De Europese Unie zou naar Amerikaans voorbeeld het bedrijfsleven meer inspraak moeten geven bij het maken van wet- en regelgeving. Dat bepleiten Amerikaanse onderhandelaars binnen TTIP, een beoogd vrijhandelsverdrag. NGO's luiden de noodklok. ''Dit is een zeer gevaarlijke procedure.''
Waarom in Europa meer dan 1300 chemicaliën zijn verboden in cosmetica, en in de VS op dit lijstje nog geen twintig stoffen voorkomen? Of waarom asbest nog steeds mag worden gebruikt als bouwmateriaal in Amerika? Volgens Monique Goyens van de Europese consumentenorganisatie BEUC is het allemaal te herleiden tot één onschuldig klinkende term: notice and comment.
Wat is TTIP?
TTIP is het meest omvangrijke vrijhandelsverdrag ooit. Doel is om één groot trans-Atlantisch vrijhandelsgebied te creëren dat meer dan 40 procent van de wereldeconomie omvat. Omdat de EU en VS wederzijds voor handelswaar vrijwel geen invoertarieven meer hanteren, gaan de onderhandelingen met name over afwijkende regels die de handel nu nog belemmeren. Voorstanders wijzen op onnodige verschillen, zoals dubbele veiligheidstesten voor auto's. Critici vrezen dat TTIP zal leiden tot verlaging van standaarden voor bescherming van mens en milieu.
[[{“fid”:”44618″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Zondag met Lubach S02: TTIP”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Zondag met Lubach S02: TTIP”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Zondag met Lubach S02: TTIP”,”style”:”height:327px; width:581px”,”class”:”file-file-styles-artikel-volle-breedte media-element”}}]]
''Notice and comment is van toepassing op Amerikaanse regelgevers als het milieu-agentschap EPA en de Amerikaanse FDA, verantwoordelijk voor de voedselveiligheid'', vertelt Goyens in een interview. ''Wanneer deze agentschappen nieuwe maatregelen willen nemen, zijn ze verplicht eerst de mogelijkheid te bieden aan de industrie en andere betrokken partijen om uitvoerig commentaar te leveren. Al het commentaar moet daarbij heel precies worden beantwoord. Als de industrie vindt dat de reacties niet bevredigend zijn, kunnen zij een langdradige juridische procedure opstarten.''
Volgens Goyens heeft deze gang van zaken in de VS geleid tot regulatory chill; met name als het gaat om consumenten- en milieubescherming verzandt elk initiatief: ''De EPA heeft in 1991 voor het laatst een chemische stof verboden. In dat jaar verloor zij een rechtszaak tegen fabrikanten van asbest. Volgens de rechtbank kon de EPA, die tien jaar lang onderzoek had gedaan naar de gevaren van asbest, toch niet bewijzen dat er een onredelijk groot risico bestond voor de volksgezondheid. Uit angst begraven te worden onder commentaar en claims, heeft de EPA daarna geen enkel verbod meer proberen door te voeren. Notice and comment is dus een zeer gevaarlijke procedure.''
Paradepaardje Frans Timmermans
Ondanks dat de Obama-regering de kaarten tegen de borst houdt, en geen enkel officieel TTIP-standpunt naar buiten brengt, hebben diplomaten van het Amerikaans handelsministerie herhaaldelijk laten weten (pdf) te pleiten voor introductie van notice and comment in de Europese Unie. Volgens Brusselse ingewijden zou hier zelfs al een belangrijke eerste stap toe zijn gezet door de Commissie zelf, met de introductie van wat heet 'Betere Regelgeving', één van de paradepaardjes van vicevoorzitter Frans Timmermans. De Commissie ontkent elke link met het TTIP-verdrag.
''Met presentatie van Betere Regelgeving in mei 2015 is de Commissie al begonnen een notice and comment-achtige procedure te introduceren'', zegt Kenneth Haar van Corporate Europe Observatory (CEO), een Brusselse NGO. ''Je ziet een aantal elementen die een opvallende gelijkenis vertonen met wat de Amerikanen voorstellen. Zo heeft de Commissie besloten dat bij nieuwe regelgeving het bedrijfsleven uitvoerig moet worden geconsulteerd. Voor wat heet 'primaire wetgeving' geldt dit nog niet; het is dus nog geen volledige concessie, maar we zien hier al wel heel duidelijk de eerste contouren.''
Haar refereert aan zogeheten 'gedelegeerde en implementerende handelingen': maatregelen die de Europese Commissie kan nemen om ervoor te zorgen dat EU-wetgeving goed wordt uitgevoerd. Het kan daarbij gaan om zeer belangrijke besluitvorming. Een voorbeeld zijn Europese regels voor hormoonverstorende chemicaliën, waar momenteel achter de schermen druk aan wordt gewerkt.
'Regulatory cooperation'
Terwijl de Amerikanen met TTIP de eigen bestuurlijke cultuur proberen te exporteren, zet de EU in op een mechanisme waarbij de regeringen aan beide kanten van de oceaan meer samen aan wet- en regelgeving gaan werken, in Brussels jargon 'regulatory cooperation' genoemd. De plannen van de EU zijn tot in detail bekend omdat de Commissie ze februari 2015 op haar website heeft gezet (pdf).
Wat de Commissie binnen TTIP voorstelt is de creatie van een geheel nieuwe bureaucratie. Er zou een 'Regulatory Cooperation Body' moeten komen, waar ambtenaren uit Europa en Amerika samen een strategie ontwikkelen om toekomstige wetgeving met elkaar in overeenstemming te brengen. Ook wil de EU een trans-Atlantisch systeem voor zogeheten 'early warning' introduceren. Het betekent dat de Commissie de Amerikaanse regering informeert over nieuwe wet- en regelgeving, en vice versa. Dit nog voordat deze op het radar van het Europees Parlement en de lidstaten verschijnt.
CEO publiceert vandaag een rapport (pdf) waarin ze waarschuwt voor dit specifieke mechanisme: ''Early warning biedt mogelijkheid voor het bedrijfsleven en de Amerikaanse overheid om op een zeer vroeg moment in beweging te komen, en grote invloed uit te oefenen op EU-beleid'', valt in het rapport te lezen. Volgens CEO heeft lobby van de VS en het bedrijfsleven – vaak in tandem – al herhaaldelijk EU-wetgeving afgezwakt. Het rapport noemt als voorbeelden EU-maatregelen om dierproeven aan banden te leggen, en het reguleren van CO2-uitstoot binnen de luchtvaartsector.
Commissie werkt aan nieuw voorstel
Maar niet alleen NGO's zijn kritisch. Ook de EU-lidstaten zouden achter de schermen hun zorgen hebben geuit. Onduidelijk is namelijk of ook zij hun nationale maatregelen aan de VS zullen moeten rapporteren. Volgens een bron dichtbij de TTIP-gesprekken werkt de Commissie daarom op dit moment aan een nieuw voorstel. De verwachting is dat hierin de lidstaten zullen worden uitgezonderd. Het voorstel zal tijdens de aanstaande TTIP-ronde in februari worden ingebracht.
Lobbygroepen van de industrie roepen ondertussen EU en VS op vooral ambities hoog te houden.
''Er worden een hoop dubbele regels opgesteld die het bedrijfsleven onnodig acht, en die de kosten opdrijven'', zegt Tim Benett van de Trans-Atlantic Business Council over de telefoon vanuit zijn kantoor in Washington DC. Benett noemt de afwijkende regels voor auto's en klinische studies voor medicijnen. ''Wat nu wordt voorgesteld betekent dat zal worden nagedacht over de trans-Atlantische gevolgen van maatregelen. Maak geen regels die de ander kunnen schaden, dat is het idee.''
De Trans-Atlantic Business Council (TABC) vertegenwoordigt tientallen grote multinationals, en staat te boek als invloedrijk. Volgens het rapport (pdf) dat CEO vandaag publiceert stond de TABC zelfs aan de basis van het hele TTIP-project. Het rapport reconstrueert hoe de lobbygroep in 2011 de handelspartners opriep om een 'ambitieus trans-Atlantisch economisch handelspact' te onderzoeken. Toeval of niet, kort daarna startte de EU en de VS de zogeheten High Level Working Group on Jobs and Growth, de werkgroep die aanleiding zou geven tot start van de TTIP-gesprekken in juli 2013.
Maar Tim Benett relativeert de invloed van zijn organisatie: ''Wij denken graag dat we zo belangrijk zijn hoor, maar ik denk dat het bedrijfsleven en de TABC eerder een soort aanvulling zijn geweest. Wij hebben een positief klimaat geschapen waarbinnen de gesprekken konden beginnen. De belangrijkste drijvende kracht was echter de economische neergang: door economische krimp en de groeiende werkloosheid zochten Europa en Amerika manieren om groei en banen te scheppen.''
[[{“fid”:”44620″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Fokke en Sukke over TTIP en de chloorkip”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Fokke en Sukke over TTIP en de chloorkip”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Fokke en Sukke over TTIP en de chloorkip”,”title”:”Fokke en Sukke over TTIP en de chloorkip”,”style”:”height:363px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]
'Chloorkip'
De TTIP-onderhandelingen lijken inmiddels muurvast te zitten. Vraag die zich opdringt is of het nog gaat lukken het verdrag te sluiten voordat Barack Obama begin 2017 het Witte Huis verlaat. Met een nieuwe president zouden de onderhandelingen wel weer eens helemaal van voor af aan kunnen beginnen. Controverse over het verdrag heeft echter een lastige puzzel gecreëerd. Zo heeft de Commissie onder publieke druk moeten beloven geen Amerikaanse GMO's en 'chloorkip' toe te laten. VS-landbouwminister Tom Vilsack herhaalde vorige maand op een conferentie in Brussel echter nog eens het Amerikaanse standpunt dat de EU hier iets moet toegeven wil TTIP slagen.
Volgens Kenneth Haar zou regulatory cooperation hier mogelijk uitkomst kunnen bieden: ''Voor de Commissie wordt het vanwege alle controverse heel moeilijk om de nationale parlementen een TTIP voor te leggen waarin standaarden direct worden verlaagd'', zegt hij. ''Regulatory cooperation kan hier een achterdeur bieden, waarmee deze zaken op lange termijn worden opgelost.''
Op 22 februari gaat in Brussel de twaalfde TTIP-onderhandelingsronde van start.
