Woensdagavond blies een zelfmoordterrorist in burka zich op vlakbij Matiullah terwijl hij op straat liep in Kabul. Het werd hem fataal. De Taliban eisten de bomaanslag gisteren op. Het was de zesde keer dat Khans leven werd bedreigd. Volgens de Nederlandse saffraan-ondernemer Lou Cuypers die vorige maand nog bij Matiullah in de provinciale hoofdstad Tarin Kowt logeerde, was de krijgsheer in Kabul veel minder voorzichtig dan in zijn thuisprovincie. “Ik kwam hem wel eens in Kabul tegen zonder bewakers en zonder wapen. Dat zou hij in Uruzgan nooit doen.”
Spraakzaam
Drie jaar geleden meldde een OneWorld-team zich bij de poorten van Matiullahs riante villa nabij Kamp Holland. Een eerste interviewverzoek was afgewezen. “Hij haat Nederlanders” kregen we te horen. Als welkom kregen we nu de pittigste body search die we in Afghanistan moesten ondergaan. Eenmaal binnen bleek de machtigste man van Uruzgan behoorlijk spraakzaam, alleen behept met een hartgrondige afkeer van Nederlanders. ”Voor de komst van de Nederlanders kenden we hier geen stammenstrijd,” sprak hij veelbetekenend.
Hij haat Nederlanders
Zijn afkeer was verklaarbaar. De Nederlanders hadden het aftreden van zijn corrupte oom Jan Mohammed Khan (‘JMK’) als gouverneur van Uruzgan geëist. En ze wilden niet met ‘MK’ samenwerken omdat hij als krijgsheer ‘bloed aan zijn handen’ had.
Het belette Matiullah niet om rijkdom en macht te vergaren. Hij verzorgde de beveiliging van de cruciale weg tussen vliegveld Kandahar en de ISAF-basis in Tarin Kowt. De Amerikanen hadden daar naar verluidt drieduizend dollar per truck voor over. “Er wordt nu wel gedaan alsof hij stinkend rijk was”, zegt Lou Cuypers ter relativering. “Maar vergeet niet dat hij 1200 militieleden moest betalen.”
Scrupules
Na het vertrek van de Nederlanders werd Matiullah benoemd tot politiechef van Uruzgan. De overgebleven Amerikanen en Australiërs hadden weinig last van mensenrechten-scrupules. Ze zagen vooral de verdiensten van Matiullah voor het – met harde hand – veiliger maken van Uruzgan.
Dat lukte vrij aardig zolang de internationale troepenmacht ISAF actief bleef. Matiullahs mannen, die hij geïntegreerd had in het politiecorps, konden zelfs op training in Australie. Maar het viel hem steeds lastiger toen de westerse troepen – en dus zijn inkomstenbron – waren vertrokken, merkte Lou Cuypers.
“Hij speelde natuurlijk een rol van betekenis in Uruzgan, maar daar hoorde wel geld bij. Dat slonk de laatste tijd. Toen ik vorige maand bij hem was stond hij heel duidelijk open voor nieuwe business.
Hij had een lange afstandswapen, een Dragunov, achter zijn bureau staan. Dat had ik nog niet eerder gezien. Al maanden was hij zijn huis niet meer uit gekomen. Zijn theejongen bood me diens wapen aan, toen hij me eten kwam brengen: ‘neem deze maar, het is hier de laatste tijd niet pluis’.”
Al maanden was hij zijn huis niet meer uit gekomen
In de New York Times noemt Anand Gopal, auteur van “No Good Men Among the Living: America, the Taliban, and the War Through Afghan Eyes”, Matiullah ‘de representant van een nieuw type krijgsheer’. “Dit zijn mensen die hun macht helemaal aan de internationale aanwezigheid hebben te danken.” Maar daarbij was MK geen eendimensionale figuur: hij, de ongeletterde vechtersbaas, wilde goed doen voor zijn provinciegenoten. Hij belegde shoera’s met de stamleiders, ondersteunde weduwen en wilde scholen bouwen.
Aangename uitzondering
Lou Cuypers had ‘een puur zakelijke’ verstandhouding met de krijgsheer, maar hij verwierf diens sympathie omdat hij zich niets aantrok van de boycot van de Nederlanders. “Hij haatte Nederlanders uit de grond van zijn hart, maar beschouwde ons als een aangename uitzondering.” Altijd als ik in Uruzgan kwam, meldde ik me even bij hem. Ik ben acht jaar bij hem over de vloer gekomen. Hij bezorgde ons meer dan eens vrijgeleides naar onze projecten.”
En er viel te lachen met Uruzgans woestijnkoning. “Hij snapte niet dat wij onze telefoons uitzetten en de batterijen eruithaalden, als we bij hem waren. Hij geloofde niet dat je afgeluisterd kon worden. Als er anderen bij waren, begon hij te lachen, en zei: die Nederlanders zijn een beetje gek.”
Abdul Halim, bedrijfsleider van Cuypers in Uruzgan, meldt dat de rouw algemeen is in Tarin Kowt. Foto’s van zijn begrafenis (te klein helaas om hier te plaatsen) laten enorme mensenmassa’s zien. Inmiddels is bekend geworden dat zijn assistent uit Chora Matiullah opvolgt. Hij staat bekend als een ‘man met capaciteiten’. Van een machtsvacuum hoeft dus niet per se sprake te zijn.
[[{“fid”:”34025″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Ik doe mee en steun OneWorld”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Ik doe mee en steun OneWorld”},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“alt”:”Ik doe mee en steun OneWorld”,”title”:”Ik doe mee en steun OneWorld”,”style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]
