Een flinke bui en ze komen massaal naar boven. Dat verklaart ook meteen hun naam. Maar een regenworm is niet 'gewoon' een regenworm. Volgens Van Eekeren zijn er alleen in Nederland al 18 verschillende soorten. Om het overzichtelijk te maken zijn ze verdeeld in drie groepen: de strooiselbewonende regenworm, de bodembewonende regenworm en de pendelaar. "De eerste groep bevindt zich in het bovenste deel van de grond tot 10 centimeter diepte, de tweede groep zit daaronder tot zo'n 40 centimeter en de pendelaar maakt verticale gangen tot wel drie meter diep."
De gang van een pendelaar, tot wel drie meter diep. Foto: Louis Bolk Instituut.
Belang van regenwormen
Voor het Louis Bolk Instituut, een internationaal kennisinstituut voor duurzame landbouw en voeding, deed Van Eekeren onderzoek naar de functies en het nut van regenwormen. Daaruit kwam naar voren dat vooral de aanwezigheid van pendelaars van essentieel belang is voor een goede bodem. "Door gangen te graven tot diep in de grond wordt de waterinfiltratie (de afvloeiing van water, red.) verdubbeld. Bovendien gebruiken bomen, planten en gewassen de gaten om zich met hun wortels in de grond te nestelen. Die functies zijn door geen enkel ander onderdeel van het bodemleven of met kunstmatige bewerking over te nemen. Kortom: regenwormen hebben hele belangrijke en unieke functies voor een bodem."
Op een gemiddeld melkveebedrijf maken regenwormen zo'n 15 procent van het hele bodemleven uit. Per hectare grond komen zo'n 1 tot 10 miljoen regenwormen voor. "Als het gaat om pendelaars kunnen die gangen wel 10 tot 20 liter water per vierkante meter opvangen", zegt Van Eekeren. "Dat betekent dat een hectare landbouwgrond op korte termijn wel 200.000 liter water (20 mm regenval, red.) kan bergen in wormengangen." Naast pendelaars zijn daarbij ook de bodembewonende en strooiselbewonende regenwormen van grote waarde. "Die zorgen ervoor dat de bovenste laag wordt losgemaakt, waardoor het water ook beter de bodem in kan."
Gangen van pendelwormen kunnen wel 10 tot 20 liter water per vierkante meter opvangen
En dat laatste is erg belangrijk, niet alleen om overstromingen te voorkomen. Doordat overtollig regenwater niet via oppervlaktewater, maar via de grond wordt afgevoerd, kunnen de voedingsstoffen die het water rijk is tot diep in de bodem komen. Daarnaast zorgen pendelaars voor goede wateropslag voor de regen die in de winter valt. Hiermee wordt verdroging en uitsterving van wortels in de zomer voorkomen.
Regenwormen in de stad
Regenwormen komen uiteraard niet alleen op het platteland voor. Wie in de tuin een tegeltje licht, treft vaak meerdere exemplaren aan. "Een tegel biedt bescherming van boven. Een toename van betegeling werkt het aantal regenwormen in de stad echter niet in de hand. Voor voedsel zitten wormen namelijk het liefst onder het gras. In grasvelden en stadsparken is de hoeveelheid wormen zelfs nog groter dan op het platteland. Daarom is het goed dat er bij de aanleg van nieuwbouwwijken nu meer rekening wordt gehouden met groen in de tuin en op straat. Hierdoor kan de pendelende regenworm daar zijn gangenstelsels bouwen en komt de waterbergende functie van de bodem weer terug in de stad."
Wateroverlast door de exotische platwormDat een gebrek aan regenwormen problemen kan veroorzaken, merkten ze wel in Schotland eind jaren '90 van de vorige eeuw. Door een invasie van de exotische platworm nam het aantal regenwormen, een lekkernij voor de platworm, snel af. Het gevolg was enorme wateroverlast na een regenperiode door gebrek aan gangen in de grond. Vorig jaar waarschuwden internationale onderzoekers voor een nieuwe invasie van de platworm in Frankrijk, afkomstig uit Nieuw-Guinea. Of dat ook een gevaar vormt voor 'onze' regenwormen is nog niet bekend, maar ze zijn gewaarschuwd. Platwormen staan in de top honderd van ergste indringers ter wereld.
Volgens Van Eekeren hebben regenwormen zoals veel andere levensvormen behoefte aan constantheid, zowel qua voedsel als qua leefomgeving. "De bodem is als het ware hun huis. Zodra die vaak wordt bewerkt of wordt dichtgegooid met tegels, neemt het aantal wormen af. Ga maar eens op een grasveldje in een stadspark staan, je merkt dat die bodem een stuk zachter aanvoelt doordat er veel wormen in de grond voorkomen." Toch benadrukt hij dat heel veel wormen, niet automatisch beter zijn. "Het gaat erom dat er een juiste hoeveelheid is die ervoor zorgt dat regenwater de bodem in kan. De pendelende regenworm is het icoon van een duurzame en vruchtbare bodem, zoals de panda dat is voor het Wereld Natuur Fonds als het gaat om bescherming en bedreiging van de natuur."
Wormen kennen en koesteren
Van Eekeren vindt het dan ook belangrijk dat mensen regenwormen leren kennen. "We moeten ze niet zien als vieze beesten, maar we moeten het belang van hun aanwezigheid weten. Creëer een bodem waarin ze zich thuis voelen en laat ze vooral met rust." Daarnaast kunnen regenwormen ook op een andere manier worden gekoesterd. Namelijk bij het doen van boodschappen. "Kijk waar de producten die je koopt vandaan komen. Komen ze uit de duurzame landbouw, dan weet je dat de bodem van goede kwaliteit is door de aanwezigheid van regenwormen. Door de aankoop van zulke producten stimuleer je goed bodembeheer en zorg je dat regenwormen hun werk kunnen doen in hun vertrouwde omgeving."
Die simpele glibberige roze beestjes moeten we dus vooral koesteren, willen we droge voeten en een voedingsrijke bodem voor onze voedselproductie houden. Geen tegeltuinterreur, bespoten groente of omgespitte perkjes dus. Keep the soil alive, en daarmee dus ook de regenworm!
Gisteren (8 mei) werden door FoodGuerilla vijf heuse wormenhotels geopend. Met deze kleinste hotelketen van Amsterdam wordt aandacht gevraagd voor een gezonde bodem. In een wormenhotel leven zo'n 50 wormen die compost maken van GFT-afval. De vruchtbare aarde die vervolgens door de wormen wordt gecreëerd, kan worden uitgestrooid over een (moes)tuin. Lees hier meer over de wormenhotels en kijk hoe je een DIY-wormenhotel bouwt. Onder #wormenhotel op Twitter vind je een impressie van de officiële opening en kun je de wormenhotels de komende weken volgen. Bekijk ook dit leuke filmpje:[[{“fid”:”36496″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”filmpje wormenhotels FoodGuerilla”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”filmpje wormenhotels FoodGuerilla”},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“alt”:”#Wormenhotel”,”style”:”height:327px; width:581px”,”class”:”file-file-styles-artikel-volle-breedte media-element”}}]]
