te stoppen.”

Socialistische principes

Voor haar drinkwatervoorziening is Cuba grotendeels afhankelijk van de regen. Het water in de grond en gaat via ondergrondse rivieren naar bronnen, van waaruit het omhoog gepompt wordt en gefilterd verder stroomt naar de huizen. Ook haalt Cuba water uit stuwmeren. Door de toenemende droogte neemt de hoeveelheid drinkwater af.

Aan de zuidkant van het eiland schrobt Gonzalo Pérez in Cienfuegos de stoep voor zijn koloniale huis: “Vandaag heb ik water, dus maak ik van de gelegenheid gebruik mijn huis te poetsen.” Hij legt uit: “De waterafgifte wordt gereguleerd door de staat, want volgens de socialistische principes is water er voor iedereen. Maar er is minder regen en de stad is gegroeid, dus is er niet meer genoeg voor iedereen. Daarom wordt het water de ene dag de ene wijk, en de andere dag de andere wijk ingepompt.”

Tanks op het dak

Gonzalo heeft eens in de twee dagen water. Hoe vaak je water hebt, hangt af van waar je woont. Zo vertelt Melba in Havana dat zij sinds kort wel weer elke dag water uit de kraan krijgt. Trinidad, aan de zuidkust, kampt met grote droogte. De mensen daar hebben maar eens in de vier of vijf dagen water. De stad is zelfs verdeeld in vijf zones, zodat iedereen een andere dag water kan krijgen. Er gaat een man van het waterbedrijf rond om handmatig de schakels om te zetten, zodat het water naar de juiste wijk wordt geleid. 

Een ander probleem zijn de leidingen zelf. Soms eindigen de waterleidingen niet in, maar net vóór de huizen. Met tuinslangen of zelf gefabriceerde buizen leiden de mensen het water naar hun huizen. Sommige Cubanen beschikken over een motortje dat het water omhoog pompt naar de opslagtank op het dak. Van daaruit volgt het de waterleidingen in huis; naar de kraan, douche en wc.

Voor Omar, die in Havana Vieja (de oude binnenstad) woont, en staatskrantjes verkoopt op straat, is zo’n motor onbetaalbaar. “We deelden er één met het het hele huis, waar we met zes gezinnen wonen. Op een dag was onze motor gestolen. Zo’n apparaat kost minstens 130 dollar. Een echt sterke zelfs 180 dollar. Dat kunnen wij niet betalen.” Bij Omar komt er al twee jaar geen water meer uit de kraan. “Ik vul elke dag emmers bij een publieke kraan op straat.”

Met de paardenkar

Water is op Cuba niet gratis: ongeacht het gebruik betaal je er 1,10 peso (ongeveer 5 cent) per persoon voor. Hotels kunnen tegen een hogere prijs water laten brengen met vrachtwagens, de zogeheten pipas. In wijken waar door de droogte of grote lekkages helemaal geen water meer komt, zijn de pipas ook gratis te bestellen. Of de vrachtwagen dan ook echt arriveert, is overigens nog maar de vraag. Daarom kiezen mensen er soms liever voor een illegale waterhandelaar te bestellen. Die vult grote watertanks in de wijk waar nog wel water is en brengt ze tegen betaling met de paardenkar. Hoewel dit officieël verboden is, wordt het wel gedoogd.

Hoewel water ook in Cuba geldt als een grondrecht, heeft een combinatie van klimaatveranderingen en ruim 55 jaar communisme de zoetwatervoorziening op het tropische eiland goed lek geslagen. Zonder zicht op verbetering blijft het dweilen met de kraan open.