Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Better Care Network is een netwerk van organisaties en individuen die zich inzetten voor kinderen die ouderlijke zorg missen. Het netwerk wil in het buitenland betere zorg voor deze kinderen bevorderen.
Eerdere campagnes tegen weeshuistoerisme van onder meer The Better Care Network Netherlands (BCNN), UNICEF en de World Trade Organization richtten zich op donateurs, internationale en lokale overheden, en (commerciële) bureaus die tussen vrijwilligers en de weeshuizen bemiddelen. Het effect van deze campagnes is moeilijk te bepalen. Zo heeft de Cambodjaanse overheid een plan om in 2018 samen met UNICEF ongeveer een derde van de kinderen in weeshuizen in vijf provincies met hun ouders of andere familieleden te herenigen, maar tegelijkertijd stijgt het aantal weeshuizen in Cambodja. En een speurtocht op internet laat zien dat er nog steeds Nederlandse bemiddelingsbureaus zijn die werk in weeshuizen aanbieden.
De Nederlandse bemiddelingsorganisatie Travel 4 Change besloot in 2016 naar aanleiding van gesprekken met BCNN te stoppen met het sturen van vrijwilligers naar een weeshuis in Oeganda. Het Andere Reizen is ook bij deze gesprekken betrokken geweest, en bouwt sinds een jaar het aanbod in weeshuizen af vanwege de negatieve aspecten van weeshuistoerisme. Omdat zij menen de steun niet zomaar stop te kunnen zetten, plaatsen zij af en toe nog vrijwilligers die in één weeshuis in Nepal helpen met huiswerkbegeleiding. Het Andere Reizen benadrukt dat vrijwilligers die zij uitzenden nooit een verzorgende rol hebben gehad.
De vraag naar werk in weeshuizen neemt toe
Volgens BCNN en Kristen Cheney (universitair hoofddocent Children & Youth studies, International Institute of Social Studies) neemt de vraag naar het opdoen van ervaring met wezen toe. Omdat deze vraag groot is onder jongeren, richt de campagne ‘Stop weeshuistoerisme’ van BCNN zich specifiek op jongeren tussen de 16 en de 24. Via social media wordt informatie over de risico’s van weeshuistoerisme verspreid, en worden alternatieven in de schijnwerpers gezet. Woordvoerder Laura Westendorp legt uit waarom je beter geen vrijwilligerswerk kan doen in een weeshuis.
Weeshuis als verdienmodel
Met de groei van het vrijwilligerstoerisme is de afgelopen decennia ook het aantal weeshuizen schrikbarend gestegen. Cijfers laten zien dat in 1999 3.000 kinderen die in 212 weeshuizen in Oeganda woonden. In 2017 groeien meer dan 50.000 kinderen in 900 weeshuizen in het land op, terwijl het aantal kinderen zonder ouders niet toeneemt. Een belangrijke reden voor het toenemende aantal weeshuizen is het verdienmodel dat erachter zit. “Veel kinderen uit arme gezinnen in toeristische gebieden belanden in weeshuizen”, legt Westendorp uit. “De kinderen worden ingezet om vrijwilligers te werven die geld doneren en cadeautjes kopen”. Giften die in de meeste gevallen nooit bij de kinderen zelf belanden. Andere mogelijke redenen voor een toename van de weeshuizen zijn volgens Westendorp adoptie (kinderen die ter adoptie worden gesteld komen uit weeshuizen) en buitenlanders die zonder winstoogmerk een weeshuis opzetten.
Schade aan de ontwikkeling en hechting van kinderen
Het verdienmodel van de weeshuizen komt de kinderen geenszins ten goede. De kinderen hebben geen vaste opvoeder en zien steeds nieuwe vrijwilligers van wie ze afscheid moeten nemen. Omdat ze shows moeten opvoeren wanneer er toeristen zijn, hebben de kinderen minder tijd om naar school te gaan, vertelt Westendorp. Al deze factoren kunnen leiden tot een verminderde ontwikkeling en een laag zelfbeeld. BCNN pleit er voor opvang voor kinderen liever bij de ouders of eigen familie te laten plaatsvinden en indien dit niet mogelijk is, kinderen bij (pleeg)gezinnen en kleinschalige opvang onder te brengen. “In een weeshuis is er weinig persoonlijke aandacht, verzorgers zijn niet altijd gekwalificeerd, en er is weinig screening. Iedereen kan in een weeshuis aan kinderen zitten,” aldus Westendorp.
“"Als je iets goeds wil doen, zet je dan in voor een organisatie die gezinnen bij elkaar houdt"
Hoe komen de kinderen in de weeshuizen terecht?
Veel arme ouders sturen hun kinderen naar een weeshuis omdat ze verwachten dat die daar een betere toekomst kunnen krijgen. Westendorp: “In sommige Afrikaanse culturen is het gebruik om je kind voor een jaar of twee naar de grote stad te sturen of bij familie te laten wonen. Arme gezinnen hopen dat hun kind in een weeshuis betere voeding en zorg krijgt. Maar ondertussen leven de kinderen vaak in armoede, omdat magere en slecht geklede kinderen het beter ‘doen’ bij westerse toeristen en dus meer geld opleveren.
Zet je in voor de lokale gemeenschap
Vrijwilligers die naar het buitenland gaan om daar in een weeshuis te werken, doen dat ongetwijfeld met goede bedoelingen. Maar die goede bedoelingen kan je ook op andere manieren uiten. Vrijwilligers worden in de campagne opgeroepen zich in te zetten voor projecten die passen binnen de lokale behoeften en waar kinderen bij hun ouders blijven. “Als je iets goeds wil doen, zet je dan in voor een organisatie die gezinnen bij elkaar houdt”. En als je een onderwijs opleiding hebt gedaan, zet dan je expertise in via een organisatie die vrijwilligers zorgvuldig screent, adviseert Westendorp.
De campagne ‘Stop weeshuistoerisme’ kan het weeshuistoerisme terugdringen. Wanneer jongeren beter weten welk leed hun goede bedoelingen teweegbrengen, is weeshuistoerisme in de toekomst hopelijk ondenkbaar. Nu maar hopen dat de campagne goed aanslaat bij de doelgroep.
Vrijdag 10 november wordt de campagne “Stop weeshuistoerisme” gelanceerd tijdens de jaarlijkse BCNN Conferentie
Bronnen: Better Care Network, UNICEF Nederland, The Guardian, Orphan Industrial Complex
Deze artikelen over weeshuistoerisme verschenen eerder op OneWorld:
