Duurzame textielfabriek in Cambodja

Ondanks het vroege ochtenduur loopt de temperatuur snel op in het noordwesten van Cambodja. Gelukkig is er schaduw tussen de compacte fabrieksgebouwen van Pactics; er is zelfs een zacht briesje voelbaar. Ook binnen is het goed uit te houden dankzij plafondventilatoren en grote ramen op het noorden. In één fabriekshal ratelen de naaimachines, in een andere is het geluid van de stansmachines te horen en in een derde gebouw bedienen in frisse lichtblauwe jasjes gestoken vrouwen en een enkele man de printers.

“We hebben het productieproces bewust verdeeld over vier gebouwen: dat bevordert de doorstroom van frisse lucht”, licht Godie van de Paal toe. “En doordat mensen niet allemaal in één grote ruimte werken, wordt het lawaai van de machines gespreid.” Welkom bij Pactics, sinds 2014 gevestigd aan de rand van Siem Reap. De stad is trekpleister voor toeristen vanwege het nabijgelegen beroemde tempelcomplex Angkor Wat. Tijdens de rondleiding door het bedrijf vertelt Van de Paal, voormalig diplomate en voorzitter van de Pactics Foundation, over de missie van Pactics: duurzame werkgelegenheid bieden en milieuvriendelijk produceren. Het bedrijf maakt doekjes en zakjes voor brillen, voor merken als RayBan, Prada en Armani.

Behoefte aan vakmensen

Ondernemer Piet Holten is de drijvende kracht achter Pactics. In 2013 werd begonnen met de bouw van de fabriek in Siem Reap. De Nederlandse overheid, die duurzame werkgelegenheid in ontwikkelingslanden als Cambodja wil stimuleren, stak er 1 miljoen euro in, Holten investeerde hetzelfde bedrag. Van de Paal. “Dit land heeft grote behoefte aan mensen die een vak beheersen en zelfstandig kunnen werken. Daar wil Pactics aan voldoen. Ook bieden we mogelijkheden om binnen het bedrijf door te groeien. De receptioniste bijvoorbeeld, die jou zojuist begroette, is hier ooit begonnen als inpakster.”

Iedere werknemer die bij Pactics begint, krijgt een meerdaagse training: over wat het betekent om in een fabriek te werken, waarom op tijd komen belangrijk is en wat zijn of haar rechten zijn. Bij Pactics wordt zes dagen per week, 7 uur per dag gewerkt.

Op tijd bij hun gezin 

Van de Paal: “In Phnom Penh is wonen duur; veel arbeiders pendelen daarom tussen dorp en hoofdstad. Dat gebeurt op open trucks, niet de veiligste manier van vervoer. En als ouders toch verhuizen naar de stad zorgt dat voor verscheurde gezinnen; hun kinderen blijven achter in het dorp. Onze werknemers komen uit Siem Reap en omstreken en kunnen na het werk op tijd weer bij hun gezin zijn. 

Van de Paal: “Mensen werken op stukloon, dat motiveert om door te werken. We testen iemands capaciteiten. Gaat het te langzaam, dan zoeken we uit wat er aan de hand is: hoe is het thuis, is iemand wel gezond? Eventueel krijgt iemand een training, die geven we sowieso regelmatig, soms tijdens het uur lunchpauze. De training ‘financial literacy’ is populair: hoe ga je met geld om, kun je sparen in plaats van lenen? Het wordt mensen hier veel te gemakkelijk gemaakt om te lenen, ook door microkredietinstellingen. Veel families zitten diep in de schulden. We betalen het salaris van gemiddeld $ 170,– ook niet cash uit. Iedereen krijgt via ons een bankrekening.”

Baby mee naar het werk

Het merendeel van de 350 werknemers bij Pactics is jong en vrouw. Van de Paal: “Het ligt in de lijn dat ze kinderen krijgen. We hebben een crèche, zodat vrouwen hun baby mee naar hun werk kunnen nemen.” Ook is er een gediplomeerd verpleegkundige voor eerste hulp en gezondheidsadvies. De lunch, “met minstens 200 gram groenten en 80 gram vis of vlees”, wordt gesubsidieerd door Pactics, net als de helmen voor werknemers, die bijna allemaal met de brommer of scooter komen. In de rolstoelvriendelijke fabriek is ook plaats voor gehandicapten; er zijn nogal wat Cambodjanen die ledematen hebben verloren tijdens het bewind van de Rode Khmer of in verkeersongevallen.

De textielfabriek heeft het SA8000 keurmerk, een internationaal keurmerk dat goede arbeidsomstandigheden waarborgt. Dat vertaalt zich ook in het gebouwencomplex zelf: regenwater wordt opgevangen om wc’s door te spoelen, zonnepanelen leveren energie voor de LED-verlichting en machines draaien op biodiesel. Ook wordt het afsnijsel van de stoffen benut voor nieuwe producten. In een hoek van de hal waar de kant-en-klare producten worden opgestapeld, haken werkneemsters de repen stof tot kussens, wasmanden, tapijten en zelfs een wijnkoeler gehaakt. ’Scrap’, afsnijsel, is de toepasselijke merknaam. [zie kader].

Miljoenen brillendoekjes
Het zal niet verbazen dat Pactics nauwelijks verloop onder het personeel kent en dat het ziekteverzuim nog geen 1 procent bedraagt. Van de Paal: “Het maakt dat mensen bij ons blijven. Zo blijft wat we in hen investeren, bijvoorbeeld door trainingen, behouden voor het bedrijf. Noem het een win-winsituatie: mensen voelen zich gewaardeerd, raken meer betrokken bij het bedrijf en tonen eigen initiatief.”  Zoiets spreekt zich dus rond, merken ze bij Pactics. “Als we 20 vacatures hebben, komen daar 250 mensen op af.”

De duurzame bedrijfsfilosofie mag dan meerwaarde bieden, Pactics moet wel jaarlijks zo’n 45 miljoen brillendoekjes van de band laten rollen tegen een zeer scherpe prijs, vertelt Van de Paal. “Onze aanpak is bijna kosten neutraal. Maar we moeten ook gewoon winst maken om als bedrijf gezond te blijven. Daarom zijn we ook naar Cambodja gekomen; de lonen liggen hier lager dan in China, waar we hiervoor zaten.”

“De mvo-managers van klanten vinden het prachtig zoals wij het doen, maar de inkopers van diezelfde bedrijven interesseert het een stuk minder; die moeten zo goedkoop mogelijk inkopen. Onze belangrijkste klant, die 90 procent van onze productie afneemt, heeft onlangs aangekondigd dat we komend jaar 10 procent goedkoper moeten produceren. De consument zal er waarschijnlijk niet om malen dat een doekje bij een bril van pakweg 200 dollar 2 cent duurder is, maar de inkopers wel. Maatschappelijk ondernemen is een mooie gedachte, maar als het erop aankomt, gaat bij veel bedrijven winst toch vaak nog boven alles.”

Een van de werknemers van Pactics is Sras Se (22). Zij stapelt sinds twee jaar producten op bij Pactics. Ze vertelt dat ze in een dorp op 5 kilometer hiervandaan woont. Elke ochtend brengt haar man haar en hun dochtertje van drie maanden op de brommer naar het werk. Ze straalt terwijl ze vertelt: “Ik ben heel blij dat mijn kind hier in de crèche kan, want ik heb geen ouders die voor haar kunnen zorgen als mijn man en ik aan het werk zijn.” Beleefd en vriendelijk als ze is, na het korte praatje wil ze weer snel doorgaan met haar werk, anders raakt ze te veel achterop.