Dinsdag bevestigde staatssecretaris Dijkhoff dat de immigratiedienst twee tolken weg heeft gestuurd omdat zij banden hebben met de Nederlandse jongerenorganisatie van de enige toegestane politieke partij in Eritrea. Dit gebeurde na uitgebreid onderzoek van OneWorld. Eind goed al goed? Of is het tolkenprobleem veel groter dan de overheid ons voorspiegelt?
Stel je voor: je vlucht voor het militaire regime in Eritrea. De tocht naar Europa is zó riskant en zó prijzig dat je je vrouw, kinderen en de rest van de familie moet achterlaten. Als het regime ontdekt dat jij illegaal het land uit bent gereisd, dan ondervinden de achterblijvers de repercussies. Ze kunnen uit hun huis gezet, opgesloten, en zelfs gemarteld of vermoord worden.
Stel je voor: je komt aan in Nederland. Voorwaarde om hier asiel te krijgen is dat je de immigratiedienst IND je volledige vluchtverhaal vertelt. Ontdekt de dienst een inconsistentie, dan kan je aanvraag worden afgewezen, evenals je verzoek om gezinshereniging.
Dit houdt in dat nimmer aan de autoriteiten van het land van herkomst zal worden gemeld dat u hier asiel heeft aangevraagd.
Bij aanvang van een gehoor (de ondervraging van een asielzoeker door de IND, red.) wijst de dienstdoende officier de asielzoeker altijd op de noodzaak van het gedetailleerd beantwoorden van alle vragen. Hij zegt er ook bij dat dit veilig kan. ‘Alles wat wordt besproken wordt vertrouwelijk behandeld’, staat letterlijk in het transcript van zo’n gehoor. ‘Dit houdt in dat nimmer aan de autoriteiten van het land van herkomst zal worden gemeld dat u hier asiel heeft aangevraagd.’ Hetzelfde wordt gemeld over de inhoud van het asielrelaas.
Hoe kan de IND dit toezeggen als de asielzoeker zijn verhaal moet doen ten overstaan van personen die banden hebben met die autoriteiten? Twee tolken zijn ‘weggestuurd’ om deze reden, bevestigt de directeur van de IND eind september aan NRC Handelsblad. ‘Dat vond ik heel erg’, zegt hij. Maar ook: ‘Meestal gaat het goed.’
Uit onderzoek van OneWorld blijkt dat de weggestuurde tolken geen onopvallende supporters van het Eritrese regime zijn, maar naaste familieleden van de voorzitter van de Nederlandse jongerenafdeling van Eritrea’s enige politieke partij PFDJ. Dit was al een jaar eerder, vanuit de Eritrese gemeenschap en door OneWorld, bij de IND onder de aandacht gebracht.
Media-aandacht
OneWorld schrijft sinds mei 2014 over de lange arm van het Eritrese regime. We onthullen op oneworld.nl onder andere dat de Eritreeërs die zich in de Nederlandse media nuancerend uitlaten over de vluchtredenen van hun landgenoten (“ze vluchten niet om politieke, maar om economische redenen”), supporters zijn van het regime. ‘Vrees voor vervolging is niet iets wat leeft onder de Eritrese bevolking’, zei de voorzitter van YPFDJ Holland (Young PFDJ) tegen nieuwssite Nu.nl.
Noch u, noch uw familieleden in de eerste of tweede graad zijn betrokken (geweest) bij een regime waarmee vreemdelingen stellen problemen te hebben ondervonden.
Deze voorzitter werkt ook als tolk voor het Tolken Vertaalcentrum Nederland, ontdekken we. Het TVcN stopt de samenwerking na de eerste nieuwsberichten. De IND blijft echter gebruikmaken van de diensten van de broer en zus van de voorzitter. Daarmee gaat de dienst in tegen de eigen tolkengedragscode. Daarin staat: ‘Noch u, noch uw familieleden in de eerste of tweede graad zijn betrokken (geweest) bij een regime waarmee vreemdelingen stellen problemen te hebben ondervonden.’
Tolkentekort
Er zijn in Nederland nul beëdigde Tigrinyatolken. (Tigrinya is de voornaamste taal in Eritrea, red.). De ‘uitwijklijst’ met ‘goedgekeurde tolken zonder de officiële opleiding’ bevat slechts één naam. De IND lost het tekort op door eigen tolken in te zetten. Dat mag bij zogenaamde exotische talen, waaronder ook Tigrinya valt. Maar in de lente van 2014 groeit het aantal Eritrese asielzoekers zó exponentieel, dat de immigratiedienst via ‘formele en informele kanalen’ meer tolken moet werven. Dit blijkt uit een brief die de organisatie in juli 2014 naar de toenmalige staatssecretaris Fred Teeven stuurde. ‘Er zijn voor de IND en de ketenpartners (zoals asielzoekersopvang COA en de Raad voor Rechtsbijstand, red.) te weinig Tigrinya-tolken in relatie tot de hoge instroom’, zo schrijft de IND letterlijk.
Bij het werven van tolken wordt eerst een persoonlijk kennismakingsgesprek met de potentiële toekomstige tolk gevoerd door een coördinator tolken
“Bij het werven van tolken wordt eerst een persoonlijk kennismakingsgesprek met de potentiële toekomstige tolk gevoerd door een coördinator tolken”, vertelt een woordvoerder van de IND. “Er wordt gevraagd om een Verklaring Omtrent Gedrag te overleggen met een zogenoemd verzwaard profiel 80. Dat wil zeggen dat er tien jaar wordt teruggekeken in de registers van Justitie.”
Waarschuwingen genegeerd
De IND checkt dus of een tolk veroordeeld is voor een strafbaar feit. Maar eventuele politieke activiteiten krijg je met zo’n verklaring niet boven water. En dat terwijl de IND er sinds begin 2014 meermaals op is gewezen dat hierdoor problemen kunnen ontstaan.
“Toen het aantal Eritrese asielzoekers sterk toenam, hebben we regelmatig contact gehad met de IND”, laat een woordvoerder van VluchtelingenWerk, een belangenbehartigingsorganisatie voor vluchtelingen en asielzoekers, weten. “Daarbij is de twijfel aan de betrouwbaarheid van de in allerijl geworven en nauwelijks opgeleide tolken door VluchtelingenWerk steeds als punt van zorg naar voren gebracht.”
Ook in Duitsland en Denemarken
Ook in andere landen waar Eritrese vluchtelingen asiel aanvragen zijn problemen met tolken. De Zwitserse omroep SRF onderzoekt, naar aanleiding van de berichtgeving in OneWorld, of er ook in Zwitserland sprake is van regime-gelieerde tolken.
In december stelt de Grüne Partei der Schweiz vragen aan de Nationalrat. Eveneens in december meldt de Deense krant Politiken dat Eritrese tolken in Denemarken asielzoekers onder druk zetten om te zwijgen over de omstandigheden in hun land van herkomst.
Die Deutsche Welle (de Duitse wereldomroep) schrijft in juli dit jaar over ‘bewusste Falschübersetzungen’ door Eritrese tolken.
Surveillance en intimidatie door het Eritrese regime, ook in het buitenland, worden uitvoerig besproken in een door de Nederlandse overheid opgesteld ambtsbericht Eritrea. Dit ambtsbericht is de basis voor keuzes die de overheid maakt met betrekking tot het asielbeleid. In het ambtsbericht staat ook dat in Eritrea achterblijvende familieleden van vluchtelingen ‘te maken kunnen krijgen met sancties (zoals detentie)’.
Daarnaast ontvangt de IND in 2014 drie klachten over Eritrese tolken vanuit de asieladvocatuur, zo blijkt uit documenten die OneWorld verkrijgt via de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB). Een tolk stelde ‘indiscrete vragen, een aantal vragen en antwoorden [is] niet terug te vinden in het gehoor’.
Diverse leden van het Eritrese regime (PFDJ) zijn als tolk werkzaam binnen uw organisatie
Ook vanuit de Eritrese gemeenschap wordt aan de bel getrokken. The Dutch Eritrean Association for Change (DEAfC, een paraplu voor verschillende oppositiepartijen, red.) stuurt in juli 2014 een brief waarin zij de IND erop attendeert dat ‘diverse leden van het Eritrese regime (PFDJ) werkzaam zijn als tolk binnen uw organisatie’. Volgens de briefschrijvers reageren deze tolken afwijzend op de vluchtredenen van Eritrese asielzoekers. ‘Bovendien kan geheimhouding niet gegarandeerd worden. De identiteit van asielzoekers en andere informatie kan bij het regime terechtkomen, met alle gevolgen van dien.’
DEAfC verstrekt de IND een document met zes namen van ‘hardcore supporters’ van het Eritrese regime die werkzaam zijn als tolk (voor IND of voor andere bedrijven die tolken voor overheidsinstanties, zoals TVcN en Concorde, red.). De broer en zus van de voorzitter van Young PFDJ Holland staan ook op de lijst.
Staatssecretaris: “Geen maatregelen”
Naar aanleiding van de brief van DEAfC en een artikel op oneworld.nl laat de IND de betrouwbaarheid van enkele tolken onderzoeken door het Bureau Veiligheid en Integriteit. Een woordvoerder belooft OneWorld te informeren over de uitkomst. Het is augustus 2014. Vier maanden later hebben we nog altijd geen uitsluitsel gekregen over de bevindingen. Daarom vragen we de onderzoeksresultaten op via de WOB.
We krijgen de documenten in mei, negen maanden na onze eerste publicatie over de tolken. De conclusies van het onderzoeksbureau zijn uit de stukken verwijderd, net als de wijze waarop het onderzoek is uitgevoerd. De personen op de lijst van DEAfC worden nog altijd ingezet als tolk, vernemen we via verschillende bronnen. Ook de broer en de zus van de YPFDJ-voorzitter. We brengen dit naar buiten in een nieuw artikel. GroenLinks-Kamerlid Linda Voortman stelt Kamervragen.
Uit het onderzoek naar deze tolken is niet gebleken dat zijzelf in verband gebracht kunnen worden met het betreffende regime
‘Uit het onderzoek naar deze tolken is niet gebleken dat zijzelf in verband gebracht kunnen worden met het betreffende regime’, antwoordt staatssecretaris Klaas Dijkhoff van Veiligheid en Justitie in juni. ‘Daarom is de samenwerking met de desbetreffende tolken niet beëindigd en zijn evenmin andere maatregelen getroffen.’ ‘De staatssecretaris was zó beslist’, zegt Voortman in het VPRO-radioprogramma Argos. ‘Ik dacht: het is het woord van OneWorld tegen dat van de staatssecretaris. Dan is het heel moeilijk om als Kamerlid iets te doen.’ In september bevestigt de directeur van de IND in een interview in NRC dat toch twee tolken zijn weggestuurd. Voortman: ‘Óf de antwoorden van de staatssecretaris kloppen niet, óf er is gewoon slecht onderzoek gedaan. Hier is het laatste woord nog niet over gesproken.’
In YPFDJ-shirt op Facebook
Dat de IND de broer en de zus van de YPFDJ-voorzitter uiteindelijk heeft ‘weggestuurd’, is het gevolg van het artikel ‘Waarom staatssecretaris Dijkhoff ongelijk heeft in de Eritrese tolkenkwestie’ dat oneworld.nl in juni publiceerde, met een foto van de zus in een geel partijshirt. Op een tweede foto is te zien hoe zij demonstreert ter aanmoediging van de Eritrese president Afewerki. Ze houdt een bord met zijn beeltenis omhoog. De foto’s waren niet moeilijk te vinden: ze stonden op de openbare Facebook-pagina van YPFDJ Holland. Hoe heeft het onderzoeksbureau van de IND zo’n indicatie kunnen missen?
Dreigtweets en politie-aangifte
De aanhangers van het Eritrese regime in Nederland zijn niet blij met de onderzoeken van OneWorld. De reacties variëren van boze tweets (‘racist achter een mensenrechtenmasker!’, ‘doe een James Foley’tje’ – de journalist die werd onthoofd door IS – ) tot politie-aangifte (door de voorzitter van YPFDJ). De broer en de zus van de voorzitter hebben OneWorld gesommeerd het artikel van 17 juni te rectificeren en om 111.000 euro te betalen (vanwege immateriële schade en door misgelopen tolkeninkomsten). Zij stellen dat de YPFDJ er enkel is voor ‘sociale activiteiten’, en dat de organisatie niet gelieerd is aan het regime.
OneWorld heeft besloten niet te rectificeren, noch te betalen. We hebben de advocaat van de broer en zus voorafgaand aan deze publicatie geïnformeerd, aanvullende vragen gesteld en ruimte geboden voor wederhoor.
In reactie hierop stuurt de advocaat een nieuwe brief met een sommatie om een (eerder) artikel van 21 mei (eveneens) te rectificeren en (wederom) 111.000 euro te betalen. Daarbij de boodschap dat “cliënten te kennen hebben gegeven niet mee te willen werken aan een nieuw artikel”.
In mei zei een woordvoerder van de immigratiedienst nog tegen OneWorld dat “de selectieprocedure voor tolken is aangepast. Een nieuw onderwerp dat aan de orde komt, is het bespreken van activiteiten op sociale media.”
Tijdens het schrijven van dit artikel kregen we bij OneWorld meerdere tips binnen over regime-aanhangers die nog steeds door de IND worden ingezet om te vertalen bij vertrouwelijke gesprekken met asielzoekers. “Zij doen zelfs politieke uitlatingen in de tolkenkamer!”, zegt een tipgever. “Maar als ik zelf alarm sla, dan heeft dat misschien gevolgen voor míjn familie in Eritrea.”
‘Meestal gaat het goed’, aldus de IND-directeur in NRC. Echt?
YPFDJ Holland heeft begin oktober, na het ontslag van de twee regime-gelieerde tolken, alle foto’s van de Facebook-pagina verwijderd. OneWorld heeft na de uitlatingen van de IND-directeur een aantal vragen aan de IND gericht. Daar is tot op heden geen reactie op gekomen.
Wel heeft de IND na alle commotie de tolkengedragscode aangepast. De afspraken over banden met het regime zijn aangescherpt.
Update 24 februari 2016: De twee in dit artikel aangehaalde tolken hebben een rechtszaak aangespannen tegen de IND. Zij wilden o.a. een rectificatie vanwege de uitspraak dat zij 'banden zouden hebben met het regime'. De rechter heeft dit verzoek afgewezen, maar acht de uitspraak van IND-directeur wel onrechtmatig. Volgens het beschikbare feitenmateriaal is er geen sprake van "banden met het regime", maar van een “een sterke schijn van betrokkenheid bij het regime”. Het vonnis is te lezen via Rechtspraak.nl
